Η φυλετική ανθρωπολογία της Ευρώπης και το παράδειγμα της Ιταλίας

Όσοι ενδιαφέρονται με τα φυλετικά θέματα πρέπει οπωσδήποτε να είναι σε θέση να ξεχωρίζουν τους φυλετικούς τύπους. Στο ανθρώπινο είδος υπάρχει πλήθος φυλών σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. Οι Ευρωπαίοι τουλάχιστον θα πρέπει να γνωρίζουν να ξεχωρίζουν τις φυλές που κατοικούν στην Ευρώπη. 

Μεσογειακός τύπος : Αυτός ο φυλετικός τύπος συναντάται στα βόρεια και στα ανατολικά παράλια της Μεσογείου, εξ'ού και το όνομά του. Συναντάται κυρίως στις χώρες Ελλάδα, Ιταλία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Τουρκία, και λιγότερο σε νότια Γαλλία και Ιβηρική χερσόνησο.

Αλπικός τύπος : Ο Αλπικός φυλετικός τύπος συναντάνται κυρίως στην κεντρική Ευρώπη, εμφανίζεται όμως ως υπόστρωμα σε όλη την Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Πλέον και σε όλες τις Ευρωπαϊκές αποικίες του Νέου Κόσμου. Είναι ο από τους πιο διαδεδομένους τύπους της Ευρώπης.

Διναρικός τύπος : Ο Διναρικός φυλετικός τύπος συναντάται στην ευρύτερη περιοχή των δυτικών Βαλκανίων, δηλαδή σε Αλβανία, χώρες πρώην Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρία, Ρουμανία, φτάνοντας μέχρι Αυστρία, Ουγγαρία, Ουκρανία, νότια Πολωνία, νότια Γερμανία, Ελβετία, Βόρεια Ιταλία.

Νορδικός τύπος : Αυτός ο φυλετικός τύπος συναντάται στη βόρεια Ευρώπη, κυρίως σε Σουηδία, Δανία, Νορβηγία, Φινλανδία, βόρεια Γερμανία, βόρειοανατολική Γαλλία, Ολλανδία, Βρετανία, Ισλανδία και στις Βαλτικές χώρες. Σποραδικά συναντάται στην κεντρική Ευρώπη. Πλέον και στην Αυστραλία, Βόρεια Αμερική και λιγότερο στη Λατινική Αμερική.

Κρομανοειδής τύπος : Ο Κρομανοειδής τύπος (ΚΜ) συναντάται σε ολόκληρη την Ευρώπη, από την Ιβηρία και την βόρειοδυτική Αφρική, μέχρι την Ρωσία. Είναι ο πιο πολυπληθής φυλετικός τύπος της Ευρώπης, μαζί με τους Αλπικούς. Θεωρείται ο αρχικός φυλετικός τύπος του Ευρωπαϊκού χώρου και εντοπίζεται σήμερα και σε αρκετές ενδιάμεσες μορφές. Οι Κρομανοειδείς της Ιβηρικής χερσονήσου λέγονται Ατλαντο-Μεσογειακοί, καθώς τείνουν προς Μεσογειακά γνωρίσματα. Στη βόρεια Ευρώπη υπάρχουν πολλές ενδιάμεσες μορφές Νορδικών-Κρομανοειδών που έχουν ονομαστεί κατά καιρούς ως Dalo-Faelid. Στη βόρειοδυτική Αφρική, επικρατούν Κρομανοειδείς μορφές, γνώστές ως τύπος Berberid, Saharid+CM.

Ατλαντοειδής τύπος : Ο Ατλαντοειδής τύπος συναντάται σε Βρετανία και Ιρλανδία, ενώ ο αρχικά περιορισμένος αριθμός τους έχει επεκταθεί όπου έχουν πάει Βρετανοί έποικοι, δηλαδή σε ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία.

Αρμενοειδής τύπος : Ο Αρμενοειδής τύπος συναντάται από την Μικρά Ασία, μέχρι Λίβανο, Συρία, Ιράκ και Ιράν.

Βαλτικός τύπος : Ο Βαλτικός τύπος συναντάται στην βορειοανατολική Ευρώπη και συνδέεται με χώρες όπως (Ευρωπαϊκή) Ρωσία, Λευκορωσία, Ουκρανία, Βαλτικές χώρες, Πολωνία, Σλοβακία, Βουλγαρία και λιγότερο Τσεχία και Ρουμανία και σποραδικά στα Βαλκάνια και τη Σκανδιναβία.

Οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν λόγο για Ιταλική, Γαλλική, Γερμανική φυλή, όμως η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Όποιος μελετήσει τους φυλετικούς τύπους θα διαπιστώσει την αλήθεια και θα κατανοήσει τις ομοιότητες και τις διαφορές των λαών σε φυλετικό επίπεδο. Η φυλετική σύνθεση κάθε λαού καθορίζει την εμφάνιση και τη συμπεριφορά του. Στην ευρωπαϊκή ήπειρο μιλιούνται αρκετές γλώσσες. Άλλες από αυτές έχουν κοινά χαρακτηριστικά και μπορούν να ενταχθούν σε μεγάλες γλωσσικές ομάδες (λατινικές, γερμανικές, σλαβικές), ενώ άλλες είναι πολύ διαφορετικές από τις υπόλοιπες και μιλιούνται από τους κατοίκους ενός μόνο κράτους ή πολύ λίγων κρατών (αλβανική, ελληνική, ουγγρική κτλ.). Με δεδομένο ότι η γεωγραφική κατανομή των κατοίκων της Ευρώπης είναι πολύπλοκη, παρατηρείται το φαινόμενο σε όλες σχεδόν τις χώρες της ηπείρου να ζουν άνθρωποι που ανήκουν σε διαφορετικές εθνότητες και οι οποίοι μιλούν τη δική τους προγονική γλώσσα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν περισσότερες από μία επίσημες γλώσσες σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη (Ελβετία, Βέλγιο, Κύπρος κ.ά.). Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι επίσημες γλώσσες είναι 23. Αρκετές ευρωπαϊκές γλώσσες δε μιλιούνται μόνο στα όρια της ηπείρου αλλά σε όλο τον πλανήτη (αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά κ.ά.), απομεινάρι της εποχής των μεγάλων ανακαλύψεων και του αποικισμού των άλλων ηπείρων. Ενδεικτικά, η αγγλική γλώσσα είναι σήμερα διεθνής και αποτελεί την επίσημη γλώσσα πολλών κρατών σε διαφορετικές ηπείρους. Επίσημες γλώσσες πολλών κρατών άλλων ηπείρων αποτελούν και η γαλλική, η ισπανική (μιλιέται σε όλη σχεδόν τη Νότια και την Κεντρική Αμερική), η πορτογαλική (Βραζιλία) κ.ά. Η ελληνική γλώσσα μιλιέται σήμερα στην Ελλάδα και στην Κύπρο, όμως η σημασία της είναι μεγάλη για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Στην αρχαιότητα η ελληνική γλώσσα ήταν διεθνής, καθώς μιλιόταν από εκατομμύρια ανθρώπους γύρω από τη Μεσόγειο. Στα ελληνικά γράφτηκαν σπουδαία έργα του αρχαίου κόσμου, ενώ πολλοί επιστημονικοί όροι έχουν ελληνική προέλευση. Τέλος, τόσο το λατινικό όσο και το κυριλλικό αλφάβητο προέρχονται από το ελληνικό.

Όσον αφορά το θέμα της θρησκείας, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι είναι χριστιανοί, χωρισμένοι όμως στις τρεις μεγάλες ομολογίες (ορθόδοξοι, καθολικοί, προτεστάντες) στις οποίες έχει διαιρεθεί ο χριστιανισμός, ενώ σε πολύ λίγες ευρωπαϊκές χώρες επικρατεί ο μωαμεθανισμός. Όπως συμβαίνει και με τις γλώσσες, μπορεί σε κάποιο ευρωπαϊκό κράτος να επικρατεί μια ορισμένη θρησκεία, υπάρχουν ωστόσο λίγοι ή πολλοί πολίτες που ασπάζονται άλλα θρησκευτικά δόγματα. Η θρησκευτική ελευθερία, που επιτρέπει σε κάθε άνθρωπο να πιστεύει σε όποιο θρήσκευμα θέλει (ανεξιθρησκία), είναι βασική πολιτισμική αξία της Ευρώπης.

Κατά το παρελθόν η προσπάθεια τόσων λαών για την εξασφάλιση ζωτικού χώρου σε μια μικρή σχετικά έκταση, όπως αυτή της Ευρώπης, είχε οδηγήσει σε ιδιαίτερα σκληρούς και καταστροφικούς πολέμους. Βέβαια, αρκετοί από αυτούς τους πολέμους έγιναν για πολιτισμικούς-θρησκευτικούς λόγους. Στο πέρασμα όμως των αιώνων και μέσα από τις εμπορικές σχέσεις που ανέπτυξαν οι λαοί μεταξύ τους ενισχύθηκαν και οι πολιτισμικές ανταλλαγές, με αποτέλεσμα οι διαφορετικοί λαοί της ηπείρου να μάθουν αρκετά ο ένας για τον άλλον και να αποκτήσουν κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Σήμερα, παρά τις διαφορές που πάντα υπάρχουν ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς λαούς, θα μπορούσε κάποιος να μιλήσει για έναν «ευρωπαϊκό πολιτισμό» με αρκετά κοινά στοιχεία σε ολόκληρη την ήπειρο. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, ο αρχαίος ρωμαϊκός πολιτισμός, ο χριστιανισμός, ο δυτικοευρωπαϊκός ουμανιστικός πολιτισμός του 18ου και του 19ου αιώνα, ο σύγχρονος τεχνολογικός πολιτισμός είναι μερικά μόνο κομβικά σημεία που συγκροτούν τη φυσιογνωμία του κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού. Κοινά πολιτισμικά στοιχεία των λαών της Ευρώπης είναι επίσης το νομικό σύστημα (που προέρχεται κυρίως από το Ρωμαϊκό Δίκαιο, τους νόμους του Βυζαντίου και τη Γαλλική Επανάσταση), η θρησκευτική ελευθερία (ανεξιθρησκία), η προστασία των πολιτικών δικαιωμάτων, η ελευθερία της έκφρασης, η πρόσβαση στη γνώση και την εκπαίδευση, η απόρριψη του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων, η νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτισμικής κληρονομιάς κ.ά. Το χαμηλό ποσοστό αναλφαβητισμού, το δημοκρατικό πολίτευμα σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, η κατοχύρωση της ισότητας των δύο φύλων είναι μερικά ακόμη χαρακτηριστικά του σημερινού κοινού πολιτισμικού υπόβαθρου των Ευρωπαίων. Από την άλλη πλευρά, η εξαφάνιση των πολιτισμικών διαφορών φτωχαίνουν τον κόσμο μας και αλλοιώνουν τα εθνικά και φυλετικά χαρακτηριστικά των λαών. Σήμερα οι λαοί της Ευρώπης αναγνωρίζουν την ανάγκη να διατηρήσουν ζωντανά τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους, ανάγκη που εκφράζεται απερίφραστα μέσα από το σύνθημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: «Ενωμένη στην πολυμορφία».

Ο ανθρωπολόγος, εθνολόγος και αρχαιολόγος Giustiniano Nicolucci ήταν ένας από τους πρώτους επιστήμονες που ασχολήθηκε συστηματικά με την ανθρωπολογία της Ιταλίας. Η μελέτη εξετάζει την ανθρωπολογία της Ιταλίας από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι και τη σύγχρονη εποχή. Θα παραθέσουμε τα στοιχεία του συγγραφέα και θα κάνουμε μια φυλετική τυπολογική αποτίμηση της ιστορικής πορείας της Ιταλίας. Ο Nicolucci ξεκινά με τα παλαιοανθρωπολογικά ευρήματα, τα οποία έδειξαν ότι η Ιταλική χερσόνησος κατοικούνταν αρχικά από δολιχοκέφαλους πληθυσμούς. Αργότερα, πάντα στην προϊστορική εποχή, εισήλθαν βραχυκέφαλοι, με αποτέλεσμα στα ιστορικά χρόνια στην Ιταλία να έχουμε... μίξη δολιχοκέφαλων και βραχυκέφαλων. Παρόμοια με τα δολιχοκέφαλα ευρήματα εντοπίζονται στην δυτική Ευρώπη, αλλά και στη βορειοδυτική Αφρική, συνδεόμενα με αυτά που πήραν το όνομα του Κρο-Μανιόν. Προφανώς μιλάμε για Κρομανοειδείς.  Οι λαοί με την οποία σχετίζεται η πρώιμη ιστορία της Ιταλίας είναι οι Έλληνες στο νότο, οι Φοίνικες στα νησιά, οι Κέλτες στον βορρά, οι Ιλλυριοί στα βορειοανατολικά, οι Πελασγοί και οι Ετρούσκοι στο κέντρο, καθώς και οι καθαυτό Ιταλικοί λαοί όπως Liguri, Umbri, Osci, κτλ. Για κάθε έναν από τους λαούς αυτούς ο συγγραφέας αφιερώνει ένα κεφάλαιο με τα ιστορικά και τα όποια ανθρωπολογικά στοιχεία υπάρχουν. Η Ρωμαϊκή εποχή δεν εξετάζεται και η αφήγηση περνά στα μεσαιωνικά χρόνια, με την ιστορία της Ιταλίας να είναι πάλι πλούσια σε μετακινήσεις ξένων πληθυσμών στη χώρα. Εισβολές των Γερμανικών φύλων, εκστρατίες των Βυζαντινών, επέκταση των Αράβων στη Σικελία, είσοδος Βαλκάνιων που ο συγγραφέας συλλήβδην θεωρεί Αλβανούς, είσοδος Σλάβων από την περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας όπως Σλοβενία, Κροατία και Σερβία, εγκατάσταση συμπαγών Γερμανικών πληθυσμών στα βορειοανατολικά, κλπ.

Τα κρανία της προϊστορικής εποχής δείχνουν ότι σε όλη χώρα οι δολιχοκέφαλοι ήταν πλειοψηφία, με ένα εμφανές ποσοστό βραχυκέφαλων. Σήμερα η κατάσταση έχει αντιστραφεί στη βόρεια Ιταλία, αλλά και στην κεντρική, όπου η μεγάλη πλειοψηφία που συχνά ξεπερνά το 70%, είναι πλέον βραχυκέφαλοι. Πηγαίνοντας προς τα νότια το ποσοστό των βραχυκέφαλων μειώνεται, έως ότου φτάσουμε στη νότια και νησιωτική Ιταλία όπου οι δολιχοκέφαλοι πλειοψηφούν. Η μύτη είναι σχετικά πλατιά στον βορρά και όσο πάμε προς τα νότια παρουσιάζεται καθαρή λεπτορρινία. Το πρόσωπο παρουσιάζει λεπτοπροσωπία στα νότια, όμως στον βορρά εμφανίζεται τάση ευρυπροσωπίας.  Το ανάστημα κατά μέσο όρο στη χώρα είναι μέτριο προς χαμηλό. Υψηλότερο ανάστημα βρίσκουμε στα βορειοανατολικά και πέφτει όσο πάμε νότια. Το χρώμα του δέρματος είναι κυρίως το νοτιομεσογειακό, ενώ το πολύ ανοιχτό εντοπίζεται στα βόρεια. Το υψηλότερο ποσοστό ξανθών μαλλιών εντοπίζεται στα βόρεια της χώρας, με το ποσοστό να υποχωρεί σε μονοψήφια ποσοστά στην υπόλοιπη επικράτεια. Οι περισσότεροι Ιταλοί έχουν καστανά μαλλιά, εκτός από τη νότια και νησιωτική Ιταλία που πλειοψηφούν τα μαύρα μαλλιά. Η μορφή της τρίχας είναι ίσια ή κυματιστή, με περίπου 5% έντονα σγουρή. Η περισσότερη τριχοφυΐα προσώπου εντοπίζεται στη νότια Ιταλία. Το χρώμα των ματιών είναι πλειοψηφικά σκούρο δίνεται στον εξής πίνακα, με τη σειρά μαύρο (nero) δηλαδή πρακτικά σκούρα καστανό, καστανό (castano), γκρι (grigio) δηλαδή ενδιάμεσο και γαλάζιο (azzurro).

Θα κάνουμε μια φυλετική αποτίμηση της ιστορικής διαδρομής της Ιταλίας. Οι γηγενείς πληθυσμοί φαίνεται ότι ήταν δολιχοκέφαλες Κρομανοειδείς μορφές. Αργότερα προϊστορικά εισήλθαν βραχυκέφαλοι Αλπικοί, με αποτέλεσμα να προκύψει ένα μείγμα δολιχοκέφαλων και βραχυκέφαλων. Στην Ιταλία ήρθαν προϊστορικά κάτοικοι από Ελλάδα και Μικράς Ασία, ιδρύοντας διάφορες αποικίες. Αργότερα, στα ιστορικά χρόνια πλέον, ξεκίνησε ο γνωστός αποικισμός της Μεγάλης Ελλάδας στη νότια Ιταλία. Όλοι οι αποικισμοί αυτοί έφεραν για πρώτη φορά στην Ιταλική χερσόνησο τον Μεσογειακό τύπο. Μαζί με τους Έλληνες υπήρχαν επίσης Αλπικές και Διναρικές μορφές. Αυτό οδήγησε ειδικά τη νότια, αλλά και γενικότερα ολόκληρη την Ιταλία να έχει εμφανές ποσοστό Μεσογειακών μέχρι και σήμερα. Οι αρχαίοι Κέλτες έφεραν κάποια ελάχιστα Νορδικά-ΚΜ στοιχεία στον βορρά. Στον Μεσαίωνα Βησιγότθοι, Οστρογότθοι, Βάνδαλοι και Νορμανδοί άφησαν μηδαμινό φυλετικό αποτύπωμα στη χώρα. Ωστόσο άλλα Γερμανικά φύλα, όπως οι Λομβαρδοί και άλλοι, άφησαν αποτύπωμα με τα ξανθά μαλλιά, τα γαλάζια μάτια, το γωνιώδες πρόσωπο και το υψηλό ανάστημα, που αντιστοιχούν στον Νορδικό τύπο, να εντοπίζονται σε κάποιες περιοχές της βορείου Ιταλίας και σποραδικά στη νότια. Η Νορδική επίδραση σίγουρα παραμένει σημαντική στις Γερμανόφωνες περιοχές της βορειοανατολικής Ιταλίας. Στη Σικελία, οι Σαρακηνοί του Μεσαίωνα, αλλά και οι Φοίνικες της αρχαιότητας, άφησαν σημαντικό αποτύπωμα που φαίνεται μέχρι και σήμερα. Εξωμορφικές σωματοδομές, με σκούρο δέρμα, έντονη μύτη και σκούρα μαλλιά και μάτια, αντιστοιχούν στον Σαχάριο και λιγότερο στον Αραβικό τύπο. Οι Αρμενοειδείς και γενικότερα οι Αφρικανοί και Ασιάτες που εισήλθαν επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας δεν εξετάζονται στη μελέτη, παρότι το αποτύπωμά τους είναι εμφανές στη χώρα έως σήμερα, ειδικά στα νότια.

