Τρίτη 23 Ιουνίου 2015

Οι αρχαίοι Νομάδες της Ευρώπης - Σκύθες και Σαρμάτες

Με το όνομα Σκύθες αναφέρονται από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς ένα σύνολο νομαδικών φυλών που έρχονταν σε επαφή μαζί τους και ζούσαν στην Κεντρική Ασία και στα βόρεια παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Σκύθες ονόμαζαν τους εαυτούς του Σκολότες. Το ΕλληνικόΣκύθες προφανώς αντικατοπτρίζει μια παλαιότερη αντήχηση του ιδίου ονόματος *Skuδa-(όπου ο Ηρόδοτος μεταγράφει το [δ] σε λάμδα ενώ το -τοι αντιπροσωπεύει την κατάληξη πληθυντικού -τα της γλώσσας του Νότιου Ιράν). Η λέξη αρχικά σήμαινε τοξευτήςτοξότηςκαι προήλθε πιθανά αρχικά από την γλωσσική ρίζα σανσκριτικών -skeud- εκτοξεύω, πετώ(σύγκρινε με την αγγλική λέξη shoot).
Το όνομα που είχαν οι Σογδιανοί για τον εαυτό τους, Swγδ, προφανώς αντιπροσωπεύει το ίδιο όνομα (*Skuδa > *Suγuδa με ανάπτυξη φωνήεντος. Το όνομα υπάρχει επίσης και στα Ασσυριακά με τη μορφή Aškuzai ή IškuzaiΣκύθης. Στα παραδοσιακά Πολωνικά και Ουκρανικά τραγούδια οι άνθρωποι της στέπας ονομάζονταιΣόκολοι το οποίο πιθανών να προέρχεται από το Σκολότοι Skolotoi. Οι παλαιοί Πέρσες χρησιμοποιούσαν ένα άλλο όνομα για τους Σκύθες και συγκεκριμένα τοSaka, το οποίο πιθανόν να προέρχεται από την Ιρανική ρηματική ρίζα sak- πηγαίνω, περιπλανώμαι, δηλ. περιπλανώμενος, νομάδας. Οι Σκύθες αποτελούσαν ένα χαλαρό δίκτυο από νομαδικές φυλές από έφιππους βοσκούς και καβαλάρηδες. Εισέβαλαν σε πολλές περιοχές στις στέπες της Ευρασίας, συμπεριλαμβανομένων αυτών που σήμερα αποτελούν το ΚαζακστάνΑζερμπαϊτζάν, τη νότια Ουκρανία και τη Νότια Ρωσία. Οι Σκύθες, που κυβερνώνταν από ολιγάριθμες ελίτ οι οποίες συνδέονταν με στενές συμμαχίες, ήταν διάσημοι για τους τοξότες τους και πολλοί έβρισκαν εργασία ως μισθοφόροι. Οι σκυθικές ελίτ είχαν τάφους τύπου "κουργκάν": ψηλοί λόφοι υψωμένοι πάνω από τάφους-δωμάτια από ξύλο πεύκου, ένα φυλλοβόλο κωνοφόρο, το οποίο πιθανόν να είχε ιδιαίτερη σημασία ως το δέντρο της ανανέωσης της ζωής, επειδή μένει γυμνό το χειμώνα. Χώροι ταφής στο Πάζυρυκ στα όρη Αλτάι περιλαμβάνουν ορισμένους εντυπωσιακά διατηρημένους Σκύθες του πολιτισμού Πάζυρυκ — συμπεριλαμβανομένης της "Παγωμένης Παρθένας" του 5ου αιώνα π.Χ.
Οι Σκύθισσες γυναίκες ντύνονταν περίπου με τον ίδιο τρόπο με τους άντρες, και περιστασιακά πολεμούσαν στο πλευρό τους στη μάχη. Ένας τάφος Πάζυρυκ που βρέθηκε στη δεκαετία του 1990 το επιβεβαιώνει αυτό. Περιλάμβανε τους σκελετούς από έναν άντρα και μια γυναίκα, καθέναν από αυτούς με όπλα, μύτες από βέλη και ένα τσεκούρι. "Η γυναίκα ήταν ντυμένη ακριβώς όπως ο άντρας. Αυτό δείχνει ότι ορισμένες γυναίκες, κυρίως νέες και ανύπαντρες, μπορούσαν να είναι πολεμίστριες, στην κυριολεξία Αμαζόνες. Αυτό δεν αποτελούσε προσβολή στις αρχές της νομαδικής κοινωνίας", σύμφωνα με τη συνέντευξη ενός από τους αρχαιολόγους, για το ντοκιμαντέρ του NOVA το 1998, "The Ice Mummies".
Οι Σκύθισσες πολεμίστριες έγιναν πολύ δημοφιλείς συναγωνιζόμενες για την τιμή τού να έχουν εμπνεύσει τον Ελληνικό μύθο των Αμαζόνων. Το έργο της Jeannine Davis-Kimball (Secrets of the Dead, 4 Αυγούστου 2004) παρέχει αρχαιολογικές και γενετικές αποδείξεις ότι οι Σαυρομάτες πιθανόν να αποτέλεσαν την πηγή των Ελληνικών μύθων.
Απ' όσο γνωρίζουμε, οι Σκύθες δεν είχαν σύστημα γραφής. Μέχρι και τις πρόσφατες αρχαιολογικές εξελίξεις, οι περισσότερες πληροφορίες γι΄ αυτούς προέρχονταν από τους Έλληνες. Ο θησαυρός του Ziwiye, ένας θησαυρός από προϊόντα μεταλλοτεχνίας από χρυσό, ασήμι και ελεφαντόδοντο, που βρέθηκε δίπλα στην πόλη του Σακίζ, νότια της λίμνης Ούρμια και χρονολογείται μεταξύ 680 π.Χ και 625 π. Χ. περιλαμβάνει αντικείμενα με σκυθικά (τεχνοτροπία με εικόνες ζώων) χαρακτηριστικά. Ένα ασημένιο πιάτο από τα ευρήματα φέρει κάποιες επιγραφές, σε γραφή η οποία μέχρι σήμερα δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί και πιθανόν είναι μια μορφή Σκυθικής γραφής.
Ο Όμηρος αποκαλούσε τους Σκύθες "αρμεχτές φοράδων" και τους περιέγραψε με λεπτομέρειες: η στολή τους αποτελούνταν από παραγεμισμένα κεντημένα δερμάτινα παντελόνια, σουρωμένα μέσα σε μπότες, και ανοιχτούς χιτώνες. Ίππευαν δίχως αναβολείς ή σαμάρια, μόνο σαμαροσκούτια. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Σκύθες χρησιμοποιούσαν κάνναβη τόσο για να υφαίνουν τα ρούχα τους, όσο και για να καθαρίζονται στον καπνό της. Η χρήση της κάνναβης σε ταφικές τελετές έχει επιβεβαιωθεί από την αρχαιολογία. Ο Σκύθης φιλόσοφος Ανάχαρσις επισκέφθηκε την Αθήνα τον 6ο αιώνα π. Χ. και έγινε διάσημος σοφός. Οι Σκύθες είναι επίσης γνωστοί για τη χρήση αγκυλωτών και δηλητηριωδών βελών πολλών τύπων, τη νομαδική ζωή που επικεντρώνονταν γύρω από τα άλογα - τρέφονταν από το αίμα των αλόγων σύμφωνα με τον Ηρόδοτο- και την ικανότητά τους στον ανταρτοπόλεμο. Οι Σκύθες από μερικούς θεωρούνται ότι πιθανά είναι οι πρώτοι που εξημέρωσαν το άλογο και το χρησιμοποίησαν στη μάχη αν και ιστορικά αυτό δεν συνάδει.
Οι Σαρμάτες, λεγόμενοι και Σαυρομάτες  ήταν αρχαίος νομαδικός πολεμικός λαός ιρανικής καταγωγής που κατά τον 6ο - 4ο αιώνα π.Χ. είχαν εγκατασταθεί στα Ουράλια και αργότερα πέρασαν στο μεγαλύτερο μέρος της νότιας ευρωπαϊκής Ρωσίας, της Πολωνίας και σημερινής Ρουμανίας. Οι Σαρμάτες όπως και οι Σκύθες, με τους οποίους συγγένευαν, ήταν άριστοι ιππείς και πολεμιστές.  Κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. υπέταξαν τους Σκύθες καταλαμβάνοντας όλη την περιοχή τους. Επί βασιλείας του Νέρωνα οι Σαρμάτες εισέβαλαν στη περιοχή της Μοισίαςκαι συμμαχώντας με διάφορα γερμανικά φύλλα αποτέλεσαν μέχρι τον 1ο αιώνα μ.Χ. σημαντική απειλή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Κατά τον 2ο αιώνα είχαν ήδη εγκατασταθεί στη Δακία και στη περιοχή του Κάτω Δούναβη αποτελώντας την Σαρματία, μέχρι που τον επόμενο αιώνα συνετρίβησαν από τους Γότθους.
Τελικά η Σαρματία, που εκτεινόταν από τα ΒΑ. Βαλκάνια, δυτικά, μέχρι και την Γεωργίαανατολικά, έπεψε να υφίσταται μετά την εισβολή των Ούννων το 370 μ.Χ. Όσοι Σαρμάτες επέζησαν του αφανισμού άλλοι κατέφυγαν στη Δύση, άλλοι αναγκαστικά ενώθηκαν με τους Ούννους για να πολεμήσουν τους τελευταίους Γότθους και κάποιοι άλλοι κατέφυγαν στα παράλια της Βαλτικής.  Κατά τον 6ο αιώνα οι Σαρμάτες και οι απόγονοι αυτών είχαν πλέον εκλείψει. Από τις διάφορες ιστορικές αναφορές, τα αρχαιολογικά ευρήματα, (οικισμοί, τάφοι, κ.λπ.), κατέστη δυνατή σε αρκετό βαθμό η γνώση περί της κοινωνικής δομής των Σαρματών που αν και έμοιαζε αρχικά με εκείνη των Σκυθών στη συνέχεια διαφοροποιήθηκε. Οι Σαρμάτες μιλούσαν μια ιδιαίτερη Σκυθο-Σαρματική διάλεκτο, σε αντίθεση όμως με τους Σκύθες που πίστευαν σε θεούς της φύσης, αυτοί λάτρευαν κυρίως έναν θεό, της φωτιάς, προς τον οποίον και θυσίαζαν άλογα. Επίσης η κοινωνία τους, στην αρχή της ιστορίας τους, φέρεται με μία πρώιμη μητριαρχική μορφή που με την εξέλιξη της ιππικής τέχνης κατέληξε σε πατριαρχική κοινωνία. Παρά ταύτα σε αντίθεση με τις γυναίκες των Σκυθών που περιορίζονταν στο οικιακό πλαίσιο δραστηριοτήτων, οι ανύπανδρες γυναίκες των Σαρματών έφεραν όπλα και συμμετείχαν σε πολεμικές συγκρούσεις και μάλιστα συγκροτώντας εμπροσθοφυλακές, θυμίζοντας τις θρυλικές Αμαζόνες της Ελληνικής Μυθολογία,  μάλιστα κατά τις μυθικές παραδόσεις οι Σαρμάτες φέρονταν να προέρχονταν από επιμιξία Σκυθών και Αμαζόνων. Έτσι οι καινοτομίες αυτές στη πολεμική τακτική συνέβαλαν κατά πολύ στις διάφορες στρατιωτικές τους επιτυχίες με επακόλουθο την εξάπλωσή τους επηρεάζοντας ακόμα και την στρατιωτική τακτική των Ρωμαίων. Από την αρχαιολογική έρευνα των τάφων των Σαρματών διαπιστώνεται ότι τα ταφικά τους έθιμα ακολουθούν την ανάπτυξη του πολιτισμού τους.  Οι μεν πρώιμοι τάφοι περιέχουν μόνο τα κατάλοιπα των νεκρών ενώ με το χρόνο αρχίζουν να πλουτίζονται με κτερίσματα με κατάληξη πλούσιων και σπουδαίων χρυσών κοσμημάτων που αποδεικνύουν μια συνθετότερη κοινωνία και περισσότερο εύπορη.  Από την σπουδή αυτών οι Σαρμάτες φέρεται να χρησιμοποιούσαν πολυτελή ενδύματα, δείγμα ανάπτυξης σπουδαίας υφαντουργίας, αλλά και πλούσιο οπλισμό σε μεγαλύτερη ποικιλία από εκείνη των Σκυθών, λιγότερο όμως περίτεχνο. Η Σαρματική τέχνη ακολουθούσε περισσότερο γεωμετρικά μοτίβα με θέματα από τη φύση των φυτών με έντονα όμως χρώματα. Η μεταλλοτεχνία και η κοσμηματοτεχνία των Σαρματιστών ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες όπως αποδεικνύουν τα διάφορα ταφικά ευρήματα που περιλαμβάνουν δακτυλίδια, πόρπες, ψέλια, διαδήματα, ακόντια, ξίφη, εγχειρίδια κ.ά, καθώς και πλήθος από αγγεία. Κατά την ανθρωπολογική έρευνα οι Σαρμάτες φέρονταν με λευκό ξανθό δέρμα, ξανθές τρίχες και μπλε μάτια. Παρουσίαζαν διχοκεφαλία και λεπτοπροσωπία, αλλά με βραχυσωμία.  Εκ του γεγονότος αυτού άλλοι θεωρούν αυτούς να κατάγονται από μεγάλη βόρεια φυλή της Ευρώπης και άλλοι ότι έχουν ιρανική προέλευση. Τέλος, κατά την αδρή διαίρεση των λαών της Ευρώπης, πολλοί αποκαλούν την Σαρματική φυλή ως "Αλπίνη φυλή" της Ευρώπης. Με το όνομα Σαυρομάτες φέρονταν πρώιμα από τους αρχαίους Έλληνες, κατ΄ άλλους είτε από την άγρια μορφή των ματιών τους, που θύμιζαν τη σαύρα, είτε κατ΄ άλλους από την αλυσιδωτή κρικόδετη πανοπλία τους που θύμιζε επίσης το δέρμα της σαύρας.
Πηγή: https://el.m.wikipedia.org/wiki/Σκύθες
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Σαρμάτες

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου