Διναρικοί (Γιαμνάγια) : Η νεολιθική μαζική μετανάστευση των Καυκασιων Ιλλυριών στην πελασγική Ευρώπη των Ελλήνων

Οι Νεάντερταλ ήταν το πιο συναφές ανθρώπινο είδος με τον Homo sapiens και το γεγονός πως αναμιχθήκαμε με αυτούς και διατηρούμε ένα ποσοστό 1-3% καταγωγής από τους Νεάντερταλ, σημαίνει πως δεν ήταν βλαπτική η επίδρασή τους. Υπάρχουν βέβαια ενδείξεις πως γενετικές ασυμβατότητες οδήγησαν αρχικά στην απαλοιφή κάποιων γενετικών στοιχείων που πήραμε από τους Νεάντερταλ. Αλλά φαίνεται επίσης και το αντίθετο: πως κάποια στοιχεία που πήραμε, ήσαν ευεργετικά και βοήθησαν τους Homo sapiens να προσαρμοστούν στο πολύ διαφορετικό περιβάλλον της Ευρασίας όπου ζούσαν οι Νεάντερταλ, καθώς και ένας δεύτερος πληθυσμός αρχαϊκών ανθρώπων, οι Denisovans. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη έδειξε πως οι Θιβετιανοί έχουν μια γενετική παραλλαγή που προήλθε από αρχαϊκούς ανθρώπους όπως οι Denisovans και συμβάλλει στην ικανότητά τους να ζουν σε πολύ μεγάλο υψόμετρο με χαμηλή πυκνότητα οξυγόνου.

Οι νομάδες βοσκοί από τις νότιες στέπες της Ρωσίας και της Ουκρανίας μετακινήθηκαν δυτικά προς την Ευρώπη πριν από 4.500 έως 5.000 χρόνια και άφησαν το γενετικό, πολιτισμικό και πιθανώς γλωσσικό αποτύπωμά τους στους σύγχρονους Ευρωπαίους. Αυτό είναι το συμπέρασμα δύο νέων γενετικών μελετών -των μεγαλύτερων του είδους τους μέχρι σήμερα- που έγιναν στο προϊστορικό ευρωπαϊκό DNA. Η νομαδική αυτή ευρασιατική επιρροή είναι η τρίτη και πιο πρόσφατη «ρίζα» των σύγχρονων Ευρωπαίων. Οι άλλες δύο και αρχαιότερες ρίζες έλκουν την καταγωγή τους από τους κυνηγούς-συλλέκτες που έφθασαν στην Ευρώπη πριν περίπου 45.000 χρόνια, καθώς και από τους πρώτους αγρότες (Πελασγούς Έλληνες) που πριν από 8.000 χρόνια μετανάστευσαν στην Ευρώπη από την Εγγύς Ανατολή (Πελασγοί από την Ελλάδα και την Μικρά Ασία).

Οι δύο νέες έρευνες, που παρουσιάσθηκαν στο περιοδικό "Nature", έγιναν η μία από επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης με επικεφαλής τον παλαιογενετιστή Έσκε Βίλερσλεβ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Δανίας και η άλλη από ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ με επικεφαλής τον γενετιστή Ντέηβιντ Ράιχ, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης» και το "Science". Οι δύο ανεξάρτητες μελέτες πραγματοποίησαν αναλύσεις δειγμάτων DNA από συνολικά 170 σκελετούς, που έχουν βρεθεί σε διάφορες χώρες, από την Ισπανία έως τη Ρωσία. Το νέο στοιχείο που έρχεται στο φως, είναι ότι μια ομάδα νομάδων, οι Γιαμνάγια (Διναρικοι), που ζούσαν στην περιοχή μεταξύ της Μαύρης και της Κασπίας Θάλασσας, έφθασαν με τα ζώα, τα όπλα και τα εργαλεία τους στην Ευρώπη, όπου πιθανώς η γλώσσα τους συνέβαλε σημαντικά στη δημιουργία πολλών ευρωπαϊκών γλωσσών. Σύμφωνα με το «σενάριο» στο οποίο παραπέμπουν τα νέα γενετικά δεδομένα, πριν περίπου 9.000 χρόνια η Ευρώπη κατοικείτο μόνο από ένα γενετικά διαφοροποιημένο πληθυσμό κυνηγών-συλλεκτών. Λίγο μετά, πριν από 9.000 έως 7.000 χρόνια, το γενετικό «προφίλ» μερικών περιοχών της Ευρώπης αλλάζει σημαντικά, καθώς προστίθεται το νέο «αίμα» των νεοφερμένων αγροτών από την Ελλάδα και την Μικρά Ασία. Θύλακες κυνηγών-συλλεκτών επιβίωσαν για χιλιάδες χρόνια, διάσπαρτοι ανάμεσα στις νέες αγροτικές κοινότητες. Οι επιμειξίες μεταξύ αγροτών και κυνηγών-συλλεκτών εντάθηκαν πριν από 7.000 έως 5.000 χρόνια. 

Ώσπου πριν από περίπου 4.500 χρόνια, την Εποχή του Χαλκού, το γενετικό «παζλ» της Ευρώπης συμπληρώθηκε με την άφιξη νέου γενετικού υλικού από τις ευρασιατικές στέπες. Η «συνιστώσα» αυτή είναι πολύ πιο αισθητή σήμερα στο DNA των κατοίκων της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. H τρίτη αυτή γενετική συμβολή προέρχεται από τους Γιαμνάγια (Διναρικους), όπως δείχνει η ανάλυση σκελετών τους, που βρέθηκαν στις στέπες της σημερινής Ρωσίας και της Ουκρανίας. Οι Γιαμνάγια χρησιμοποιούσαν άλογα για να «κουμαντάρουν» τα τεράστια κοπάδια ζώων τους, κυρίως προβάτων, ενώ έφτιαχναν πελώριους τύμβους για τους νεκρούς τους, τους οποίους γέμιζαν με κοσμήματα και όπλα των πεθαμένων, παραδόσεις και τεχνολογίες που μετέφεραν και στην Ευρώπη. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η επέκτασή τους προς τη Δύση ήταν ειρηνική και δεν θύμιζε τον Ατίλα ή τον Τζέγκις Χαν.

Γύρω στο 4000 με 4500 π.Χ. φαίνεται πως υπάρχει διείσδυση στην περιοχή των Β.Α. Βαλκανίων, ομάδων που προέρχονται από τις στέπες που απλώνονται από τα βόρεια παράλια του Ευξείνου Πόντου μέχρι την Κασπία, την επονομαζόμενη Ποντική-Κασπική περιοχή. Γεγονός πάντως είναι, πως δημιουργήθηκαν υβριδικές κοινότητες από την ανάμειξη αυτή γεωργικών με ποιμενικούς/ημινομαδικούς λαούς (πολιτισμοί Ουσάτοβο -3500-3000 π.Χ.- και Τσερναβόντα Ι – 4000 π.Χ. περίπου). Κατά την διάρκεια τις τέταρτης χιλιετίας π.Χ. παρατηρείται από τους επιστήμονες, μία αναδιοργάνωση στις κοινωνικές δομές σε όλη την έκταση της Ν.Α. Ευρώπης, η οποία σηματοδοτείται από την εγκατάλειψη οικισμών, την εκτόπιση προηγουμένων πολιτιστικών προτύπων, την απόσυρση σε σπηλιές, νησιά ή εύκολα οχυρώσιμα υψώματα και την οπισθοδρόμηση σε τεχνολογικό επίπεδο. Παραλλήλως συνεχίζονται οι εισβολές από την στέπα ομάδων που είναι φορείς του πολιτισμού Γιαμνάγια (3600-2200 π.Χ.), ο οποίος αποτελεί εξέλιξη των πολιτισμών Σρέντνυ Στογκ (μέσα 5ης- μέσα 4ης χιλιετίας) και Κβάλυνσκ (5η χιλιετία π.Χ.). Οι ομάδες Γιαμνάγια ήταν αρκούντως ευκίνητες, λόγω της χρήσεως του αλόγου και των αμαξών που έσερναν βόδια, ενώ θεωρούνται και οι πρόγονοι πολλών ινδοευρωπαϊκών γλωσσικών ομάδων. Συνακολούθως έχουμε την ανάδυση ενός νέου συμπλέγματος πολιτισμών, το οποίο καλύπτει την περιοχή από τα βόρεια παράλια του Ευξείνου Πόντου και την ενδοχώρα τους, την Α. Ευρώπη, μέχρι την Β.Δ. Μικρά Ασία.

