Δευτέρα 4 Ιουλίου 2016

Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Η φρυγική  ήταν μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα που μιλιόταν από τους Φρύγες στην Μικρασία κατά την κλασσική αρχαιότητα από τον 8o π.Χ. έως τον 5ο μ.Χ. αιώνα μέχρι την εξαφάνισή της. Ήταν σύγγενης γλώσσα της ελληνικής και από κάποιους επιστήμονες κατατάσσεται στον ελληνοφρυγικό κλάδο. Τα φρυγικά χωρίζονται στα παλαιοφρυγικά και τα νεοφρυγικά. Σχετικά με την προέλευση της γλώσσας πολύ γνωστό είναι το πείραμα του Φαραώ Ψαμμητιχου. Κάποτε ο Φαραώ της Αιγύπτου Ψαμμέτιχος θέλησε να μάθει ποιά ήταν η πρώτη γλώσσα που μιλούσαν οι άνθρωποι. Γι'αυτό έδωσε δύο μωρά σε έναν βοσκό σε ένα απομακρυσμένο μέρος και τον διέταξε να μην τους μιλάει καθόλου μέχρι να πουν μόνα τους την πρώτη τους  λέξη. Τα μωρά μετά από κάποιο καιρό αναφώνησαν τη λέξη 'βέκος' που θα στα φρυγικά θα πει ψωμί. Οπότε ο  Ψαμμητιχος συμπέρανε ότι η πρώτη γλώσσα που μιλούσαν οι άνθρωποι ήταν η φρυγικη. Στα αρβανίτικα λέγεται μπουκ το ψωμί. Μέχρι σήμερα στα φρυγικά μαρτυρούνται μερικές εκατοντάδες λέξεις από σύντομες επιγραφές. Κάποιες λέξεις παρουσιάζουν εκπληκτική ομοιότητα με τις αντίστοιχες ελληνικές και δεν πρέπει να θεωρηθούν δάνεια αλλά μάλλον κοινής προέλευσης. Γενικά και η όλη δομή της θυμίζει τα ελληνικά. Οι Φρύγες αρχικά ζούσαν στην περιοχή της σημερινής βορείου Ηπείρου και δυτικής Μακεδονίας , καθώς και στη Μυγδονία δίπλα στους αρχαίους Μακεδόνες την οποία και κατέκτησαν αργότερα. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο αρχικά ονομάζονταν Βρύγες πριν μετοικήσουν στην Μικρασία και οι Αρμένιοι ήταν άποικοί τους. Πιστεύεται ότι τα φρυγικά επηρεάστηκαν από τα θρακικά κατά το πέρασμα των Φρυγών από τη Θράκη στο δρόμο τους για τη Μικρασία. Η φρυγική γλώσσα μάς είναι γνωστή από επιγραφές δύο εποχών: η παλαιοφρυγική (8ος-3ος αι. π.Χ.) αντιπροσωπεύεται από περίπου 250 επιγραφές, γραμμένες στο παλαιό φρυγικό αλφάβητο που αποτελείται από 17 σημεία, τα οποία ως επί το πλείστον αντιστοιχούν στα ελληνικά πρωτότυπά τους. Όμως δύο σημεία, που αντιπροσωπεύουν τους φθόγγους "j" και "ts", είναι φρυγικής επινόησης. Περισσότερες από 100 νεοφρυγικές επιγραφές σε ελληνικό αλφάβητο είναι γραμμένες ανάμεσα στον 1ο και 4ο αιώνα μ.Χ. Η τρίτη σημαντική πηγή γνώσης μας για τη φρυγική γλώσσα είναι λέξεις που καταγράφηκαν από διάφορους Έλληνες συγγραφείς. Η τελευταία μαρτυρία για την χρήση της Φρυγικής συνδέεται με τον επίσκοπο Σωκράτη, του οποίου η μητέρα ήταν φρυγικής καταγωγής. Στους επόμενους δύο αιώνες η Φρυγική αφομοιώνεται ολοκληρωτικά από την ελληνική γλώσσα. Παρά το γεγονός ότι η φρυγική λογοτεχνία μάς είναι άγνωστη, το έργο ενός Φρύγα διαβάζεται μέχρι σήμερα. Αυτός είναι ο Αίσωπος, ο οποίος έζησε στην αυλή του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου. Ακολουθώντας την αρχαία παράδοση, σύγχρονοι μελετητές συνδέουν συχνά τη φρυγική με την αρμενική γλώσσα: οι Αρμένιοι ήταν άποικοι των Φρυγών κατά τον Ηρόδοτο (7.73). Όμως μια προσεκτική ανάλυση των λειψάνων της Φρυγικής υποδεικνύει ότι ήταν ο Πλάτωνας που είχε προπάντων δίκιο, όταν επεσήμανε την ιδιαίτερη ομοιότητα μεταξύ ελληνικής και φρυγικής γλώσσας στον διάλογό του Κρατύλο (410Α): "Λοιπόν, να εξετάσεις και το εξής, μήπως η λέξη "πυρ" είναι βαρβαρική, γιατί δεν είναι εύκολο να συσχετιστεί με την ελληνική γλώσσα και οι Φρύγες ολοφάνερα έχουν την ίδια λέξη ελαφρώς αλλαγμένη, όπως ακριβώς έχουν το "ύδωρ", τους "κύνας", και πολλές άλλες λέξεις". Στις επιγραφές της Φρυγικής υπάρχουν πολυάριθμες, συχνά αποκλειστικές, ισόγλωσσες, που συνδέουν αυτή τη γλώσσα με την Ελληνική. Γύρω στο 800 π.Χ. σημειώνονται μεγάλες ανακατατάξεις: Οι Φρύγες αποχωρούν από την Μακεδονία και τις γύρω περιοχές και σύμφωνα με την παράδοση, μεταναστεύουν μαζικά προς την Μικρά Ασία, όπου ήδη είχε καταλήξει ένα σημαντικό τμήμα της Φρυγικής μετανάστευσης του 12ου αιώνα π.Χ. όπως προαναφέρθηκε. Οι ακριβείς λόγοι και οι συνθήκες αυτής της μετακίνησης δεν είναι γνωστοί. Ως βασική αιτία πιθανολογείται η εντεινόμενη πίεση των πολεμοχαρών Ιλλυρικών φύλων, τα οποία ήδη χρησιμοποιούν σιδερένια όπλα σε μεγάλες ποσότητες, γεγονός που τους προσέδιδε σαφή πολεμική υπεροχή. Επίσης, η μετανάστευση των Φρυγών προς την Μικρά Ασία, πρέπει να συνδέεται και με την ίδρυση, την ίδια ακριβώς περίοδο, του μεγάλου Φρυγικού Βασιλείου με πρωτεύουσα το Γόρδιον, του οποίου η ακμή θα σημειωθεί τον 8ο αιώνα π.Χ. Το γεγονός πάντως της αποχώρησης των Φρυγών, δημιουργεί κενό εξουσίας και η χώρα είναι πλέον ανοικτή σε εισβολές, οι οποίες δεν αργούν. Θεωρούμε σκόπιμο στο σημείο αυτό να αναφέρουμε και κάποιες παραδόσεις που έχουν καταγραφεί στις αρχαίες πηγές και αναφέρονται στην επιστροφή των ηρώων του Τρωϊκού πολέμου, μετά την άλωση της Τροίας (γύρω στο 1230 π.Χ.). Τα αρβανίτικα, αρμπερίστ στη γλώσσα, συγγενεύουν στενά με την αρβανίτικη της Ιταλίας η οποία επίσης ονομάζεται αμπερίστ ή αρμπερές από τους ομιλητές της. Και οι δύο γλωσσολογικά  κατατάσσονται σε μια ομάδα μαζί με την τοσκική διάλεκτο της αλβανικής γλώσσας, αλλά είναι πιο αρχαϊκές και συντηρητικές λόγω της απομόνωσής τους μέσα σε αλλόγλωσσο περιβάλλον. Μιλιέται σε κάποιες περιοχές της νότιας Ελλάδας (Αττικοβοιωτία, ν.Εύβοια, Πελοπόννησος) και σήμερα το ιδίωμα  βρίσκεται σέ άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης. Πιθανολογείται ότι η ονομασία αρβανίτικα και Αρβανίτες προήλθε από τα Άρβανα (Arbëna) της Β. Ηπείρου από όπου κατέβηκαν αρβανιτόφωνοι πληθυσμοί και μετεγκασταστάθηκαν από τους Βυζαντινούς στη νότια Ελλάδα που είχε ερημώσει ο πληθυσμός της λόγω πολέμων και επιδρομών. Στο παρελθόν, κατά το 19ο αιώνα η αρβανιτοφωνία στη Νότια Ελλάδα ήταν εκτεταμένη και περιελάμβανε ολόκληρη την Αττικοβοιωτία, τον Κορινθιακό κόλπο και όλη την γύρω περιοχή μέχρι κάτω την Αργολίδα, περιοχές ανατολικά της Πάτρας, τη Νότια Εύβοια, την Αίγινα, τη Σαλαμίνα και πολλά νησιά του Αργοσαρωνικού. Σήμερα οι αρβανιτόφωνες περιοχές έχουν συρρικνωθεί σημαντικά και έχουν περιοριστεί σε μερικά χωριά, κυρίως στη Βοιωτία. Η γλώσσα από τους ομιλητές της ονομάζεται  αρμπερίστ (arbërisht), στην Άνδρο αρμπερίστικε (arbërishtiqë). Στο Κυριάκι Βοιωτίας χρησιμοποιείται ο όρος arvanite αλλά ο παλιότερος είναι επίσης arbërisht. Τα αρβανίτικα είναι χωριστά και δεν πρέπει να συγχέονται από τόσκικα που μιλιούνται σε χωριά της Βόρειας Ελλάδας και οι ομιλητές της τα ονομάζουν σιπ (shqip), το ίδιο όπως λένε οι Αλβανοί τη γλώσσα τους. Όπως συμβαίνει με τα βλάχικα, έτσι και τα αρβανίτικα δεν είναι ενιαία γλώσσα, αλλά αποτελείται από πλήθος διαλέκτων η κάθε μία με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Στο παρελθόν από κάποιους Έλληνες κυρίως, τα αρβανίτικα θεωρήθηκαν ως ελληνοαλβανική διάλεκτος. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι αποτελούν αυτοτελή γλώσσα συγγενική της τοσκικής διαλέκτου η οποία όμως επηρρεάστηκε τόσο από το ελληνικά όσο και τα λατινικά λόγω της συμβίωσής της με αυτά σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Μάλιστα διατήρησε κάποια πανάρχαια λεκτικά στοιχεία της ελληνικής τα οποία έχουν εξαφανιστεί από τις ελληνικές διαλέκτους. Η αρβανιτοφωνία στην Πελοπόννησο του 19ου αιώνα ηταν εκτεταμένη και περιελάμβανε μεγάλες περιοχές ιδιαίτερα στα βορειοανατολικά και νοτιοδυτικά της χερσονήσου. Γράφονται κυρίως με το ελληνικό είτε με το λατινικό αλφάβητο. Κάποιοι χρησιμοποιούν ακόμη και το αλβανικό για να τα γράψουν. Εξαιτίας πολλών παραγόντων όπως η αστικοποίηση, η άρνηση για διάφορους λόγους των ίδιων των ομιλητών της να τη μεταδόσουν στα παιδιά τους, η κρατική γλωσσική πολιτική, η μετανάστευση και άλλοι οικονομικοί και κοινονικοί παράγοντες η γλώσσα σήμερα είναι υπό εξαφάνιση.
Πηγή: http://www.glossesweb.com/2011/01/phrygian-language.html
http://heterophoton.blogspot.gr/2015/04/blog-post_28.html
http://ethnologic.blogspot.gr/2009/12/blog-post_06.html
http://www.glossesweb.com/2010/09/blog-post_1804.html

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου