Κατά τη διάρκεια του 7ου και 8ου αιώνα μ.Χ., οι στρατοί του Ισλάμ σάρωσαν από την Αραβία και κατέκτησαν τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την Ισπανία. Οι Άραβες εμποδίστηκαν να μπουν στη Γαλλία από τους Φράγκους στη μάχη του Πουατιέ στα 733 μ.Χ., έτσι το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης παρέμεινε Χριστιανός και το Ισλάμ περιορίστηκε κυρίως στη νότια πλευρά της Μεσογείου. Οι ισλαμικές κατακτήσεις ήταν ένα σκληρό χτύπημα για τον χριστιανό κόσμο. Από τα 5 χριστιανικα Πατριαρχεία (τα 5 μεγάλα αστικά κέντρα του Χριστιανισμού στον 6ο-7ο αιώνα μ.Χ.), 3 από αυτά είχαν κατακτηθεί από τους ισλαμικούς στρατούς (Ιερουσαλήμ, Αλεξάνδρεια, και Αντιόχεια ), μόνο η Ρώμη και η Κωνσταντινούπολη ήταν ακόμα υπό την κυριαρχία των χριστιανών. Κατά τη διάρκεια του 9ου αιώνα μ.Χ., οι Άραβες εκμεταλλεύτηκαν την αδύναμη κατάσταση του χριστιανικού κόσμου με την κατασκευή μεγάλων πολεμικων ναυτικων και λαμβάνοντας στρατούς τους στις θάλασσες. Η Μεσόγειος έγινε μια "μουσουλμανική λίμνη", όπου οι "Σαρακηνοί" επιδρομείς μπόρεσαν να χτυπήσουν οπουδήποτε ήθελαν, λεηλατώντας τη γη και συλλαμβάνοντας σκλάβους, χωρίς το φόβο χριστιανών αντιποίνων. Στην πραγματικότητα, τεράστιες περιοχές των ακτών της Μεσογείου εγκαταλείφθηκαν από τις χριστιανικές κοινότητες ως αποτέλεσμα αυτών των επιδρομών. (Βλ. τον χάρτη 2 – 870 μ.Χ.) Το ύψος της μουσουλμανικής εξουσίας πάνω από τη Μεσόγειο ήταν στα μέσα του 9ου αιώνα μ.Χ. Σε αυτήν την περίοδο οι μουσουλμανικές στρατιές διέσχισαν τη Μεσόγειο και κατέλαβαν τα νησιά της Μάλτας, Σικελίας, και Κρήτης, ακόμα και περιοχές της ηπειρωτικής Ιταλίας: Οι νότιες ιταλικές πόλεις του Τάραντα (840-880 μ.Χ.) και του Μπάρι (847 - 871 μ.Χ.) κατακτήθηκαν και κρατήθηκαν από τις μουσουλμανικές δυνάμεις. Μια ιδιαιτερότητα αυτής της περιόδου ήταν η μοίρα της Κύπρος, όπου η Βυζαντινή Αυτοκρατορία συμφώνησε να συγκυβερνήσει το νησί με τους Άραβες και μοιράστηκαν τα φορολογικά έσοδα. Η συμφωνία διήρκεσε για περίπου 300 χρόνια, παρά το γεγονός ότι υπήρχε σχεδόν συνεχή πόλεμο μεταξύ τους στην ηπειρωτική χώρα. Προς το τέλος του 9ου αιώνα, ο Χριστιανός Κόσμος άρχισε να ανακάμπτει. Οι πρώτες επιτυχημένες αντεπιθέσεις ήταν εναντίον των Σαρακηνών στην ηπειρωτική Ιταλία. Το 915 μ.Χ., όλα της ηπειρωτικής Ιταλίας ήταν πίσω σε χριστιανικά χέρια και ιταλικές πόλεισ-κράτη, όπως η Πίζα και η Αμάλφι άρχισαν να χτίσουν στόλους ποιους θα μπορούσαν να νικήσουν τα πλοία Σαρακηνα πριν από την άφιξή τους στις χριστιανικές ακτές. Το 828 οι Σαρακηνοί (Άραβες μουσουλμάνοι της Ισπανίας) ολοκληρώνουν την κατάκτηση της Κρήτης από τους Βυζαντινούς. Θα την κρατήσουν έως το 961, οπότε θα απελευθερωθεί από τον περίφημο στρατηγό και μετέπειτα αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά.