Η νέα ανακάλυψη αναμένεται να αναζωπυρώσει τη διαμάχη για την καταγωγή και εξάπλωση των περίπου 400 ινδοευρωπαϊκών γλωσσών στην Ευρώπη και στην Ασία. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες (και η ελληνική) ανήκουν στην μεγάλη ινδοευρωπαϊκή οικογένεια, η οποία επίσης περιλαμβάνει γλώσσες της νότιας και κεντρικής Ασίας. Μερικοί γλωσσολόγοι πιστεύουν ότι οι πρώτοι μεσανατολίτες αγρότες έφεραν την πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα στην Ευρώπη, ενώ άλλοι θεωρούν ότι αυτή προήλθε πολύ αργότερα από τις ρωσικές στέπες. Η νέα μελέτη φαίνεται να ενισχύει τη δεύτερη απόψη, αν και ασφαλώς το ζήτημα παραμένει ανοιχτό. Ο γλωσσολόγος Πολ Χέγκαρτι του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ στη Λειψία της Γερμανίας επεσήμανε ότι η ελληνική γλώσσα, που είναι ινδοευρωπαϊκή, είχε αναπτυχθεί πριν από 3.500 χρόνια περίπου και είχε ήδη διαφοροποιηθεί από άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες της |Νότιας Ευρώπης, όπως τα λατινικά. Όπως είπε, αν οι Γιαμνάγια (Διναρικοι), που εμφανίσθηκαν στην Ευρώπη πριν από 4.500 χρόνια, ήσαν η μοναδική πηγή των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, τότε θα έπρεπε να είχαν φθάσει στην Ελλάδα πολύ γρήγορα, ώστε να προλάβουν να εξελιχθούν τα ελληνικά από αυτήν. Αντίθετα, σύμφωνα με τον Χέγκαρτι, πιθανότερο είναι ότι το παλαιότερο κύμα αγροτών μεταναστών στην δυτική Ευρώπη από την Εγγύς Ανατολή έφεραν την πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα τους αρχικά στη Νότια και μετά στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι Γιαμνάγια (Διναρικοι) συνέβαλαν πολύ αργότερα στις γλώσσες της Κεντρικής Ευρώπης. Ο Χάγκερτι τόνισε ότι μόνο αν στο μέλλον οι επιστήμονες ανακαλύψουν ότι οι Έλληνες ξαφνικά, πριν από 4.500 χρόνια, απέκτησαν στο DNA τους το γενετικό «αποτύπωμα» των Γιαμνάγια (Διναρικων), τότε μπορεί η ζυγαριά να γείρει υπέρ της καταγωγής των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών από τις στέπες και όχι από την Ανατολική Μεσόγειο. «Ας δούμε αν (οι Έλληνες) μοιάζουν (γενετικά) ή όχι με τους ανθρώπους των στεπών», κατέληξε.

Οι ερευνητές των πανεπιστημίων της Ουψάλα της Σουηδίας και του Στάνφορντ της Καλιφόρνια, με επικεφαλής τον καθηγητή γενετικής Ματίας Γιάκομπσον, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Αμερικανικής Ακαδημίας Επιστημών (PNAS), ανέλυσαν δείγματα DNA από 36 σκελετούς της Πρώιμης και της Ύστερης Νεολιθικής εποχής, καθώς και της Εποχής του Χαλκού. Η βασική διαπίστωση είναι ότι στο πιο πρόσφατο «μεταναστευτικό» κύμα προς την Ευρώπη από τις στέπες της Ευρασίας δεν πήραν μέρος σχεδόν καθόλου γυναίκες και η όλη υπόθεση ήταν μάλλον καθαρά ανδρική, πράγμα που υποδηλώνει ότι επρόκειτο μάλλον για επιδρομή παρά για μετανάστευση. Αντίθετα με το προηγούμενο μεταναστευτικό ρεύμα των γεωργών, που ήταν μικτό από άποψη φύλου. Οι έως τώρα γενετικές αναλύσεις αποκαλύπτουν ότι οι σημερινοί Ευρωπαίοι συνιστούν ένα «μωσαϊκό» από τρία μεγάλα μεταναστευτικά κύματα εξ Ανατολών, με αρχαιότερο των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών που έφτασαν στην Ευρώπη πριν από περίπου 37.000 χρόνια. Κάθε μετανάστευση έφερε στο ευρωπαϊκό έδαφος νέες γνώσεις (με κυριότερη τη γεωργία), νέα πολιτισμικά έθιμα, καθώς επίσης γλωσσικές και κοινωνικές αλλαγές.

Το μεσαίο μεταναστευτικό ρεύμα δεν προκάλεσε πολλές επιμειξίες με τους ντόπιους πληθυσμούς στην Ευρώπη (τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες που είχαν προηγηθεί), επειδή οι γεωργοί από την Μικρά Ασία είχαν φέρει μαζί τους τις οικογένειές τους. Αλλά το τρίτο και πιο πρόσφατο ρεύμα είχε ως συνέπεια εκτεταμένες επιμειξίες με τους κυνηγούς-τροφοσυλλλέκτες και τους γεωργούς, επειδή οι εισρέοντες καβαλάρηδες –οι πολεμικές νομαδικές φυλές γνωστές και ως Γιαμνάγια– είχαν αφήσει τις γυναίκες τους πίσω στις στέπες της σημερινής Ουκρανίας και Ρωσίας. Αυτοί κατέκλυσαν τα κεντροευρωπαϊκά εδάφη, ήταν σχεδόν μόνο άνδρες (σε πιθανή αναλογία δέκα άνδρες για κάθε μία γυναίκα). Μέσα σε λίγες εκατοντάδες χρόνια, οι Γιαμνάγια συνεισέφεραν τουλάχιστον το μισό DNA των σημερινών Κεντροευρωπαίων. Οι νομάδες εκτιμάται ότι, μεταξύ άλλων, έφεραν στην Ευρώπη τις γνώσεις της κτηνοτροφίας, της χρήσης του τροχού σε άμαξες και της μεταλλουργίας, πιθανώς και την πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, τη μυστηριώδη προγονική γλώσσα όλων των σημερινών περίπου 400 γλωσσών ινδοευρωπαϊκής προέλευσης.

Η μελέτη του προϊστορικού DNA, ανέφικτη μέχρι πριν λίγα χρόνια, έρχεται να φωτίσει το μακρινό παρελθόν μας, δημιουργώντας ένα πιο πλούσιο «αφήγημα» για τους προγόνους μας, αναφέρει ο Ιωσήφ Λαζαρίδης, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαντ στη Βοστώνη. Μεταξύάλλων, τονίζει ότι οι σημερινοί Έλληνες έχουν στο γονιδίωμά τους περισσότερα αρχαία «αγροτικά» γονίδια σε σχέση με τους Βορειοευρωπαίους, στους οποίους υπερισχύουν τα γονίδια των προϊστορικών κυνηγών-συλλεκτών. Υπογραμμίζει επίσης ότι αυξάνεται διεθνώς το ενδιαφέρον να γίνουν μελέτες του αρχαίου DNA των Ελλήνων. Με την μελέτη γενετικών δεικτών από όλο το γονιδίωμα και με την μελέτη πολλών δειγμάτων από διάφορες περιοχές και εποχές, έχουμε πλέον αρχίσει να βλέπουμε σε αδρές γραμμές την Ευρωπαϊκή προϊστορία. Κάποια πράγματα έχουν γίνει πιο απλά από αυτή τη μελέτη: για μεγάλο διάστημα υπήρχε συζήτηση εάν οι πρώτοι αγρότες της Ευρώπης περί το 6.000 π.Χ. ήταν μετανάστες από τη Μικρά Ασία ή απόγονοι των ντόπιων κυνηγών τροφοσυλλεκτών. Τώρα φαίνεται πως στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης οι πρώτοι αγρότες (Πελασγοί) ήταν εξαιρετικά ομοιογενείς και έτσι μάλλον δεν υπήρχε αρχικά πολλή επίδραση των κυνηγών. Στις επόμενες όμως χιλιετίες βλέπουμε μεγάλες ανακατατάξεις: υπάρχει αύξηση της συμβολής των κυνηγών στην κεντρική και δυτική Ευρώπη, αλλά μείωσή της στη Ρωσία. Μετά το 3.000 π.Χ. ποιμενικές ομάδες Γιαμνάγια (Διναρικοι) από την στέππα εισδύουν στην Ευρώπη και αντικαθιστούν αρχικά τουλάχιστον τα τρία τέταρτα του πληθυσμού στη Γερμανία. Γενικά η επιρροή τους εντοπίζεται σε όλους σχεδόν τους σημερινούς ευρωπαϊκους πληθυσμούς, εκτός από ορισμένους απομονωμένους Σαρδηνίους, οι οποίοι φαίνονται να μοιάζουν με τους πρώτους αγρότες (Πελασγούς της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας) περισσότερο.

Υπάρχουν αρκετές μελέτες σε σύγχρονους ελληνικούς πληθυσμούς και ορισμένες πιλοτικές μελέτες σε αρχαίους πληθυσμούς. Μπορούμε νομίζω με σαφήνεια να πούμε πως οι Έλληνες πράγματι έχουν περισσότερα «αγροτικά» γονίδια, αλλά κατά βάση έχουν τα ίδια συστατικά όπως οι άλλοι Ευρωπαίοι σε διαφορετικές αναλογίες. Βέβαια οι Έλληνες έχουμε πολλές ομάδες εντός και εκτός Ελλάδας και θα ήταν πολύ χρήσιμο να γίνουν περισσότερες μελέτες για να δούμε πώς σχετιζόμαστε μεταξύ μας και με τους άλλους λαούς της Ευρώπης και της Δυτικής Ασίας, που είναι οι αμεσότεροι γείτονές μας. Σίγουρα υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την Ελλάδα όχι μόνο από εμάς τους Έλληνες αλλά και από πολλούς άλλους, που αναγνωρίζουν τη σημασία της χώρας μας, τόσο εξαιτίας του γεγονότος πως ομιλούμε την αρχαιότερη καταγεγραμμένη ζωντανή Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, αλλά και επειδή ζούμε σε μια κομβική περιοχή για όποιον θέλει να μελετήσει μετακινήσεις πληθυσμών προς και από την Ευρώπη.

Γενικά, όλοι οι ενδιαφερόμενοι για την ανθρώπινη ιστορία είμαστε πολύ τυχεροί, επειδή για πρώτη φορά έχουμε τα εργαλεία για να μελετήσουμε άμεσα τους ανθρώπους του παρελθόντος. Είναι εκπληκτικό το αίσθημα που έχεις, όταν βάζεις ένα αρχαίο δείγμα σε ένα «γενετικό χάρτη» και βλέπεις για πρώτη φορά τί συνέβαινε σε κάποιο απομακρυσμένο μέρος της Γης πριν από χιλιάδες χρόνια.

Ο Διναρικός φυλετικός τύπος χαρακτηρίζεται από:
α)         Βραχυκεφαλία, με τάση για επίπεδο το πίσω μέρος του κρανίου. Έχει συχνά πλατύ κεφάλι και στενό πηγούνι, δίνοντας όψη προσώπου τριγωνική
β)         Λεπτοπροσωπία
γ)         Μεγάλο ανάστημα
δ)         Λεπτορρινία, συχνά κυρτή μύτη
ε)         Χρώμα ματιών και μαλλιών καστανό, σπανιότερα ανοιχτό
στ)       Μαλλιά ίσια έως κυματιστά
ζ)         Εξωμορφικός
Ο Διναρικός φυλετικός τύπος συναντάται στην ευρύτερη περιοχή των δυτικών Βαλκανίων, δηλαδή σε Αλβανία, χώρες πρώην Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρία, Ρουμανία, φτάνοντας μέχρι Αυστρία, Ουγγαρία, Ουκρανία, νότια Πολωνία, νότια Γερμανία, Ελβετία, Βόρεια Ιταλία.

Ο  Διναρικός τύπος χαρακτηρίζεται από ενεργητικότητα, σκληρότητα και εργατικότητα. Εκνευρίζεται πολύ εύκολα και μνησίκακα. Έχει ικανότητα για επιφανειακή μάθηση και όχι για σύλληψη βαθύτερων εννοιών. Λατρεύει τη μουσική και τον χορό, αλλά δεν έχει έφεση στις υπόλοιπες τέχνες. Απουσιάζει πλήρως το οργανωτικό πνεύμα και η εθνική συνείδηση, με αποτέλεσμα οι κοινωνίες να μην έχουν συνεκτικούς δεσμούς και να είναι υπό διάλυση. Όταν πειστεί για κάτι προσκολλάται σε αυτό και γίνεται ισχυρογνώμων. Είναι ατίθασος, διαθέτει μεγάλες αντοχές, είναι ενεργητικός και σκληρός. Όλα αυτά τα στοιχεία τον καθιστούν γενναίο πολεμιστή και ιδιαίτερα αντάρτη, αν και οι επιφανειακές του γνώσεις δεν τον καθιστούν κατάλληλο για ηγεσία. Ο συνεχής εκνευρισμός του και η συχνά επακόλουθη μνησικακία δημιουργούν συνεχείς συγκρούσεις με τους γύρω του. Ένα πνεύμα διάλυσης και ανοργανωσιάς συνοδεύει τις πράξεις του. Είναι σε υπερβολικό βαθμό υλιστής και για το χρήμα μπορεί να εργαστεί σκληρά, να οδηγηθεί σε μετανάστευση ή στην πιο μακρινή περιπέτεια. Η απουσία βαθύτερων γνώσεων και οργανωτικότητας τον οδηγούν σε παλινωδίες, συγκρούσεις, στην αδυναμία να συγκεντρώσει χρήματα και να αναπτύξει βιομηχανίες ή μεγάλες επιχειρήσεις. Συνεπώς η εργατικότητα και η ενεργητικότητα τελικά δεν τον οδηγούν σε οικονομική ανάπτυξη. Η αγάπη του για τα υλικά αγαθά τον ωθεί σε σκληρές εγκληματικές συμπεριφορές, που δίνουν την εικόνα του αγροίκου που σκοτώνει και κάνει πλιάτσικο.

Αγαπάει την οικογένειά του και το σπίτι του, βλέποντας τα πράγματα υπό το περιορισμένο πρίσμα της οικογένειάς του ή της τοπικής φάρας του, αγνοώντας για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Η απουσία έμφυτης αγάπης για την πατρίδα και όχι μόνο για το σπίτι του, τον κάνουν να αποκτά δύσκολα εθνική συνείδηση. Τα δυο αυτά αναφερθέντα χαρακτηριστικά σε συνδυασμό με την ανοργανωσιά είναι διαλυτικά για την σύσταση ενός έθνους. Ο τύπος αυτός συνεπώς αλλάζει εύκολα εθνική συνείδηση και μπορεί να φανατιστεί υπό τη νέα εθνική συνείδηση. Η σκληρότητα και η βαρύτητα του τρόπου έκφρασης απορρίπτουν κάθε έννοια πάθους και συναισθηματισμού. Εντυπωσιάζεται από τη δύναμη και το μεγαλείο και συντάσσεται υπό τις γραμμές του αντίστοιχου ηγέτη με γενναιότητα αλλά χωρίς καμία υποτακτικότητα. Η επιφανειακότητα του πνεύματος τον καθιστούν ικανό για πνευματική εργασία, η οποία όμως δεν βασίζεται σε ανώτερες έννοιες, αλλά σε έναν λίγο πολύ “τυφλοσούρτη”. Στην πράξη δεν έχει καμία επαφή με την πραγματική έννοια της επιστήμης και του ορθολογισμού. Η απουσία πνευματικότητας, αλλά και ο εντυπωσιασμός του από αυτήν, τον κάνουν να είναι ευκολόπιστος. Όταν όμως πειστεί για κάτι, τότε γίνεται αγύριστο κεφάλι και ακολουθεί την πίστη αυτή με φανατισμό. Το ίδιο γίνεται και στην περίπτωση των θρησκειών. Αγαπάει τη φύση και συχνά αποτελεί αγροτικό και ορεινό πληθυσμό, που ασχολείται με την κτηνοτροφία ή τη γεωργία.

Πηγή : https://www.lifo.gr/team/u46464/58363

https://www.archaiologia.gr/blog/2017/02/24/%CF%83%CF%87%CE%B5%CE%B4%CF%8C%CE%BD-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%AC%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%B5%CF%82-%CE%AE%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CF%80/

http://policenet.gr/article/ερευνητής-γενετικής-στο-χάρβαρντ-στους-έλληνες-υπερισχύουν-τα-αρχαία-αγροτικά-γονίδια

https://biological-anthropology.blogspot.com/2020/03/blog-post_63.html

http://fyletika.blogspot.com/2013/03/blog-post_6.html

http://fyletika.blogspot.com/2013/03/blog-post_7.html