Η Ιταλία έχει λάβει σημαντικές φυλετικές επιδράσεις από τα Βαλκάνια, παρότι αυτό περνά συνήθως στα ψιλά. Στα βορειοανατολικά οι επιδράσεις πηγαίνουν πίσω στην αρχαία εποχή. Επί Ρωμαίων η εισροή Βαλκάνιων στην Ιταλική χερσόνησο αυξήθηκε, μάλιστα πολλοί επιφανείς Ρωμαίοι ήταν Διναρικοί. Στον Μεσαίωνα εισήλθαν κατά χιλιάδες ως μετανάστες ή στρατιώτες στα Ιταλικά κρατίδια. Το αποτέλεσμα είναι η Ιταλία να έχει ένα μεγάλο ποσοστό Διναρικών σήμερα, όχι μόνο στα βορειοανατολικά, αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας. Οι Αλπικοί έχουν σημαντικό ποσοστό στη χώρα, ίσως είναι η πλειοψηφία στη χώρα. Είναι σίγουρα πλειοψηφία στον βορρά, αλλά και στην υπόλοιπη χώρα έχουν μεγάλα ποσοστά. Οι Κρομανοειδείς αποτελούν ακόμα ένα εμφανές ποσοστό του πληθυσμού, λογικά σε διψήφια ποσοστά. Το αποτέλεσμα είναι η Ιταλία να είναι μια χώρα με σημαντική φυλετική ποικιλομορφία. Γενικότερα πλειοψηφούν οι καστανοί βραχυκέφαλοι Αλπικοί, με πολύ μεγάλη πλειοψηφία στα βόρεια. Οι Κρομανοειδείς υπάρχουν σε όλη τη χώρα σε εμφανές ποσοστό. Ένα μικρό ποσοστό Νορδικών εντοπίζεται στον βορρά, σπανίως να εντοπίσει κάποιος Νορδικούς νοτιότερα. Οι Διναρικοί υπάρχουν σε πολύ μεγάλα ποσοστά στη χώρα, όχι μόνο στα βορειοανατολικά, σε βαθμό που η Ιταλία τείνει Αλπικο-Διναρική χώρα από άλλοτε Αλπικο-Μεσογειακή. Αρκετοί Σαχάριοι υπάρχουν στη νότια Ιταλία και ειδικά στη Σικελία. Οι Αρμενοειδείς είναι δύσκολο να εντοπιστούν ανθρωπομετρικά, πιθανόν υπάρχει ένα μονοψήφιο ποσοστό σε όλη τη χώρα, ειδικά στα νότια. Με λίγα λόγια, οι Ιταλοί είναι Αλπικοί, Διναρικοί, Μεσογειακοί, Κρομανοειδείς και δευτερευόντως Νορδικοί, Αρμενοειδείς, Σαχάριοι και λοιποί.

Ο Σικελός ανθρωπολόγος Vincenzo Giuffrida-Ruggeri μελέτησε την ανθρωπολογία της Ιταλίας και δημοσίευσε τα αποτελέσματά του στο Journal of Royal Anthropological Institute υπό τον τίτλο "A sketch of the anthropology of Italy". Ο Giuffrida-Ruggeri έλαβε υπόψη όλες τις ανθρωπολογικές μελέτες στη χώρα του μέχρι την εποχή του. Τα στοιχεία που δίνει ως προς τον χρωματισμό δεν βοηθούν ιδιαίτερα, καθώς βρίσκει άτομα με συνδυασμό σκούρων μαλλιών και ματιών στο 25,4% και άτομα με συνδυασμό ανοιχτών μαλλιών και ματιών στο 3%. Ο μικτός καστανός τύπος, δηλαδή με καστανά μαλλιά και ενδιάμεσα ή ανοιχτά μάτια είναι 50,1% και ο μικτός ξανθός τύπος, δηλαδή με ανοιχτά μαλλιά και μη ανοιχτά μάτια 9,3%. Τα στοιχεία δίνουν μάλλον υπερβολικό αριθμό ανοιχτών ματιών και μαλλιών, αν συγκριθούν με τις πιο αναλυτικές μετρήσεις του R. Livi. Τα έντονα σγουρά μαλλιά είναι στο 3,3%, τα κυματιστά στο 13,5% και τα ίσια στο 83,2% αν και ο ίδιος κρίνει ότι τα ποσοστά των ίσιων μαλλιών είναι υπερβολικά πολλά και μάλλον έχουν ενταχθεί εκεί και τα ελαφρά κυματιστά.

Στην βόρεια Ιταλία κυριαρχούν οι Αλπικοί, ενώ στα βορειοδυτικά υπάρχουν αρκετοί συχνά ξανθίζοντες Διναρικοί. Διναρικοί υπάρχουν σε όλη τη χώρα, πιθανότατα λόγω μεταναστεύσεων ιστορικά από τα Βαλκάνια. Υπάρχουν σποραδικά κάποιοι Νορδικοί σε όλη τη χώρα, κυρίως στο βορρά και μειούμενοι προς τα νότια. Μεσογειακοί εντοπίζονται στα βορειοδυτικά παράλια, στο κέντρο της χώρας, αλλά κυρίως αυξάνονται σε νότια Ιταλία, Σικελία και Σαρδηνία. Οι Κρομανοειδείς υπάρχουν σε όλη τη χώρα και ο Giuffrida-Ruggeri αναφέρει συχνά γνωρίσματά τους. Οι Αλπικοί εντοπίζονται σε όλη τη χώρα σε πολύ υψηλά ποσοστά, κάτι που φαίνεται από την βραχυκεφαλία και τους υψηλούς ρινικούς δείκτες, όσο και αν οι τελευταίοι είναι κάπως υπερβολικοί. Συνεπώς, στην Ιταλία φαίνεται να υπάρχει πλειοψηφία Αλπικών, με αρκετούς Μεσογειακούς ειδικά στα νότια, αρκετούς Διναρικούς ειδικά στα βόρεια και σημαντικό ποσοστό Κρομανοειδών. Όλοι οι παραπάνω τύποι έχουν σίγουρα διψήφια ποσοστά, ενώ μονοψήφιο αλλά εύκολα παρατηρήσιμο ποσοστό φαίνεται να έχουν οι Νορδικοί, ενώ λιγότερο άλλοι τύποι, κατάλοιπα της Ρωμαϊκής εποχής, όπως Αρμενοειδής ή Σαχάριος, ειδικά στη νότια Ιταλία. Με λίγα λόγια, οι Ιταλοί είναι Αλπικοί, Μεσογειακοί, Κρομανοειδείς, Διναρικοί. Οι τύποι είναι παρόμοιοι σε μεγάλο βαθμό με αυτούς της Ελλάδος, εξ'ου και το una fazza una razza.

Πηγή : http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2294/Geografia_B-Gymnasiou_html-empl/mat3_32.html

https://fyletika.blogspot.com/2013/03/blog-post.html?m=1

https://fyletika.blogspot.com/2013/03/blog-post_8.html?m=1

https://fyletika.blogspot.com/2013/03/blog-post_6.html?m=1

https://fyletika.blogspot.com/2013/03/blog-post_4.html?m=1

https://fyletika.blogspot.com/2013/07/blog-post_5.html?m=1

https://fyletika.blogspot.com/2014/08/blog-post_18.html?m=1

https://fyletika.blogspot.com/2013/03/blog-post_13.html?m=1

https://fyletika.blogspot.com/2013/03/blog-post_11.html?m=1

https://fyletika.blogspot.com/2015/04/blog-post.html?m=1

https://fyletika.blogspot.com/2018/08/blog-post_15.html?m=1

Η Ελληνική παρουσία και ο πολιτισμός στα νησιά της Δυτικής Μεσογείου : Κορσική και Βαλεαρίδες Νήσοι

ΚΟΡΣΙΚΗ  : Αν και κομμάτι της Γαλλίας εδώ και πάνω από 200 χρόνια, η Κορσική είναι σε όλα πολύ διαφορετική από την ενδοχώρα, από τα έθιμα και την κουζίνα μέχρι τη γλώσσα και το χαρακτήρα της. Η κορσικανική ταυτότητα είναι ένα μυστήριο, αλλά οι ντόπιοι λατρεύουν να το αναλύουν στους τουρίστες κάτι βραδιές με καλό φαγητό, άφθονο κρασί και παραδοσιακή μουσική. Η Κορσική, το "ιταλικό νησί" της Γαλλίας, είναι το τέταρτο σε μέγεθος νησί της Μεσογείου μετά τη Σικελία, τη Σαρδηνία και την Κύπρο. Βρίσκεται βόρεια της Σαρδηνίας, δυτικά της Ιταλίας και νοτιοανατολικά της Γαλλίας, της οποίας αποτελεί επαρχία. Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι ήταν η ομηρική πόλη των Λαιστρυγόνων. Η ονομασία "Κύρνος" που της προσέδωσαν οι αρχαίοι Έλληνες (1η χιλιετία π.Χ.) πιθανότατα έχει την ίδια ρίζα με τη λατινική ονομασία "Corsica". Ολόκληρο το νησί είναι ένα απέραντο πάρκο, με πανύψηλα βραχώδη βουνά και δάση από πεύκα, οξιές, καστανιές και βελανιδιές. Οι τεράστιες κοιλάδες του καλύπτονται από τον περίφημο θάμνο μακί - από αυτόν πήραν τ' όνομά τους οι αντιστασιακές οργανώσεις της Γαλλίας κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου - και από κουμαριές, σκίνα, ρείκια, μυρτιές, λεβάντα και δεντρολίβανο. Η Κορσική διαθέτει επίσης μερικές από τις πιο όμορφες παραλίες της Μεσογείου. Λόγω της γεωγραφικής του θέσης, του ανυπέρβλητου φυσικού του κάλους και της συνύπαρξης πολλών πολιτισμών, το νησί ανέπτυξε μια ιδιαίτερη κουλτούρα, την οποία οι Κορσικανοί διατηρούν περήφανα μέχρι σήμερα. Το πιο διάσημο τέκνο της είναι ο Ναπολέων Βοναπάρτης, ο επονομαζόμενος Μεγάλος. Ένας, αλλά (Ναπο)Λέων! Στην Κορσική γεννήθηκε ο Ναπολέων Βοναπάρτης, στον οποίο είναι αφιερωμένα αρκετά μουσεία στο νησί. Ένα από αυτά είναι η Οικία της Οικογένειας Βοναπάρτη, το πολυόροφο σπίτι όπου γεννήθηκε ο ίδιος το Δεκαπενταύγουστο του 1769 και στο οποίο θα δείτε αντικείμενα και πίνακες της ευρύτερης οικογένειάς του. Εάν αγαπάτε την ιστορία θα χαρείτε να περπατήσετε στα υπνοδωμάτια, τις τραπεζαρίες και τα φαρδιά σαλόνια στα οποία ο Κάρολος και η Λετίσια Βοναπάρτη μεγάλωσαν τα οχτώ παιδιά τους. Περιηγηθείτε στο σπίτι με τα εξαιρετικά έπιπλα και άλλες αντίκες της οικογένειας. Κατεβείτε στο κελάρι και στο ελαιοπιεστήριο που απέκτησε ο Ναπολέων Γ’ το 1860 και τα οποία αντανακλούν τη σημασία της γεωργίας για το εισόδημα της οικογένειας Βοναπάρτη.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι πιο πολλοί από τους ξεριζωμένους Φωκαείς, Έλληνες της Μικράς Ασίας, πήγαν στην Αλαλία της Κορσικής, ενώ άλλοι πήγαν στη Μασσαλία. Διέθεταν πάνω από εξήντα πεντηκοντήρεις (πλοία με μια σειρά από πενήντα κωπηλάτες). Η μεγάλη ναυμαχία σημειώθηκε στη θάλασσα της Κορσικής μεταξύ των Φωκαέων και της συμμαχίας Ετρούσκων και Καρχηδονίων ή Φοινίκων. Κατά τον Ηρόδοτο (Α.166.2) οι Φωκαείς με εξήντα πλοία πέτυχαν  πύρρειο νίκη, όπως λέμε σήμερα και «κάδμειο νίκη» όπως έγραφε εκείνος. Οι Φωκαείς δηλαδή επικράτησαν των εχθρικών στόλων, παρότι οι δεύτεροι είχαν παρατάξει 120 πλοία, αλλά υπέστησαν τόσο μεγάλες ζημίες, που αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν πλέον την Κορσική. Οι Φωκαείς σε εκείνην την ναυμαχία πάντως εισήγαγαν τον χάλκινο κριό και ναυτικές τακτικές, που περιελάμβαναν τον διεμβολισμό, ο οποίος φυσικά κατέστρεφε μεν το εχθρικό πλοίο, αλλά προκαλούσε και τεράστιες ζημίες στο επιτιθέμενο πλωτό μέσο.  Σύμφωνα με την ιστορία, οι Φωκαείς έχασαν τα 40 από τα εξήντα πλοία τους και τα 20 που εξακολουθούσαν να πλέουν, είχαν οξύτατα προβλήματα, ανίκανα πλέον για ναυμαχία. Τελικά, οι ξεριζωμένοι Φωκαείς, με ανύπαρκτο στόλο πλέον αλλά και πολλές ανθρώπινες απώλειες, κατέφυγαν στην σημερινή Καμπανία της Ιταλίας και ίδρυσαν την Υέλη, που αργότερα ονομάσθηκε Έλη και τελικά Ελέα. Το 88 π.Χ. η Ελέα έγινε ρωμαϊκός δήμος με το όνομα Velia, αλλά με το δικαίωμα να διατηρεί την ελληνική γλώσσα και να κόβει το δικό της νόμισμα.  Με το τέλος της Ρωμαϊκής κατάκτησης την Κορσική την κατάλαβαν οι Βάνδαλοι πειρατές που είχαν στήσει γερμανικό βασίλειο στην βόρεια Αφρική. Αυτο έγινε στα μέσα του 5ου αιώνα. Ένα αιώνα μετά (6ος αιώνας) οι Βυζαντινοί του στρατηγού Βελισσαρίου της βυζαντινής αυτοκρατορίας απελευθέρωσαν την Κορσική και όλα τα νησιά της Δυτικής Μεσογείου από τους Βάνδαλους και τα ενσωμάτωσαν στην βυζαντινή αυτοκρατορία. Έμειναν υπό βυζαντινό έλεγχο για 2 αιώνες περίπου. Το 709 η Βυζαντινή Αφρική έπεσε οριστικά στα χέρια των Αράβων του Χαλιφάτου. Το 713 έγινε η πρώτη αραβική επιδρομή στην Κορσική. Το 725 ο βασιλιάς Λιουτπράνδος των Λογγοβάρδων, γερμανική φυλή που εκτόπισε τους βυζαντινούς από πολλά μέρη της Ιταλίας, εισέβαλε στην Κορσική, με αφορμή να την προστατέψει από τις αραβικές επιδρομές. Έτσι οι βυζαντινές αρχές του νησιού έγιναν κατ' όνομα υποτελείς των Λογγοβάρδων. Το 774 ο βασιλιάς Κάρολος ο Μέγας, αφού κατέλυσε το βασίλειο των Λογγοβάρδων της Ιταλίας κατέκτησε την Κορσική και την απέσπασε από την Βυζαντινή αυτοκρατορία.

Το Καργκέζε είναι χωριό και κοινότητα του γαλλικού διαμερίσματος της Νότιας Κορσικής, στην δυτική ακτή του νησιού της Κορσικής, 27 χιλιόμετρα βόρεια του Αζαξιό. Στην απογραφή του 2012 οι κοινότητα είχε πληθυσμό 1.263 άτομα. Το χωριό ιδρύθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από τους απογόνους μια ομάδας Ελληνων προσφύγων από τη Μάνη, οι οποίοι είχαν πρωτοεγκατασταθεί στην Κορσική έναν αιώνα νωρίτερα. Η εκπληκτική ιστορία των 730 Μανιατών που μετανάστευσαν στην Κορσική και διατήρησαν για δυο αιώνες την ελληνική και ορθόδοξη συνείδηση τους, αλλά και την γλώσσα τους. Απομονωμένοι σε εχθρικό περιβάλλον που τους θεωρούσε σχισματικούς, σε συνεχή προστριβή και πολέμους με τους ντόπιους κορσικανούς, διατήρησαν με αξιοθαύμαστο τρόπο ήθη και έθιμα καθώς και την ανάμνηση της πατρίδας που άφησαν. Οι 730 έφυγαν μαζί με τους επικεφαλείς της οικογένειας των Στεφανόπουλων, με τον επίσκοπο Οιτύλου Παρθένιο Καλκανδή, πέντε παπάδες, δώδεκα μοναχούς και λίγες καλόγριες. Η ιστορία της Παόμια και της κοινότητας αυτής των Μανιατών στην Κορσική, είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Οι σκληροτράχηλοι αυτοί άνθρωποι κράτησαν επί οκτώ γενιές την εθνική τους συνείδηση, τη γλώσσα, τη διαφορετικότητα τους καθώς και την Ορθόδοξη πίστη τους. Αν και όρος για να μεταναστεύσουν ήταν ν’ αποδεχτούν την καθολική εκκλησία και τα πρωτεία του Πάπα, πράγμα που έκαναν εξ’ ανάγκης, συνέχισαν να τηρούν το Ορθόδοξο τυπικό για δύο ολόκληρους αιώνες. Οι ντόπιοι Κορσικανοί ήταν επίσης ένας σκληροτράχηλος και λιτοδίαιτος λαός, με τους οποίους οι λιγοστοί Μανιάτες από την πρώτη στιγμή ήρθαν σε αντιπαράθεση, που συνεχίστηκε στο διηνεκές. Μόλις στις αρχές του 20ου αιώνα οι δυο πληθυσμοί έγιναν ένα, καθώς μέχρι τότε οι περίκλειστες κοινωνικές δομές και των Μανιατών και των Κορσικανών δεν επέτρεπαν τον συγχρωτισμό μεταξύ τους, αντιθέτως έκαναν εύκολους τους πολέμους και τις αντιπαραθέσεις. Οι Κορσικανοί επαναστατούσαν τακτικά εναντίον των Γενοβέζων, αλλά οι Μανιάτες νιώθοντας ευγνωμοσύνη που οι Γενοβέζοι τους έσωσαν και τους παραχώρησαν γη, τάσσονταν πάντα με το μέρος τους. Η Παόμια κάηκε και λεηλατήθηκε από τους ντόπιους στην επανάσταση του 1729, τα γυναικόπαιδα μεταφέρθηκαν στην πρωτεύουσα του νησιού Αιάκειο, ενώ δυο χρόνια αργότερα 90 Μανιάτες αντιστάθηκαν σε 5000 Κορσικανούς και σώθηκαν κάνοντας ηρωική έξοδο από ένα μικρό φρούριο όπου είχαν καταφύγει. Όταν η Κορσική πέρασε στους Γάλλους, τους παραχωρήθηκε ένα άλλο κομμάτι γης όπου χτίστηκε το Καργκέζε. Κι αυτό όμως κάηκε κατά το ήμισυ από τους ντόπιους το 1795, καθώς αυτή τη φορά οι Κορσικάνοι επαναστάτησαν εναντίον των Γάλλων, αλλά οι Μανιάτες δεν τους ακολούθησαν. Στα τέλη του 1700, για πρώτη φορά εγκαταστάθηκαν στο Καργέζε λίγες Κορσικανές οικογένειες και άρχισε ο εντονότερος συγχρωτισμός των δύο κοινοτήτων. 

Τα πράγματα άρχισαν να εξομαλύνονται μετά το 1830, όταν η Γαλλική παιδεία ομογενοποίησε σιγά-σιγά το νησί, δημιουργώντας στους κατοίκους Γαλλική εθνική συνείδηση. Ένα σημαντικό μέρος των ελληνόφωνων κατοίκων του χωριού μετανάστεψαν στο Σίντι Μερουάν της Αλγερίας μεταξύ του 1874 και 1876. Από το συνολικό πληθυσμό των 1.078 κατοίκων το 1872 εκτιμάται ότι 235 μετανάστεψαν, όλοι ελληνόφωνοι. Η πτώση του Ελληνικού πληθυσμού αντισταθμίστηκε από την εισροή Κορσικανών, καθιστώντας τους ελληνόφωνους λίγο πολύ μειονότητα. Κατά τον 20ο αιώνα ο αριθμός των ελληνόφωνων κάτοικων γνώρισε ραγδαία πτώση, και το μέχρι το 1934 υπήρχαν μόνο 20 ελληνόφωνοι στο χωριό. Ο τελευταίος επιζών που μιλούσε την ντόπια γλώσσα πέθανε το 1976, 300 χρόνια μετά που είχαν φτάσει οι έλληνες άποικοι στο νησί. Ο ιστορικός Nick Nicholas έχει υποστηρίξει ότι ο εξαιρετικά μεγάλος χρόνος που χρειάστηκε για να αφομοιωθούν οι άποικοι ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων μεταξύ των οποίων το μεγάλο μέγεθος της αποικίας, η μεγάλη θρησκευτική (Ορθόδοξη) παρουσία, και ο ισχυρός ανταγωνισμός μεταξύ των Κορσικανών και των Ελλήνων εποίκων. Η οικονομία του χωριού σήμερα βασίζεται στον τουρισμό. Το Καργκέζε είναι γνωστό για τις δύο εκκλησίες του 19ου αιώνα, που είναι η μια απέναντι από την άλλη με θέα στο λιμάνι και τη θάλασσα. Μια έχει χτιστεί από τους απογόνους των Ελλήνων προσφύγων και η άλλη από τους ντόπιους Κορσικανούς. Όποιος σήμερα επισκεφθεί την πόλη θα διαπιστώσει ότι στην κεντρική της πλατεία έχει δύο εκκλησίες που βρίσκονται αντικριστά η μια στην άλλη: Η λατινική Κοίμηση της Θεοτόκου των ντόπιων Κορσικανών και η ελληνική του Αγίου Σπυρίδωνα. 

ΒΑΛΕΑΡΊΔΕΣ ΝΗΣΟΙ : Οι Βαλεαρίδες Νήσοι (καταλανικά: Illes Balears‎‎, ισπανικά: Islas Baleares‎‎) είναι σύμπλεγμα έντεκα νήσων στα ανατολικά της Ισπανίας, στη Μεσόγειο και σε διάταξη από ΝΔ προς ΒΑ, οι οποίες συναποτελούν μια από τις 17 αυτόνομες κοινότητες (περιφέρειες) της χώρας. Σημαντικότερες εξ αυτών είναι οι εξής τέσσερις, η Μαγιόρκα, η Μινόρκα, η Ίμπιζα και η Φορμεντέρα. Πρωτεύουσά τους είναι η Πάλμα επί της Μαγιόρκας, που είναι και η μεγαλύτερη νήσος. Αρχικά, οι Βαλεαρίδες αποτελούσαν έδρα του λεγόμενου Ταλαγιωτικού πολιτισμού· ο συγκεκριμένος προϊστορικός πολιτισμός παραπέμπει σε έναν πολεμικό λαό που ήξερε να χτίζει οχυρωμένες πόλεις.  Οι Βαλεαρίδες Νήσοι είναι γνωστές με πολλά ονόματα σε διαφορετικές γλώσσες, ενώ υπάρχουν πολλές θεωρίες για την προέλευση των δύο αρχαίων ονομάτων στα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά (Γυμνάσιαι και Baleares), τα οποία είναι και αυτά που επιβιώνουν σήμερα από κλασικές πηγές. Σύμφωνα με τους στίχους του Λυκόφρονος «Αλεξάνδρα», τα νησιά είχαν την ονομασία Γυμνάσιαι (από τη λέξη γυμνός), καθώς οι κάτοικοί τους ήταν συχνά γυμνοί, πιθανά λόγω του θερμού κλίματος όλο τον χρόνο. Οι Έλληνες και Ρωμαίοι συγγραφείς έδιναν γενικά ονομασίες ανάλογα με τις ικανότητες και ιδιότητες των ανθρώπων. Σύμφωνα με τον Λυκόφρονα, ορισμένοι ναυαγοί από τη Βοιωτία διασώθηκαν γυμνοί στα νησιά, και σε αυτή την ιστορία αποδίδεται η ονομασία Γυμνησίαι. Υπάρχει, επίσης, η παράδοση ότι τα νησιά αποικήθηκαν από την πόλη της Ρόδου μετά τον πόλεμο της Τροίας. 

Λέγεται λοιπόν ότι κάποιοι Βοιωτοί ή Ρόδιοι άγγιξαν το πιο μακρινό κομμάτι της Δυτικής Μεσογείου όπου μέχρι τότε είχαν περιπλανηθεί Έλληνες ναυτικοί. Επρόκειτο για μία συστάδα νησιών, στα οποία έδωσαν τα ονόματα Γυμνήσιαι και Πιτυοῦσσαι. Γυμνήσιαι επειδή οι ιθαγενείς κάτοικοι κυκλοφορούσαν γυμνοί το καλοκαίρι, ή επειδή έφεραν ελαφρύ οπλισμό (γυμνῆται). Πιτυοῦσσαι επειδή ήταν γεμάτα από πεύκα. Σύμφωνα με τον Λυκόφρονα οι Βοιωτοί προέρχονταν από διάφορες περιοχές της Βοιωτίας (Γλα, Χαιρώνεια, περιοχή Κωπαΐδας, Τανάγρα, κ.α.), ενώ σύμφωνα με τον Στράβωνα οι πρώτοι Έλληνες που αγκυροβόλησαν στα νησιά ήταν Ρόδιοι. Ο Διόδωρος Σικελιώτης ετυμολογεί τη λέξη Βαλιαρίδες από το ρήμα βάλλω επειδή οι κάτοικοι ήταν ικανότατοι στο να ρίχνουν μεγάλες πέτρες με τις σφεντόνες τους. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή βαλεριεῖς αποκαλούνταν στα φοινικικά οι ελαφρώς οπλισμένοι και δεν αποκλείεται να βρίσκεται πίσω από το όνομα ο φοινικικός θεός Βάαλ, ενώ ο Λίβιος) το συνάπτει με έναν άγνωστο σε εμάς σύντροφο του Ηρακλή, ο οποίος λεγόταν Βαλίος και ξέμεινε εκεί κατά την εκστρατεία εναντίον του Γηρυόνη. Οι Πιτυοῦσσαι περιλάμβαναν δύο νησιά: το ένα με τη ρωμαϊκή ονομασία Ebusus λέγεται σήμερα Ibiza και το άλλο με την ονομασία Colubraria (δηλ. Ὀφιοῦσσα = γεμάτη φίδια) καλείται σήμερα Formentera. Από τον 6ο αι. π.Χ. και μετά κατίσχυσε η καρχηδονιακή-φοινικική κουλτούρα· λέγεται ότι για πρώτη φορά τότε οι ιθαγενείς αποφάσισαν να φορούν χιτώνα. Οι σχέσεις που δημιούργησαν οι Έλληνες με τους γηγενείς πληθυσμούς της Δυτικής Μεσογείου τις περισσότερες φορές ήταν ειρηνικές. Η εγκατάσταση και η διείσδυση δεν συνάντησε μεγάλες αντιδράσεις, αντίθετα αναπτύχθηκαν εμπορικές επαφές που επηρέασαν πολιτιστικά τους άλλους λαούς και σε περιορισμένο βαθμό και τουςίδιους τους Έλληνες.

Κατά την αρχαιότητα, οι κάτοικοι των Γυμνησιαίων νήσων ήταν γνωστοί για την ικανότητά τους στη σφεντόνα. Ως πολεμιστές με αυτά τα όπλα υπηρέτησαν αρχικά ως μισθοφόροι τους Καρχηδόνιους και στη συνέχεια τους Ρωμαίους. Μάχονταν μόνο με μία μικρή ασπίδα και ένα ακόντιο με συνήθως σιδερένια αιχμή. Η επιτυχία τους, όμως, οφειλόταν στη χρήση της σφεντόνας: Ο κάθε πολεμιστής συχνά διέθετε τρεις σφεντόνες, τυλιγμένες γύρω από το κεφάλι του, ή το κεφάλι, το σώμα και το ένα χέρι του. Οι τρεις σφεντόνες είχαν διαφορετικά μήκη, για πέτρινα βλήματα διαφορετικών μεγεθών. Η μεγαλύτερη απαιτούσε δύναμη, αλλά είχε έντονο αποτέλεσμα. Για τη χρήση τους εκπαιδεύονταν από μικροί, ώστε να υπηρετήσουν ως μισθοφόροι πολεμιστές. Αναφέρεται ότι οι μητέρες τάιζαν τα παιδιά τους ψωμί μόνο όταν πετύχαιναν στόχους με σφεντόνα. Οι Φοίνικες κατέκτησαν τα νησιά αρκετά πρώιμα στην αρχαιότητα και σήμερα διατηρείται ακόμα ένα εντυπωσιακό δείγμα της αποικιακής εποχής τους στην πόλη Μάγο στη Μινόρκα. Μετά την πτώση της Καρχηδόνας, τα νησιά ήταν στην ουσία ανεξάρτητα. Αν και αρκετά επιτυχημένοι πολεμιστές, οι κάτοικοι παρέμεναν ήσυχοι και ειρηνιστές. Οι Ρωμαίοι κατηγόρησαν τους κατοίκους για συνεργασία με πειρατές της Μεσογείου, με συνέπεια να κατακτήσουν το 123 π.Χ. τα νησιά. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και το χάος που ακολούθησε, τα νησιά κατακτήθηκαν από τους Βανδάλους. Στη συνέχεια ανακτήθηκαν από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, αλλά αργότερα η κυριαρχία τους πέρασε στα χέρια των Μαυριτανών, παράλληλα με την κατάκτηση της Ιβηρικής χερσονήσου. Το 202 π.Χ. τα νησιά πέρασαν στη σφαίρα της ρωμαϊκής κυριαρχίας, το 455 μ.Χ. κατακτήθηκαν από τους Βάνδαλους, το 534 από τους Βυζαντινούς. Η Επαρχία της Σπανίας (Provincia Spaniae) υπήρξε επαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μεταξύ του 6ου και 7ου αιώνα. Αποτέλεσε την πιο δυτική επαρχία της Αυτοκρατορίας και προέκυψε ως αποτέλεσμα των εκστρατειών του Ιουστινιανού Α΄ που είχαν ως σκοπό την ανασύσταση της ευρύτερης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η επικράτειά του εντοπίζεται στη σημερινή νότια Ισπανία και Πορτογαλία, στις πρώην ρωμαϊκές επαρχίες της Βαιτικής και της Καρχηδονιακής.Με την κατάληψη των Βαλεαρίδων Νήσων, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία απέκτησε άμεσο έλεγχο στo Στενό του Γιβραλτάρ και ήταν σε θέση να αποτρέψει μια πιθανή βησιγοτθική απόβαση στην Αφρική. Το 768 οι Βαλεαρίδες Νήσοι κατακτήθηκαν από τους Άραβες της Ισπανίας.

Πηγή : ΚΟΡΣΙΚΉ

https://www.travel.gr/the_guides/korsiki-ena-mesogeiako-katafygio/

https://www.travelplaces.gr/korsikh-h-patrida-tou-napoleonta/

https://www.versustravel.eu/article-xp.asp?aid=428

https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:%CE%88%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CE%BF%CF%81%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82

https://www.google.com/amp/s/slpress.gr/politismos/oi-ellines-stin-korsiki-eyrimata-toy-6oy-aiona-p-ch/%3famp

http://www.mani.org.gr/apodimoi/mankors/maniates_korsikis.htm

https://www.google.com/amp/s/www.newsit.gr/mia-stagona-istoria/oi-maniates-tis-korsikis/2914841/amp/

ΒΑΛΕΑΡΊΔΕΣ ΝΗΣΟΙ

https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82_%CE%9D%CE%AE%CF%83%CE%BF%CE%B9

https://www.versustravel.eu/destination.asp?did=54

https://www.google.com/amp/s/slpress.gr/istorimata/oi-valearides-nisoi-kata-tin-arxaiotita/%3famp

https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B2%CE%B7%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B8%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CF%83%CF%83%CE%B1

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2696/Istoria_A-Lykeiou_html-empl/indexIV1_3.html

https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Medieval_Corsica

Η Ελληνική παρουσία και ο πολιτισμός στα νησιά της Δυτικής Μεσογείου : Σικελία και Σαρδηνία

ΣΙΚΕΛΙΑ : Οι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν στη Μεγάλη Ελλάδα - όπως ονόμασαν την Κάτω Ιταλία - στη Σικελία, και σε άλλες περιοχές της δυτικής Μεσογείου ίδρυσαν πόλεις ανεξάρτητες από τις μητροπόλεις που οργανώθηκαν εξαρχής ως κράτη.

Η ίδρυση των περισσότερων αποικιών οφειλόταν σε οικονομικούς λόγους. Ο θρυλικός Ελληνικός εποικισμός της Σικελίας ξεκίνησε το 750 π.Χ. με πρώτη σημαντική αποικία τις Συρακούσες που ίδρυσαν οι Κορίνθιοι, ακολούθησε η ίδρυση μιας μεγάλης σειράς πόλεων όπως ο Ακράγαντας, ο Σελινούντας Σικελίας, η Γέλα, η Ιμέρα και η Μεσσήνη. Οι γηγενείς κάτοικοι Έλυμοι, Σικανοί και Σικελοί επηρεάστηκαν βαθύτατα από τον ελληνικό πολιτισμό και ο σταδιακός εξελληνισμός τους συνεχίστηκε με σταθερό ρυθμό για να ολοκληρωθεί κατά τα ρωμαϊκά χρόνια. Η σικελική γη ήταν πολύ εύφορη και οι Έλληνες είχαν απέραντες καλλιέργειες με ελιές και αμπέλια που τους έφεραν τεράστια εμπορικά κέρδη. Οι μεγάλοι Έλληνες επιστήμονες της αρχαιότητας Αρχιμήδης και Εμπεδοκλής ήταν Σικελοί. Οι κάτοικοι ασπάστηκαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία την Ελληνική θρησκεία, οι Έλληνες οικοδόμησαν αμέτρητους ναούς σε ολόκληρο το νησί με σημαντικότερη τοποθεσία την «Κοιλάδα των Ναών» στον Ακράγαντα. Η Καρχηδόνα κατέλαβε το δυτικό τμήμα του νησιού ενώ οι Έλληνες παρέμειναν στο ανατολικό, οι Καρχηδόνιοι πιθανότατα συνεννοήθηκαν με τους Πέρσες που επιχείρησαν την κατάληψη ολόκληρου του νησιού αλλά ηττήθηκαν στη Μάχη της Ιμέρας. Από τότε και μέχρι την κατάληψη του νησιού από τους Ρωμαίους (242 π.Χ.), Έλληνες και Καρχηδόνιοι αποκτούσαν, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, τον έλεγχο του νησιού, με τις Συρακούσες και το Λιλύβαιο να παραμένουν οι πυρήνες αντίστασης για τους Έλληνες και για τους Καρχηδονίους αντίστοιχα. Η Σικελία χωρίστηκε σε δύο επαρχίες τις Συρακούσες στα ανατολικά και τη Μαρσάλα στα δυτικά. Ο Οκταβιανός Αύγουστος προσπάθησε να καθιερώσει τα Λατινικά αλλά απέτυχε, η Σικελία παρέμεινε στη γλώσσα και στα έθιμα Ελληνική. 

Ο στρατηγός Βελισάριος σαν απεσταλμένος του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού του Μέγα κατέλαβε τη Σικελία και τη χρησιμοποίησε σαν βάση για να κατακτήσει ολόκληρη την Ιταλική χερσόνησο. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α΄ μεταβίβασε τη Σικελία στην Ιταλική επαρχία, η Ελληνική γλώσσα ήταν η κύρια γλώσσα εκείνη την εποχή σε όλους τους κατοίκους. Ο αυτοκράτορας Κώνστας Β΄ αποφάσισε να μετακινήσει την πρωτεύουσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από την Κωνσταντινούπολη στις Συρακούσες (660). Την επόμενη χρονιά με βάση τη Σικελία ξεκίνησε επιθέσεις στο Λομβαρδικό βασίλειο του Μπενεβέντο που κατείχε το μεγαλύτερο τμήμα στη νότια Ιταλία. Οι φήμες ότι ήθελε να μετακινήσει ο νεαρός αυτοκράτορας την πρωτεύουσα του στις Συρακούσες του κόστισαν τη ζωή, δολοφονήθηκε στο λουτρό του (668). Ο γιος του Κωνσταντίνος Δ΄ αντιμετώπισε αμέσως μία εξέγερση στη Σικελία, μετέβη αμέσως στο νησί, συνέτριψε τους επαναστάτες και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη. Η Ελληνική γλώσσα ήταν η βασική γλώσσα σε όλους τους κατοίκους του νησιού. Ο αυτοκράτορας Λέων Γ´ από τη Δυναστεία των Ισαύρων μετέφερε την εκκλησία της Σικελίας από τη δικαιοδοσία της εκκλησίας της Ρώμης στη δικαιοδοσία του πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης (740). Η Ισλαμική κατάκτηση της Σικελίας από τους Άραβες ήταν πολύ δύσκολη υπόθεση με σημαντική αντίσταση, χρειάστηκε τουλάχιστον ένας αιώνας για να ολοκληρωθεί. Ο Γεώργιος Μανιάκης σαν αρχηγός του Βυζαντινού στρατού προσπάθησε τον 11ο αιώνα με Νορμανδούς μισθοφόρους να ανακαταλάβει το νησί αλλά συνάντησε μεγάλες δυσκολίες. Την εποχή που κυβερνούσαν οι Άραβες ακολούθησαν στο νησί ασταμάτητες Βυζαντινές εξεγέρσεις και πολλά ανατολικά τμήματα ανεξαρτητοποιήθηκαν. Οι Άραβες χώρισαν το νησί σε τρία τμήματα, επέτρεψαν πλήρη θρησκευτική ελευθερία στους Ορθόδοξους κατοίκους, ήταν υποχρεωμένοι μόνο να πληρώσουν χαράτσι. Το Εμιράτο της Σικελίας άρχισε να διασπάται από εσωτερικές συγκρούσεις. 

Εβδομήντα χρόνια μετά την οριστική απώλεια της Σικελίας οι Βυζαντινοί επιχείρησαν να ανακαταλάβουν τη Σικελία με τον στρατηγό Μανιάκη (1038), ο ίδιος όμως δολοφονήθηκε σε μια Βυζαντινή εμφύλια σύγκρουση και δεν μπόρεσε να συνεχίσει το έργο του. Οι Νορμανδοί ωστόσο μπόρεσαν στα τέλη του αιώνα να ολοκληρώσουν την κατάκτηση (1091). Πολλοί Νορμανδοί είχαν την ενδυμασία, την ομιλία και την κόμμωση των Βυζαντινών και των Αράβων ενώ οι βασιλιάδες είχαν στα ανάκτορα τους ευνούχους και χαρέμια. Οι κάτοικοι ήταν γλωσσικά πριν τη Νορμανδική κατάκτηση κατά το ένα τρίτο Ελληνόφωνοι και κατά τα δύο τρίτα Αραβόφωνοι, μετά τη Νορμανδική κατάκτηση έγιναν εξ'ολοκλήρου Λατινόφωνοι. Σικελικός Εσπερινός ήταν η ονομασία της επανάστασης των Σικελών το 1282 ενάντια στο καθεστώς του Καρόλου του Ανδεγαυού, Γάλλου ευγενούς βασιλέα, ο οποίος με παπική συναίνεση είχε καταλάβει το Βασίλειο της Σικελίας 1268 και εμφανιζόταν ως ο επίδοξος κατακτητής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος σε συνεργασία με τον βασιλιά Πέτρο Γ΄ της Αραγωνίας πιστεύεται, ότι αναμείχθηκαν στη λαϊκή εξέγερση και τελικά η Σικελία πέρασε στον έλεγχο της Αραγονίας, ενώ σημαντική ήταν και η προδιάθεση των Σικελών να εκδιώξουν τους κυβερνήτες τους.

Η επανάσταση αυτή ήταν αποφασιστικής σημασίας για το Βυζάντιο, που διένυε κρίσιμη περίοδο μετά την πρόσφατη ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης (1261). Ο θανάσιμος κίνδυνος από τη Δύση, από τους Ανδεγαυούς του Καρόλου Α΄, είχε πλέον εξανεμιστεί. Με τη Σικελική όμως επανάσταση το βασίλειο του Καρόλου Α΄ αποδυναμώθηκε, μετά μάλιστα και τον θάνατο του τελευταίου (1284).

ΣΑΡΔΗΝΊΑ : Η Σαρδηνία είναι το δεύτερο μεγαλύτερο νησί στη Μεσόγειο Θάλασσα και φημίζεται για τα διάφανα νερά της και τις χρυσές της αμμουδιές. Η Σαρδηνία ήταν και είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς διακοπών στην Ιταλία. Με 2.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, αυτό το νησί έχει αυτό που ζητά το 90% του πληθυσμού για τις διακοπές του. Η Σαρδηνία είναι το δεύτερο μεγαλύτερο νησί στη Μεσόγειο Θάλασσα. Εκτός από βαθυγάλανα νερά και τις αμμώδες ακτές, μπορείς να εξερευνήσεις πόλεις, μεσαιωνικά χωριά και αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής.

Στις δυτικές ακτές της Σαρδηνίας, στο ακρωτήρι του Σαν Μάρκο κοντά στον κόλπο του Οριστάνο, θα βρείτε την αρχαία πόλη Θάρρος. Οι Φοίνικες μετέτρεψαν αυτό το αρχικά έρημο μέρος σε εμπορικό σταυροδρόμι, λόγω της γεωγραφικής του θέσης. Η πόλη του Θάρρους εγκαταλείφθηκε ολοσχερώς το 1070, σήμερα όμως μπορείτε να επισκεφθείτε τον αρχαιολογικό χώρο και τα ερείπια που έχουν διασωθεί. Αν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε μόνο μία λέξη για να χαρακτηρίσουμε το μαγικό νησί της Σαρδηνίας αυτή είναι η «ποικιλία» – στα τοπία, στην Ιστορία και, βέβαια, στη γλώσσα. Στο νησί θα βρείτε διάσπαρτα τα ίχνη της Ιστορίας: προϊστορικά πέτρινα κωνικά κτίσματα, που θεωρούνται από τις αρχαιότερες αρχιτεκτονικές κατασκευές, αλλά και φοινικικά, ελληνικά και ρωμαϊκά ευρήματα, ισπανικές εκκλησίες και κάστρα Γενουατών, στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η Σαρδηνία δεχόταν συχνές «επισκέψεις» απ’ όλους τους μεσογειακούς λαούς λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής της θέσης. Ωστόσο, χωρίς να υποταχτούν ποτέ στους κατακτητές, οι ντόπιοι αποσύρονταν στα ενδότερα του νησιού, διατηρώντας έτσι άθικτα τα ήθη και τα έθιμά τους. 

Εδώ είναι μερικά πολιτιστικά αξιοθέατα της Σαρδηνίας:

1) Η ηλιόλουστη πόλη του Κάλιαρι, με τα εκπληκτικά παλάτια και τα μεσαιωνικά κάστρα.

2) Το αρχαίο χωριό Μπόσα, με τα πολύχρωμα σπίτια και το γραφικό λιμάνι.

3) Το Αρχαιολογικό Μουσείο του Sant’Antioco, με μια συλλογή από σπάνια ευρήματα.

4) Το Nuraghe Arrubiu, ένα από τα μεγαλύτερα μεγαλιθικά οικοδομήματα στη Σαρδηνία, γνωστό για το κόκκινο χρώμα του.

5) Η αρχαιολογική περιοχή Nora, ένας από τους σημαντικότερους χώρους της Σαρδηνίας.

6) Η πόλη του Θάρρους και ο αρχαιολογικός του χώρος, που βρίσκεται στις δυτικές ακτές της Σαρδηνίας κοντά στο ακρωτήρι του Σαν Μάρκο.

7) Το σύμπλεγμα Su Nuraxi di Barumini, ένα από τα πιο εντυπωσιακά και καλά διατηρημένα παράδειγματα αμυντικών συμπλεγμάτων.

Το όνομα "Σαρδηνία" προέρχεται από την πανάρχαια ρίζα "-σάρδ" που προφέρεται στη Λατινική προφορά σαν "Σάρδα", εμφανίζεται στον "Λίθο της Νώρας" με το επίγραμμα "Σρδν", αυτό δείχνει ότι το όνομα υπήρχε πριν έρθουν οι Φοίνικες. Όπως δείχνουν οι Διάλογοι του Τιμαίου στον Πλάτων η Σαρδηνία αναφέρεται στην Αρχαία ελληνική λογοτεχνία με το όνομα "Σαρδώ" μια θρυλική γυναίκα που ήρθε στο νησί από τις Σάρδεις την πρωτεύουσα της Λυδίας. Πολλοί συγγραφείς ταυτίζουν τους αρχαίους Σαρδηνούς του πολιτισμού των Νουράγκι με τους "Σερντέν" ένας από τους Λαούς της Θάλασσας. Το όνομα έχει και λατρευτική σημασία παραπέμποντας στον επώνυμο μυθικό ήρωα του νησιού τον Σάρδο που τον προσφωνούσαν "Πατέρα των Σαρδηνίων", ίσως να προέρχεται και από το ουσιαστικό "Σαρδόνιος". Η Σαρδηνία ήταν γνωστή στην Κλασική αρχαιότητα και με άλλα ονόματα όπως "Ιχνούσα", "Σανδαλιώτις" και "Αργυρόφλεψ". Επώνυμος μυθικός ήρωας της Σαρδηνίας ήταν ο Σάρδος που αποβιβάστηκε στο νησί από την Τυνησία, ήταν γιος του "Μακήριδος" που ταυτίζεται με τον Έλληνα μυθικό ήρωα Ηρακλή, ήταν γνωστός με το όνομα αυτό στη Βόρεια Αφρική σύμφωνα με τις Βερβερικές γλώσσες. Ο Σάρδος έδωσε το όνομα του στη Σαρδηνία που ήταν γνωστή μέχρι την εποχή που ήρθε με έναν μεγάλο αριθμό ανδρών σαν "Ιχνούσα". Οι πληροφορίες για τον Σάρδο παρέχονται από αρχαίους συγγραφείς όπως ο Σαλλούστιος και ο Παυσανίας. Ένας από τους πρώτους οικιστές σύμφωνα με τον Παυσανία αναφέρεται ο Νώραξ, εγγονός του μυθικού Γηρυόνη σαν γιος της της κόρης του Ερύθειας και του Ερμή, έφτασε στη νότια Σαρδηνία ίδρυσε την πόλη Νώρα και έγινε ο ήρωας της μυθολογίας των Νουράγκι.

Η Σαρδηνία αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα Γεωλογικά εδάφη στην Ευρώπη, κατοικήθηκε με πολλά κύματα μεταναστών από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα. Με την πάροδο του χρόνου οι λαοί που εγκαταστάθηκαν στη Σαρδηνία απέκτησαν τα ίδια έθιμα αν και ήταν χωρισμένοι σε πολλές ομάδες που ανάλογα με την περίσταση συμμαχούσαν ή πολεμούσαν μεταξύ τους. Οι κατοικίες τους ήταν συνήθως στρογγυλές πέτρινες καλύβες.βΤην περίοδο 1900 π.Χ. - 730 π.Χ. εμφανίστηκε στη Σαρδηνία ο "Πολιτισμός των Νουράγκι" και οι κάτοικοι του νησιού ονομάστηκαν την ίδια εποχή "Νουράγκι". Οι οικισμοί άρχισαν να οικοδομούνται την περίοδο του πολιτισμού των Νουράγκι γύρω από πύργους - κάστρα που ονομάστηκαν "Νουράγκι" και ενισχύθηκαν σε ισχυρό βαθμό με επάλξεις, μικρότερα "Νουράγκι" οικοδομήθηκαν σε θέσεις με μεγάλη θέα για τη φύλαξη των οικισμών. Στη Σαρδηνία έχουν βρεθεί σήμερα περίπου 7.000 "Νουράγκι" από την εποχή του "Πολιτισμού των Νουράγκι" ενώ σύμφωνα με υπολογισμούς οικοδομήθηκαν 30.000 Νουράγκι, στην αρχή ήταν απλά αλλά σταδιακά έγιναν τεράστια και περίπλοκα. Η πολυπλοκότητα και το υψηλό επίπεδο διακόσμησης των "Νουράγκι" δείχνει ότι οι κάτοικοι είχαν υψηλό τεχνολογικό επίπεδο και μεγάλη ποικιλία από επαγγέλματα με αποκλειστικό στόχο την ανέγερση και φύλαξη των μνημείων. Οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί και γεωγράφοι σχετίζουν την κατασκευή τους με μυθικές μορφές όπως ο Δαίδαλος που δραπέτευσε από την Κρήτη στην Σικελία και κατόπιν στην Σαρδηνία όταν τον καταδίωκε ο Μίνωας. 

Τα πρώτα χρόνια του πολιτισμού των Νουράγκι (1900 π.Χ.) ο χαλκός που εξαγόταν από τα ορυχεία του νησιού χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή όπλων και πολλών άλλων αντικειμένων. Η εξαγωγή χαλκού και μολύβδου λίγο αργότερα είχε σαν αποτέλεσμα να γεμίσει το νησί χυτήρια για την κατασκευή μπρούτζου, η εξαγωγή και το εμπόριο του μπρούτζου γινόταν με πλοία σε όλες τις ακτές της Μεσογείου. Οι Νουραγικοί πληθυσμοί ήταν από τους πιο επιδέξιους τότε τεχνίτες μετάλλου σε ολόκληρο τον κόσμου, στα εργαστήρια τους κατασκεύαζαν αμέτρητες ποσότητες μπρούτζινων αντικειμένων, αυτό δείχνει βέβαιες επαφές με άλλους λαούς μέσω της θάλασσας. Μερικοί ιστορικοί σχετίζουν τον Πολιτισμό των Νουράγκι με τους "Σερντέν", έναν από τους Λαούς της Θάλασσας που έφεραν τον 13ο αιώνα την καταστροφή στους Μυκηναίους και τους Χετταίους, ενώ αποπειράθηκαν να καταλάβουν και την Αίγυπτο. Ο "Πολιτισμός των Νουράγκι" συνδέθηκε με Μεγαλιθικούς οικισμούς στη δυτική Μεσόγειο όπως στις Βαλεαρίδες και στη νότια Κορσική. Τα ίχνη με το εμπόριο που έκανε η Σαρδηνία με τους άλλους πολιτισμούς και οι επαφές με τον Μυκηναϊκό πολιτισμό φαίνονται σε δοχεία που βρέθηκαν στην Κύπρο, την Κρήτη, την Ισπανία και την Ιταλία. Οι αρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι ο πολιτισμός των Νουράγκι εισήλθε την περίοδο 900 π.Χ. - 500 π.Χ. στα νέα τελικά του στάδια, η κεραμική απέκτησε πολυτέλεια στην εμφάνιση των αγγείων. Οι συνεχείς εμπορικές επαφές με τους άλλους λαούς της Μεσογείου προσάρμοσαν με τον ανάλογο ρυθμό τον τρόπο ζωής και την τέχνη των κατοίκων της Σαρδηνίας

Όταν ξέσπασε ο Α΄ Καρχηδονιακός Πόλεμος (264 - 261 π.Χ.) ακολούθησε εξέγερση μισθοφόρων στην Καρχηδόνα, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρήκε την ευκαιρία να καταλάβει τη Σαρδηνία και την Κορσική, τα δύο νησιά έγιναν η "Ρωμαϊκή επαρχία της Σαρδηνίας και της Κορσικής" αλλά απέκτησαν κυβερνήτη το 227 π.Χ. Οι Ρωμαίοι αντιμετώπισαν πολλές επαναστάσεις και πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι να υποτάξουν το νησί, ίδρυσαν πολλές πόλεις με Ρωμαίους μετανάστες στα παράλια και ενίσχυσαν τους παλιότερους οικισμούς. Ο πολιτισμός των Νουράγκι τερματίστηκε αλλά οι κάτοικοι στα βουνά δεν υποτάχθηκαν ποτέ, οι Ρωμαίοι τους έλεγαν "Μπαρμπαρία" δηλαδή "Χώρα των βαρβάρων". Η Ρωμαϊκή κυριαρχία στη Σαρδηνία κράτησε 694 χρόνια, στη διάρκεια της το νησί ήταν η σημαντικότερη πηγή σιτηρών για την πρωτεύουσα. Η Λατινική γλώσσα έγινε η κυρίαρχη γλώσσα στη Σαρδηνία αλλά η διάδοση της έγινε πολύ αργά και με πολλά εμπόδια από τις φυλές των βουνών. Ακολούθησε η κατάληψη από τους βάρβαρους Βάνδαλους για ένα αιώνα. Η Σαρδηνία επέστρεψε στη Βυζαντινή κυριαρχία (533), ο Βελισάριος έστειλε τον στρατηγό Κύριλλο και την ανακατέλαβε. Η Σαρδηνία παρέμεινε σε Βυζαντινά χέρια άλλα 300 χρόνια εκτός από μια σύντομη περίοδο που της επιτέθηκαν οι Οστρογότθοι (551).

Με τη Βυζαντινή κυριαρχία το νησί χωρίστηκε σε διοικητικές περιφέρειες της "Μερείαι", κυβερνήθηκαν όλες από έναν "Δικαστή"με έδρα την Κάραλις. Η άμυνα του νησιού ανατέθηκε σε ένα στρατιωτικό σώμα που έμενε στο Τραϊανί υπό τις διαταγές ενός "Δούκα". Ο Χριστιανισμός έγινε η κυρίαρχη θρησκεία στο νησί αλλά ο Παγανισμός επιβίωσε στους "λαούς των Βαρβάρων" στα βουνά μέχρι το τέλος. Οι ημερομηνίες που ολοκληρώθηκε η Βυζαντινή κυριαρχία στο νησί είναι άγνωστη, είχαν τον πλήρη έλεγχο μέχρι την εποχή που επαναστάτησε ο Έξαρχος της Αφρικής Γρηγόριος ο Πατρίκιος και οι Άραβες έκαναν την πρώτη μεγάλη κατάκτηση στο Μαγκρέμπ (650). Οι Βυζαντινοί όταν έμαθαν ότι οι Άραβες κατέλαβαν την Καρχηδόνα (697) οπισθοχώρησαν στην Κάραλις της Σαρδηνίας. Η απώλεια του αυτοκρατορικού ελέγχου στην Αφρική ήταν μεγάλο πλήγμα, οι Μαυριτανοί και οι Άραβες ξεκίνησαν σκληρές επιδρομές στο νησί, η πρώτη καταγράφεται σε έγγραφο (705) και ανάγκασε τον αυτοκρατορικό στρατό να ενισχύσει την άμυνα της. Η Βυζαντινή εξουσία κατέρρευσε όταν οι Μουσουλμάνοι κατέλαβαν την περίοδο 827 - 902 τη Σικελία. Οι Βυζαντινοί την ίδια εποχή δεν καταγράφουν τη Σαρδηνία σαν αυτοκρατορική επαρχία (952), αυτό δείχνει ότι μάλλον είχε χαθεί. Μια τοπική οικογένεια ευγενών κυβέρνησε το νησί με τον Βυζαντινό τίτλο του "Άρχοντα", ήταν επίσημα υποτελείς στη Βυζαντινή αυτοκρατορία αλλά κυβερνούσαν σαν ανεξάρτητοι αφού η επικοινωνία με την Κωνσταντινούπολη ήταν αδύνατη. Έχουν διασωθεί μονάχα δύο ονόματα από τους "Άρχοντες", τα ονόματα τους όπως φαίνεται σε δύο επιγραφές ήταν "Σαλούσιος" και "Τουρκοτούριος", κυβέρνησαν τη Σαρδηνία τον 10ο και τον 11ο αιώνα. Οι κυβερνήτες αυτοί ήταν συνδεδεμένοι με τους Βυζαντινούς με μία μορφή υποτέλειας αφού μιλούσαν την Ελληνική γλώσσα και χρησιμοποιούσαν την Ελληνική τέχνη. Οι Μαυριτανοί που είχαν εγκατασταθεί στην Ιβηρική Χερσόνησο έκαναν απόπειρα τον 11ο αιώνα να κατακτήσουν το νησί, οι μόνες πηγές όμως σχετικά με την εκστρατεία αυτή υπάρχουν στα Χρονικά της Πίζας και της Γένοβας.  Οι χριστιανοί όμως της Σαρδηνίας αντιστάθηκαν επιτυχώς, από τότε φαίνεται χωρίστηκε το νησί σε μικρότερα κράτη που έμειναν γνωστά με ονόματα όπως Κάλιαρι, Αρμπορέα, Γκαλούρα και Τόρρες. Η διανομή σε μικρότερα κράτη συμπίπτει με την ολοκληρωτική απεξάρτηση του νησιού από τους Βυζαντινούς, ο Βυζαντινός τίτλος του "Δικαστή" μετασχηματίστηκε σε Σαρδηνιακή προφορά και τα κράτη ονομάστηκαν "Δικαιοδοσίες". 

Πηγή : http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2696/Istoria_A-Lykeiou_html-empl/indexIV1_1.html

https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%B1

https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%95%CF%83%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%82

https://www.ferryhopper.com/el/destinations/italy/sardinia

https://www.travel.gr/the_guides/i-kardia-tis-mesogeioy-chtypa-sti-sardi/

https://www.athinorama.gr/travel/destinations/europi/italia/sardinia

https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B1%CF%81%CE%B4%CE%B7%CE%BD%CE%AF%CE%B1

https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82