Στις αρχές του ένατου αιώνα, σε μία περίοδο που οι Βυζαντινοί μαστίζονταν από εσωτερικές έριδες κι επιπλέον είχαν στραμμένη την προσοχή τους στους πολέμους με τους Βούλγαρους, ένα νέος κίνδυνος εμφανίσθηκε για την κραταιά αυτοκρατορία. Σαρακηνοί πειρατές (μουσουλμάνοι σουνιτικού δόγματος), με επικεφαλής τον Αμπού Χαφέζ Ομάρ Α’ (Απόχαψις για τους Βυζαντινούς), καταλαμβάνουν με χαρακτηριστική ευκολία την Κρήτη και δημιουργούν εμιράτο («Imarah Krit» στα Αραβικά). Ο Απόχαψις και οι άνδρες του είχαν καταστήσει την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ορμητήριό τους από το 816, μετά τη φυγή τους από τη μουσουλμανική Ανδαλουσία. Από εκεί εξεστράτευσαν κατά της Κρήτης και με μόλις 20 πλοία κατόρθωσαν να την καταλάβουν, δηλωτικό της χαλαρής στρατιωτικής παρουσίας του Βυζαντίου στο νησί. Η κατάκτηση της Κρήτης ξεκίνησε το 823 και ολοκληρώθηκε το 828. Οι κατακτητές επέβαλαν ένα στυγνό καταπιεστικό καθεστώς, με βίαιους εξισλαμισμούς του πληθυσμού, καταστροφή χριστιανικών ναών, βασανισμούς κληρικών και αναγκαστική στρατολόγηση των νέων. Στόχος τους, η αλλοίωση της θρησκευτικής και εθνικής ταυτότητας της μεγαλονήσου. Με επίκεντρο τον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο), πραγματοποιούν επιδρομές τους στα γύρω νησιά και παράλια, αποκομίζοντας πλούσια λεία και δούλους για το δουλεμπόριο της εποχής. Η αραβική κατάκτηση της Κρήτης δεν σήμαινε μόνο την απώλεια ενός σημαντικού στρατιωτικού ερείσματος για τους Βυζαντινούς, αλλά και τη συνεχή απειλή των νησιών και των παράλιων περιοχών της αυτοκρτορίας από τις ληστρικές επιδρομές των Σαρακηνών, με αποκορύφωμα την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον έλληνα εξωμότη Λέοντα Τριπολίτη (Ρασίκ αλ Βαρντάμι για τους Άραβες). Η απειλή αυτή έγινε μεγαλύτερη μετά την κατάληψη της Σικελίας από τους Αγλαβίδες εμίρηδες της Βόρειας Αφρικής, τους οποίους κάλεσε σύμφωνα με την παράδοση ο στασιαστής βυζαντινός ναύαρχος Ευφήμιος. Το 904 η πόλη της
Θεσσαλονίκης δέχθηκε επίθεση από τους Σαρακηνούς με αρχηγό τον εξισλαμισθέντα Λέοντα Τριπολίτη. Η σφοδρότητα της επίθεσης και το απροετοίμαστον της πολιορκίας που διήρκεσε τρεις ημέρες κατέληξαν στην άλωση και τη λεηλασία της. Ο λαός της πόλης χωρισμένος σε πολλές ομάδες ξεφώνιζε και σπρώχνονταν μη μπορώντας να σωθεί και πως να ξεφύγει από τη συμφορά. Μπορούσες τότε να δεις τους ανθρώπους να περιφέρονται σαν ακυβέρνητα πλοία εδώ κι εκεί ελεεινό θέαμα, άνδρες, γυναίκες, νήπια. Παρ όλ´αυτά ο 10ος και οι αρχές του 11ου αιώνα χαρακτηρίσθηκαν ως περίοδος αναδόμησης και η Αυτοκρατορία χωρίσθηκε σε «θέματα». Η Θεσσαλονίκη αναδείχθηκε πρωτεύουσα ενός θέματος που επιβίωσε έως και τον 15ο αιώνα.
Το γεγονός της καταληψης της Σικελιας θορύβησε την Κωνσταντινούπολη, η οποία αποφάσισε να δράσει άμεσα. Στον «ιερό πόλεμο» των Αράβων, το Βυζάντιο αντέταξε τη χριστιανική ιδέα κι έδωσε στις στρατιωτικές επιχειρήσεις τον χαρακτήρα «σταυροφορίας», όπως επισημαίνει η διαπρεπής βυζαντινολόγος Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ. Κύριο μέλημά της, η αναδιοργάνωση του Ναυτικού, που θα βοηθούσε σταδιακά την αποκατάσταση της Βυζαντινής κυριαρχίας στη Μεσόγειο. Το 825 ο πρωτοσπαθάριος Φωτεινός μαζί με τον κόμη Δαμιανό οργάνωσαν εκστρατεία, αλλά απέτυχαν. Την ίδια τύχη είχε και η εκστρατεία του στρατηγού Κρατερού το 826, που διέθετε μεγαλύτερες δυνάμεις. Παρότι κατέλαβε αρχικά τον Χάνδακα, δεν απέφυγε τελικά την ήττα. Μάλιστα, οι Σαρακηνοί τού επιφύλαξαν και ατιμωτικό θάνατο, σταυρώνοντάς τον ανάποδα. Ακολούθησαν οι αποτυχημένες προσπάθειες για την ανακατάληψη της Κρήτης από τους στρατηγούς Νικήτα Ωορύφα (828), που πάντως ανακατέλαβε τα νησιά των Κυκλάδων, Θεόκτιστο και Σέργιο Νικητιάτη (843). Από τις αρχές του επόμενου αιώνα οι Βυζαντινοί επανέλαβαν τις προσπάθειές τους για την ανακατάληψη της Κρήτης. Το 911 η μεγάλη εκστρατεία με επικεφαλής τον λογοθέτη του δρόμου Ιμέριο απέτυχε, όπως και η ανάλογη του 956 υπό τον Κωνσταντίνο Γογγύλο. Στην επιχείρηση του Ιμέριου συμμετείχαν και 700 ναύτες Ρως (Ρώσοι), όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος. Προς το τέλος του 9ου αιώνα, ο Χριστιανός Κόσμος άρχισε να ανακάμπτει. Οι πρώτες επιτυχημένες αντεπιθέσεις ήταν εναντίον των Σαρακηνών στην ηπειρωτική Ιταλία. Το 915 μ.Χ., όλα της ηπειρωτικής Ιταλίας ήταν πίσω σε χριστιανικά χέρια και ιταλικές πόλεισ-κράτη, όπως η Πίζα και η Αμάλφι άρχισαν να χτίσουν στόλους ποιους θα μπορούσαν να νικήσουν τα πλοία Σαρακηνα πριν από την άφιξή τους στις χριστιανικές ακτές. Ενώ οι χριστιανικές δυνάμεις είχαν πάρει το πάνω χέρι στην Ιταλία, οι μουσουλμάνοι ακόμη μπόρεσαν να χειριστούν τους στόλους τους από την Ισπανία και συνέχισαν να λεηλατούν τις ακτές της νότιας Γαλλίας. Οι Σαρακηνοί ιδρύσουν ένα οχυρό κατά μήκος της ακτής της Προβηγκίας στη φραχηνετος και ήλεγχαν την γύρω περιοχή για σχεδόν 100 χρόνια πριν τελικά εκδιώχθηκαν το 973 μ.Χ.. Το 902 μ.Χ., οι μουσουλμάνοι από την Ισπανία κατέκτησαν τις Βαλεαρίδες Νήσους. Εν τω μεταξύ, στην Ανατολική Μεσόγειο, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, υπό την ηγεσία του αυτοκράτορα Νικηφόρου Β, ανακτήθηκε, ανακαταλαμβάνοντας τα νησιά της Κρήτης (961 μ.Χ.) και της Κύπρος (964 μ.Χ.) ακόμη και ξαναπαίρνοντας την Αντιόχεια για ένα μικρό χρονικό διάστημα. (969-1084 μ.Χ.). Η ανάκτηση της Κρήτης επιτεύχθηκε, τελικά, από τον στρατηγό και μετέπειτα αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά, που είχε πολεμήσει κατ’ επανάληψη τους Άραβες. Ανέλαβε προσωπικά την ευθύνη για τη διοργάνωση της εκστρατείας, με την έγκριση του αυτοκράτορα Ρωμανού Β’. Η προετοιμασία της ήταν εντυπωσιακή και αποδεικνύει τη σημασία που αποδιδόταν στη νήσο από την αυτοκρατορία. Σύμφωνα με βυζαντινές πηγές, οργανώθηκε ένας στόλος από 3.300 πλοία για τη μεταφορά των οπλιτών (72.000 πεζοί και 5.000 ιππείς) και πολεμικού υλικού. Τα μισά από αυτά τα πλοία ήταν εφοδιασμένα με καταπέλτες για την εκτόξευση του «υγρού πυρός», του στρατηγικού όπλου των Βυζαντινών εκείνη την περίοδο. Η τεράστια αρμάδα έφθασε στον Χάνδακα στις 13 Ιουλίου 960 και αποβίβασε τους στρατιώτες στη γειτονική ακτή του Αλμυρού. Αμέσως μετά, ο στόλος υπό τον δρουγγάριο Μιχαήλ απέκλεισε από θαλάσσης τον Χάνδακα, ενώ ο Φωκάς εκκαθάρισε τη γύρω περιοχή από τους Σαρακηνούς, αποκλείοντας και από την ξηρά τον Χάνδακα. Μία απόπειρα του αραβικού στρατού των επαρχιών της Κρήτης να σπάσουν τον αποκλεισμό απέτυχε παταγωδώς. Ελάχιστοι διασώθηκαν, οι δε Βυζαντινοί ανταπέδωσαν τη σκληρότητα των Αράβων, αφού ύψωσαν σε ξύλα τα κεφάλια των νεκρών γύρω από τα τείχη του Χάνδακα, για να κάμψουν το ηθικό των πολιορκημένων. Στις 7 Μαρτίου 961 ο Φωκάς κατέλαβε τον Χάνδακα κι έθεσε τέλος στην Αραβοκρατία στη μεγαλόνησο, που σήμαινε και την αποκατάσταση της βυζαντινής κυριαρχίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι Βυζαντινοί συμπεριφέρθηκαν με εκδικητική μανία στους ηττημένους. Οι σφαγές και οι λεηλασίες διήρκεσαν πολλές ημέρες, ενώ ο Χάνδακας κατεδαφίστηκε εκ θεμελίων και στη θέση του χτίστηκε μία νέα πόλη, με το όνομα Τέμενος. Ο τελευταίος εμίρης της Κρήτης Αβδούλ Αζίζ Κουρτουμπί (ο Κουρούπης των Βυζαντινών) και ο γιος του Νουμάν (Ανεμάς) συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν θριαμβευτικά στην Κωνσταντινούπολη. Τους επόμενους μήνες οι Βυζαντινοί φρόντισαν για τον εποικισμό της Κρήτης, τον εκχριστιανισμό των μουσουλμάνων κατοίκων της και την επαναφορά των εξισλαμισθέντων στη χριστιανική πίστη. Γνωστοί ασκητές, όπως ο Αθανάσιος ο Αθωνίτης και ο Νίκων ο Μετανοείτε εργάστηκαν με ζήλο για το σκοπό αυτό. Μάλιστα, μέρος των τεράστιων θησαυρών που είχαν σωρεύσει οι Σαρακηνοί στον Χάνδακα, δόθηκε στον Αθανάσιο τον Αθωνίτη για την ίδρυση της μονής της Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος.
Πηγη: http://www.sansimera.gr/articles/905#ixzz3lhgEOCNP
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Οι_τρεις_αλώσεις_της_Θεσσαλονίκης
http://explorethemed.com/SaracensEl.asp
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου