Οι γυναίκες στην αρχαία Αθήνα δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα και θεωρούνταν «ανήλικες», ενώ ο όρος της «πολίτιδος» εμφανίστηκε μόνο στο τέλος της Κλασικής περιόδου. Για την αθηναϊκή κοινωνία, αποστολή της ενάρετης γυναίκας, της δέσποινας, ήταν από τη μία μεριά η φύλαξη του οίκου και η επιτέλεση των καθηκόντων που αφορούσαν στην καλή λειτουργία του (με τη βοήθεια δούλων, που ήταν καθεστώς για όλα σχεδόν τα σπίτια), και από την άλλη η απόκτηση παιδιών κυρίως αρσενικών για τη διαιώνιση του οίκου. Οι γάμοι εξυπηρετούσαν πρωτίστως κοινωνικές και θρησκευτικές ανάγκες. Οι κοπέλες παντρεύονταν σε πολύ νεαρή ηλικία άνδρες που είχαν επιλέξει οι πατέρες τους. Ο σύζυγος γινόταν κηδεμόνας της νέας και έπαιρνε προίκα, την οποία διαχειριζόταν ο ίδιος. Σε περίπτωση διαζυγίου, η προίκα επέστρεφε στον πατέρα ή στον πιο κοντινό συγγενή. Ίσως αυτό να μην ίσχυε παλιότερα, καθώς στα ομηρικά έπη αναφέρεται ότι ο γαμπρός ήταν εκείνος που έδινε δώρα. Οι γυναίκες περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους στο γυναικωνίτη, συνήθως στον πάνω όροφο του σπιτιού, γνέθοντας, πλέκοντας ή υφαίνοντας στον αργαλειό. Αυτές, άλλωστε, ήταν και οι μόνες εργασίες που θεωρούνταν ότι άρμοζαν σε γυναίκες αριστοκρατικής καταγωγής. Οι μόνες έξοδοί τους σε δημόσια θέα ήταν σε μεγάλες θρησκευτικές γιορτές, σε γαμήλιες τελετές, γιορτές συγγενών και κηδείες. Δεν υπήρχε θεσμοθετημένη εκπαίδευση για τις γυναίκες και οι όποιες γνώσεις προερχόταν από συγγενείς, φίλες και άλλες γυναίκες του περιβάλλοντός τους. Η νοοτροπία της εποχής αποτυπώνεται με γλαφυρό τρόπο στον Επιτάφιο του Περικλή, όπου αναφέρεται ότι το ιδανικό για μια γυναίκα είναι να γίνεται όσο το δυνατόν λιγότερος λόγος γι’ αυτήν, είτε έπαινος είτε ψόγος. Πάντως η κατάσταση δεν ήταν παντού η ίδια. Στην ολιγαρχική Σπάρτη επικρατούσε η αντίληψη πως για να φέρουν στον κόσμο γερά παιδιά και να τα αναθρέψουν σωστά, οι ελεύθερες γυναίκες δεν έπρεπε να περνούν τη μέρα τους υφαίνοντας εργασία που μπορούσαν να κάνουν οι είλωτες αλλά να ασκούνται και να μορφώνονται. Όταν, μάλιστα, γυμνάζονταν (αλλά και κατά τη διάρκεια αγώνων), οι Σπαρτιάτισσες φορούσαν ελαφρότερη περιβολή που άφηνε ακάλυπτους τους μηρούς, γεγονός το οποίο οι υπόλοιποι Έλληνες θεωρούσαν υπερβολή. Οι άνδρες ήταν υποχρεωμένοι από το νόμο να παντρεύονται, καθώς όμως τον περισσότερο χρόνο έλειπαν από το σπίτι λόγω της στρατιωτικής ζωής τους, την ανατροφή των παιδιών αναλάμβαναν οι γυναίκες τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των επτά ετών, οπότε και αναλάμβανε η πολιτεία. Οι Σπαρτιάτισσες είχαν δικαίωμα έγγειας ιδιοκτησίας αλλά και κληρονομιάς τόσο της πατρικής όσο και της συζυγικής περιουσίας. Σε καμία Ελληνική πόλη στην αρχαία Ελλάδα οι γυναίκες δεν απολάμβαναν την ίδια ελευθερία και κοινωνική θέση όπως οι Σπαρτιάτισσες. Μόνο στη Σπάρτη οι γυναίκες διέθεταν οικονομική δύναμη και επιρροή. Τα κορίτσια ασχολούνταν με τον αθλητισμό και ελάμβαναν δημόσια εκπαίδευση εν αντιθέσει με άλλες πόλεις, όπου οι περισσότερες γυναίκες ήσαν τελείως αγράμματες. Επισκέπτες από άλλες Ελληνικές πόλεις σχολίαζαν για τις Σπαρτιάτισσες ότι όχι μόνο είχαν άποψη, που δεν φοβόντουσαν να εκφράσουν δημόσια, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις ανάγκαζαν τους συζύγους τους να τις αποδεχθούν! Οπως επισημαίνει ο Πλάτων στον Πρωταγόρα η εκπαίδευση δεν ήταν καθαρά σωματική. Στην Σπάρτη «δεν ήταν μόνο οι άνδρες αλλά και οι γυναίκες που υπερηφανεύονταν για την πνευματική καλλιέργειά τους». Αυτό ήταν κάτι περισσότερο από απλή παιδεία ήταν συστηματική εκπαίδευση στη ρητορική και φιλοσοφική σκέψη. Οι Σπαρτιατικοί νόμοι ανέφεραν ρητά ότι τα κορίτσια πρέπει να παντρεύονται μόνο εφόσον ήταν σε ηλικία κατάλληλη να «απολαύσουν τον έρωτα». Η λογική ήταν απλή για τα νεαρά κορίτσια που δεν ήταν ακόμη έτοιμα ψυχολογικά για σεξουαλική επαφή, το σεξ αποτελούσε ουσιαστικά μια «πράξη βίας». Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι οι Σπαρτιάτες καταδίκαζαν τη βία στο γάμο και θεωρούσαν το σεξ με παιδιά ως «πράξη βίας». Επιπλέον τα κορίτσια στην Σπάρτη δεν παντρευόντουσαν πολύ μεγαλύτερους άνδρες, πρακτική η οποία ήταν συνήθης σε άλλες Ελληνικές πόλεις. Εκτιμάται ότι οι περισσότερες γυναίκες Σπαρτιάτισσες ήταν μόνο τέσσερα έως πέντε έτη νεώτερες από τους συζύγους τους. Το δε γεγονός του ενδιαφέροντος της Σπάρτης για την γέννηση υγιών παιδιών δεν αναιρεί την προστασία των κοριτσιών από τις αρχές του γάμου. Το σπουδαιότερο είναι ότι οι Σπαρτιάτισσες μπορούσαν να κληρονομήσουν και να μεταφέρουν τον πλούτο. Οι Αθηναίες αντίθετα δεν ήσαν ποτέ κληρονόμοι και όλα τα περιουσιακά στοιχεία περνούσαν στον επόμενο αρσενικό συγγενή, ο οποίος το πολύ να αναγκαζόταν να παντρευτεί την κληρονόμο, προκειμένου να διεκδικήσει την κληρονομιά μια ρύθμιση που συχνά οδηγούσε τους άνδρες να απορρίπτουν προηγούμενη σύζυγό τους, αν και άμεμπτη, μόνο και μόνο για να οικειοποιηθούν την κληρονομιά ενός συγγενή. Η εν λόγω οικονομική δύναμη είχε ως αποτέλεσμα την κοινωνική άνοδο των Σπαρτιατισσών. Αυτό καταδεικνύεται σαφώς από τις σύγχρονες περιγραφές σύμφωνα με τις οποίες είχαν «άποψη» (ακόμη και πολιτική). Ο Αριστοτέλης υποστήριζε ότι «οι Σπαρτιάτες διοικούνταν από τις συζύγους τους» και ανέφερε την ελευθερία των Σπαρτιατισσών ως έναν από τους δύο λόγους για τους οποίους το Σύνταγμα της Σπάρτης ήταν κατακριτέο. Όταν η σύζυγος του βασιλέα Λεωνίδα ρωτήθηκε γιατί οι Σπαρτιάτισσες ήταν οι μόνες γυναίκες στην Ελλάδα που «κυβερνούν» τους συζύγους τους, η Γοργώ απάντησε «επειδή είμαστε οι μόνες γυναίκες που γεννούν άνδρες». Με άλλα λόγια, μόνο οι άνδρες που είχαν την αυτοπεποίθηση να δεχθούν τις γυναίκες ως ίσες ήσαν πραγματικοί άνδρες. Το πρώτο καταγεγραμμένο ποίημα αγάπης γράφτηκε από Σπαρτιάτη ποιητή για τις Σπαρτιάτισσες κόρες. Από το δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ. και κυρίως κατά την Ελληνιστική περίοδο η θέση της γυναίκας βελτιώνεται αισθητά και αποδεσμεύεται από το συντηρητισμό των κλασικών χρόνων. Στην τέχνη, αυτό αντικατοπτρίζεται στην εμφάνιση για πρώτη φορά γυμνών γυναικείων αγαλμάτων (π.χ. της Αφροδίτης), καθώς και στην κατασκευή γυναικείων ειδωλίων που διακρίνονται για τη χάρη τους καθώς και για έναν τόνο αισθησιασμού (τα ειδώλια αυτά είναι γνωστά ως "Ταναγραίες"). Στο ρωμαϊκό κόσμο, τέλος, παρατηρείται περαιτέρω βελτίωση της κοινωνικής θέσης των γυναικών. Αποκτούν μεγαλύτερη ελευθερία και θεσμοθετημένο δικαίωμα στην εκπαίδευση ενώ η μόρφωση και η γενικότερη καλλιέργειά τους είναι ένα στοιχείο που χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης.
Δεν ξέρω πόσοι εκ των Ελλήνων είναι εις θέσιν να γνωρίζουν πόσες και πόσες αρχαίες Ελληνίδες μανάδες μας επέδειξαν έναν πρωτοφανή ηρωϊσμό όχι μόνον σε καιρούς πολέμου, αλλά και σε ημέρες ειρήνης. Η Λέαινα η άγλωττος ονομάστηκε έτσι, διότι είχε την τόλμη να κόψη με τα ίδια της τα δόντια την γλώσσάν της και να την φτύση κατάμουτρα στον βασανιστή της, που ζητούσε απ' αυτήν να πληροφορηθή τούς συνωμότες κατά του Ιππάρχου, πέριξ του Αρμοδίου, που ήτο φίλος της! Η Τιμάνδρα, φίλη του Αλκιβιάδου, μόλις εδολοφόνησαν τον αγαπημένο της, δεν εδίστασε να πάρη το σώμά του, να το ενδύση και να το κηδέψη "λαμπρώς και φιλοτίμως", όπως γράφει ο Πλούταρχος. Η Θαΐς η εταίρα, φίλη του Μ. Αλεξάνδρου, πέραν του αν κάποιοι συμφωνούν η διαφωνούν με την ενέργειάν της, για να εκδικηθή τους Πέρσες που κατέστρεψαν την Ελλάδα, δεν εδίστασε ν' αρπάξη πρώτη τον πυρσόν και να βάλη φωτιά στην Περσέπολη, συμπαρασύρουσα κι αυτόν ακόμη τον Μέγα Στρατηλάτη. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι ο Πλούταρχος αναφέρει , πως η Θαΐς, ως και τα άλλα γύναια του Μεγάλου Αλεξάνδρου εξεδικήθησαν τας κατά της Ελλάδος επιδρομάς των Περσών καλύτερον παντός ναυμάχου η στρατηγού!! Η Ειρήνη, φίλη του Πτολεμαίου, μη διστάσασα ν' ακολουθήση τον καταδιωκόμενον εραστήν της, όστις κατέφυγε εις το ιερόν της Αρτέμιδος, προτίμησε ν' αποθάνη ηρωϊκώς μαζί του, δια να τον ακολουθήση μέχρι του θανάτου του. Λέγεται μάλιστα ότι κρατούσα δια των χειρών της τούς κρίκους των θυρών του ιερού, έραινε δια του αίματος του προσφιλούς νεκρού τούς βωμούς μέχρις ότου την κατέσφαξαν!! Τι άλλο να θυμηθούμε; Μήπως την Αλκιθέα, μητέρα του Παυσανίου, που πρώτη έβαλε τον λίθον για τον εντειχισμόν του ναού, μέσα εις τον οποίον είχαν κλείσει τον πολυθρύλητο γιο της, τον νικητή των Πλαταιών, μόλις πληροφορήθηκε ότι κατηγορείται για προδοσία; Η Αρχαία Σπάρτη ήταν γνωστή για την αυστηρή νομοθεσία του Λυκούργου, τη στρατιωτική παιδεία, τη λιτή διαβίωση αλλά και την απόλυτη ισότητα των πολιτών της. Αναδείκνυαν και τιμούσαν τις γυναίκες αλλά και εκείνες ήταν αντάξιες γενναιότητας και θαυμασμού. Οι ίδιες οι μητέρες έλεγαν στα παιδιά τους «Ταν ή επί τας». Η μάνα του Παυσανία ήταν εκείνη που έβαλε τη πρώτη πέτρα στο δωμάτιο που προοριζόταν να πεθάνει από ασιτία ο προδότης γιος της. Στη Σπάρτη δεν υπήρχαν ούτε εταίρες, ούτε παλλακίδες, ενώ η έννοια της μοιχείας ήταν άγνωστη για τους Σπαρτιάτες. Οι Σπαρτιάτισσες ζούσαν για την πατρίδα και ο σκοπός της ζωής του ήταν να γεννούν δυνατούς άνδρες. Εν τούτοις είχαν και το ενδιαφέρον να ασχοληθούν με την φιλοσοφία, την ποίηση, τη μουσική, τις επιστήμες και άλλες τέχνες. Η περιβόητη σύζυγος του βασιλιά Λεωνίδα και θυγατέρα του βασιλιά Κλεομένους. Όταν κάποια φιλοξενούμενη Αθηναία της είπε «Μόνο εσείς οι γυναίκες της Λακωνίας είσθε κυρίαρχοι των ανδρών», εκείνη απάντησε «Αυτό πράγματι συμβαίνει, διότι μόνον εμείς γεννούμε τους άνδρες». Όταν δε ξεπρόβαλλε τον άνδρα της για τη μάχη των Θερμοπυλών, του είπε ότι πρέπει να φανεί αντάξιος της Σπάρτης. Εκείνος την συμβούλευσε να κοιτάξει να βρεί και να παντρευτεί έναν καλό άνδρα και να κάνει γερά παιδιά, ξέροντας ότι δε θα επέστρεφε ξανά ποτέ στη Σπάρτη. Κάτι που δεν έκανε ποτέ η Γοργώ.
Εκτός από την Υπατία, 40 γυναίκες μαθηματικοί εντοπίστηκαν από τον 10ο αι. π.Χ έως τον 5ο αι.μ.Χ από τον μαθηματικό Ευάγγελο Σπανδάγο. Άρωμα γυναίκας είχαν τα μαθηματικά στην αρχαία Ελλάδα, όπως αποδεικνύει έρευνα του μαθηματικού Ευ. Σπανδάγου στην οποία αναφέρονται Τα Νέα (30.10.2007). Μπορεί να έμεινε στην Ιστορία ως η μητέρα του Θησέα, αλλά πόσοι γνωρίζουν πως η Αίθρα ήταν δασκάλα λογιστικής; Και πως στη σύντροφο του σπουδαίου μαθηματικού Πυθαγόρα, Θεανώ, φέρεται ότι οφείλεται η θεωρία της χρυσής τομής; Είναι δύο μόλις από τις 40 άγνωστες αρχαίες Ελληνίδες μαθηματικούς, που αν και συνέβαλαν στην εξέλιξη της επιστήμης βυθίστηκαν στη λήθη της Ιστορίας. Χρειάστηκε να περάσουν 31 αιώνες για να έρθουν και πάλι στο φως και να διεκδικήσουν μια θέση στον επιστημονικό κόσμο, χάρη στην έρευνα που πραγματοποίησε ο μαθηματικός και συγγραφέας Ευάγγελος Σπανδάγος. Η «σκυταλοδρομία» για την ανακάλυψη των άγνωστων αρχαίων Ελληνίδων μαθηματικών ξεκίνησε για τον βραβευμένο τόσο από τον Παγκόσμιο Όμιλο για την μελέτη των αρχαίων πολιτισμών όσο και από την Ακαδημία Αθηνών μαθηματικό, όταν ένας μαθητής του τον ρώτησε «εκτός από την Υπατία, που αναφέρεται στο σχολικό βιβλίο της Γεωμετρίας, δεν υπήρχαν κι άλλες γυναίκες μαθηματικοί στην αρχαιότητα;». «Γύρισα σπίτι, άρχισα να ψάχνω βιβλία, να ρωτάω φίλους και γνωστούς, αλλά ουδείς γνώριζε κάτι», εξηγεί ο κ. Σπαγδάνος την αφορμή της περιπέτειας του στον κόσμο των γυναικών μαθηματικών. Μια ερευνητική περιπέτεια τεσσάρων ετών μαζί με την επίσης μαθηματικό, κόρη του Ρούλα που είχε ως αποτέλεσμα να εντοπίσει συνολικά 40 γυναίκες μαθηματικούς από τον 10ο αι. π.Χ. έως τον 5ο αι. μ.Χ. Ποιο ήταν το προφίλ τους; Προέρχονται από διάφορες γωνιές του ελληνικού κόσμου. Οι περισσότερες είχαν σπουδάσει πέραν της βασικής εκπαίδευσης. Εκείνες που ανήκαν στην Πυθαγόρειο Σχολή δεν αντιμετώπιζαν προβλήματα, διότι ο Πυθαγόρας έκανε δεκτές γυναίκες στη σχολή του. Υπήρχαν και ορισμένες όμως όπως η Λασθενία από την Αρκαδία που φαίνεται πως φοίτησαν και στην Ακαδημία του Πλάτωνα ντυμένες ως άνδρες, επειδή δεν επιτρέπονταν γυναίκες. Ενδιαφέρον επίσης είναι πως ελάχιστες ήταν παντρεμένες και είχαν παιδιά. Γιατί έμειναν στην αφάνεια; Κατά ένα μεγάλο ποσοστό, από τη στάση των αρχαίων κοινωνιών προς «τας πεπαιδευμένας γυναίκας», όπου η γυναίκα αντιμετωπιζόταν πάντα ως η διαφορετική, η διεφθαρμένη, η ανώμαλη ή η περίεργη που ξέφευγε από την κλασική εικόνα της νοικοκυράς, συζύγου και μητέρας. Κατά ένα μικρότερο όμως η άγνοιά μας για τις γυναίκες αυτές οφείλεται και στην καταστροφή διαφόρων ιστορικών μαρτυριών με προεξάρχουσα την καταστροφή της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, ενώ ρόλο παίζει και το γεγονός πως υπάρχει μια αντιπάθεια τόσο προς τα μαθηματικά όσο και προς τα αρχαία ελληνικά. Η πιο γνωστή μαθηματικός της αρχαιότητας και η πρώτη γυναίκα επιστήμονας της οποίας η ζωή έχει καταγραφεί με λεπτομέρειες, η ΥΠΑΤΙΑ η «Γεωμετρική» (4ος αι. μ.Χ.), ασχολήθηκε με τα μαθηματικά, την αστρονομία και τη μηχανική. Κατακρεουργήθηκε από χριστιανούς που έκαψαν το νεκρό σώμα της. Αν εξαιρέσουμε την, σχετικά γνωστή, μεγάλη Ελληνίδα φιλόσοφο Υπατία , δύσκολα οι πιο πολλοί θα μπορούσαμε να ονοματίσουμε κάποια άλλη. Όμως υπήρχαν σημαντικές και πολυγραφότατες γυναίκες φιλόσοφοι, που συνέβαλαν τα μέγιστα στο θαύμα της αρχαίας Ελλάδας. Μερικές από αυτές ήταν οι εξής: Αρήτη της Κυρήνειας 5ος αιώνας π.Χ. Η Αρήτη ήταν σύγχρονη του Σωκράτη. ∆ίδασκε φιλοσοφία στη σχολή της Αττικής. Ήτανε κόρη του Αριστίππου, του ιδρυτή της Κυρηναϊκής Σχολής της φιλοσοφίας. Διοτίμα από τη Μαντινεία φιλόσοφος. Ο Πλάτωνας έγραψε ότι τιµήθηκε από τον Σωκράτη (469 - 399 π.Χ.) ως δασκάλα του. Περικτιώνη Φυσική φιλόσοφος. Υπήρξε µαθήτρια του Πυθαγόρα (569 - 475 π.Χ.) και πιθανόν δίδασκε στη σχολή του. Θυµίστα φυσική φιλόσοφος. Ήταν σύζυγος του Λέοντος, και επιστολογράφος του Επίκουρου (371 - 271 π.Χ.). Υππαρχία του Κυνικών 360 - 280 π.Χ. Υπήρξε µέλος της µη δηµοφιλούς σχολής των κυνικών. H Υππαρχία παντρεύτηκε έναν άλλο κυνικό φιλόσοφο που λεγόταν Κράτης και επέλεξαν τον τρόπο ζωής των κυνικών. Λασθινία Φυσική φιλόσοφος. Ο Πλάτωνας αναφέρει αρκετές γυναίκες οι οποίες ήτανε αναγνωρισµένες φιλόσοφοι στην αρχαία Ελλάδα. Η Λασθινία ήτανε µία από αυτές. Θεανώ η Θουρία. Ήταν αρχαία Ελληνίδα μαθηματικός και αστρονόμος. Καταγόταν από τους Θούριους της Κάτω Ιταλίας και άκμασε περί τον 6ο αιώνα π.Χ.. Η Θεανώ ήταν κόρη του ιατρού Βροντίνου. Υπήρξε αρχικά μαθήτρια και στη συνέχεια σύζυγός του κατά 30 χρόνια μεγαλύτερού της Πυθαγόρα.
Πηγή : https://m.tvxs.gr/mo/i/181707/f/news/paideia/oi-ellinides-mathimatikoi-tis-arxaiotitas.html
https://antikleidi.com/2014/11/02/ginekes-filosofi/
http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2015/01/ena_22.html
http://hellenicns.gr/2017/02/21/η-αρχαία-σπαρτιάτισσα/
http://www.pontos-news.gr/article/17192/i-gynaika-stin-arhaia-ellada
https://chilonas.com/2013/02/13/httpwp-mep1op6y-kf-2/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου