Η Σαμοθράκη είναι ονομαστή για τους αρχαιολογικούς της θησαυρούς, καθώς η ιστορία του νησιού χάνεται στα βάθη των νεολιθικών χρόνων και συνεχίζεται σε όλη την αρχαιότητα με αποκορύφωση την άνθηση των Καβείριων Μυστηρίων που έκανε την Σαμοθράκη της αρχαιότητας γνωστή στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου. Η περιήγησή μας στις αρχαιότητες της Παλιάπολης αρχίζει από το μικρό χώρο στάθμευσης μπροστά από το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής (γιορτάζει στις 26 Ιουλίου), το οποίο, όπως και η εκκλησία της Χώρας, έχει προσανατολισμό στον άξονα Β-Ν (η αψίδα νότια). Πίσω του βρίσκεται το μικρό νεκροταφείο του σημερινού οικισμού. Ο λιθόστρωτος πεζόδρομος οδηγεί στο Μουσείο και το Ιερό των Μεγάλων Θεών.
Ανατολικά, στους βόρειους πρόποδες του Άϊ-Γιώργη (1448 μ.) ήταν κτισμένη η αρχαία πόλη Σαμοθράκη τμήμα από τα τείχη της οποίας μπορεί να διακρίνει κανείς ψηλά στην πλαγιά. Ο περίβολος στο ψηλότερο τμήμα του -υψόμετρο 286 μ.- συναντά την απόκρημνη κορυφο-γραμμή που, στην κάθοδό της προς την παραλία, αποτελεί το ανατολικό όριο της Αρχαίας Πόλης και τη φυσική της οχύρωση, η οποία μόνο σε μερικά τμήματα συμπληρώθηκε με τεχνητή. Το τείχος είναι κτισμένο με ογκόλιθους διαφορετικού μεγέθους, μόνο αδρά δουλεμένους, ενώ υπάρχουν και νεότερα τμήματα ισοδομικής ή ψευδισοδομικής τοιχοποιίας με τετράπλευρες λιθόπλινθους, καθώς και πολυγωνικού συστήματος. Το συνολικό μήκος του περιβόλου είναι περίπου 2,4 χμ. και η έκταση που περικλείει γύρω στα 200 στρέμματα, πολύ μεγαλύτερη από το δομημένο χώρο. Το τείχος αποτελείται από δύο μέτωπα και γέμισμα στο ενδιάμεσο κενό με λιθορριπή, χώμα και βράχους. Το πάχος του κυμαίνεται από 2,30 ως τα 4 μ., και μόνο στη βόρεια πλευρά είναι 1,50 μ. Το ύψος του φτάνει τα 5 και 6 μ., όπως στις πύλες Α και Β, εκτός από τις οποίες μας είναι γνωστές άλλες δύο, οι C και D. Αναφέρεται ακόμα και μία μικρότερη Ε, ανάμεσα στις Β και C. Η πύλη Α, που είναι η πιο ενδιαφέρουσα, βρίσκεται στο χαμηλότερο μισό της διαδρομής του δυτικού σκέλους του περιβόλου. Δύο παράλληλοι μεταξύ τους πρόβολοι ξεκινούν από το τείχος, κάθετα σ' αυτό, και σχηματίζουν ένα διάδρομο, ανοιχτό εσωτερικά, ενώ στην εξωτερική του απόληξη προστέθηκε αργότερα μία ορθογώνια κατασκευή, η οποία ερμηνεύτηκε ως πύλη ή προμαχώνας (στην τελευταία περίπτωση η πύλη Α τοποθετείται 12 μ. βορειοανατολικά). Όποια και να είναι η αλήθεια, η πύλη Α συνέδεε την Πόλη με το Ιερό των Μεγάλων Θεών. Το τείχος χρονολογείται από τον 6ο ως τον 3ο αι. π.Χ.
Το λιμάνι της Αρχαίας Πόλης, το οποίο έμενε έξω από την οχύρωση, αναφέρεται στις πηγές για πρώτη φορά τον 4ο αι. π.Χ. και για τελευταία στις Πράξεις των Αποστόλων όπου διαβάζουμε ότι αποδώ πέρασε το 49-50 μ.Χ. ο Απόστολος Παύλος, στη διάρκεια του ταξιδιού του από τη Μικρά Ασία προς τη Νεάπολη (σημερινή Καβάλα). Σύμφωνα με την παράδοση, σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος κτίστηκε η παλαιοχριστιανική βασιλική, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο ανατολικό τμήμα του αρχαίου λιμανιού. Ο ναός έχει τοιχοποιία, η οποία αποτελείται από πέτρες κατεργασμένες με επιμέλεια στις όψεις και χυτή λιθοδομή στο εσωτερικό. Στην κατασκευή έχουν χρησιμοποιηθεί και αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται τα ερείπια της ημικυκλικής αψίδας και του νότιου τοίχου ενός δεύτερου ναού, κτισμένα με πλινθοδομή και αρχαία μέλη καθώς και τμήμα από παλαιοχριστιανικό θωράκιο. Σε απόσταση 30 μ. ανατολικά της εξωτερικής αψίδας αποκαλύφτηκε τμήμα οχύρωσης, που ενσωματώνει στην κατασκευή του αρχαίο οικοδομικό υλικό και χρονολογείται στα βυζαντινά χρόνια. Ο αρχαίος μόλος κατασκευάστηκε με ογκόλιθους τραχείτη, ορατούς και σήμερα μέσα στη θάλασσα, εκεί που καταλήγει η απότομη κορυφογραμμή του Άϊ-Γιώργη.
Η μεσαιωνική οχύρωση στην Αρχαία Πόλη, πάνω από την παλαιοχριστιανική βασιλική, χρονολογείται στα 1431-3 και εντάσσεται σε μία πολιτική κατασκευής ή ανακατασκευής από τους Gattilusi στη Σαμοθράκη μιας σειράς οχυρώσεων, η οποία θα εξασφάλιζε την άμυνα του νησιού όχι μόνο από τους Τούρκους αλλά κυρίως από τους Βενετούς. Το φρουριακό συγκρότημα περιλαμβάνει τάφρο, περίβολο και τρεις πύργους, από τους οποίους ο νοτιοανατολικός, που σώζεται σχεδόν ακέραιος, αποτελεί το πιο εντυπωσιακό του τμήμα. Στην κατασκευή του από λαξευτές πέτρες και ασβεστοκονίαμα χρησιμοποιήθηκαν πολλά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη κυρίως από κτίρια της Αρχαίας Πόλης. Έχει κάτοψη ορθογωνική, ύψος περίπου 17,75 μ. και αποτελείται από ένα τυφλό ισόγειο και τρεις ορόφους, που είχαν ξύλινα πατώματα. Η θολωτή οροφή έχει σχήμα ημικύλινδρου ενισχυμένου με τόξο-νεύρωση στη μέση. Στο ισόγειο υπάρχει κυκλική δεξαμενή, όπου διοχετεύονταν από το δώμα με αγωγό τα νερά της βροχής. Το τελευταίο ήταν κτισμένο με λίθους και πήλινα άδεια πιθάρια για τη μείωση του βάρους του. Οι τοξωτές εσοχές στα εσωτερικά μέτωπα των τοίχων είναι διάφορων μεγεθών και καθεμία έχει άνοιγμα-πολεμίστρα. Ένας κλειστός εξώστης, συμπληρωμένος σήμερα, στο νοτιοανατολικό τοίχο και στο ύψος του δεύτερου ορόφου έχει δύο ορθογώνιες οπές-καταχύστρες στο δάπεδό του, ανάμεσα στα φουρούσια που τον στήριζαν. Είσοδο στον πύργο αποτελούσε η διαμπερής εσοχή του πρώτου ορόφου στο βορειοανατολικό τοίχο. Στην είσοδο οδηγούσε εξωτερική κινητή σκάλα. Η εσωτερική σκάλα ήταν ξύλινη μέχρι το ύψος του τρίτου ορόφου, όπου διαμορφώνεται θολωτά μέσα στο πάχος του τοίχου και οδηγεί στο δώμα. Περιμετρικά του πύργου, σε απόσταση 1,90 μ. κάτω από το επίπεδο του δώματος, υπάρχουν πέτρινα φουρούσια, που στήριζαν προφανώς στηθαίο. Στο νοτιοδυτικό τμήμα της βορειοδυτικής πλευράς του πύργου βρισκόταν η πύλη της οχύρωσης.
Από τα θρησκευτικά κτίρια του οικισμού το πιο σημαντικό φαίνεται πως ήταν το ιερό της προστάτιδας της πόλης Αθηνάς. Η θέση του ιερού αυτού πιθανολογείται είτε εκεί, όπου σήμερα βρίσκεται η μεσαιωνική οχύρωση των Gattilusi, είτε ψηλότερα σ' ένα μικρό πλάτωμα διάσπαρτο από θραύσματα μαρμάρων, που σχηματίζεται στην πλαγιά σε μικρή απόσταση νοτιοανατολικά τους, εκεί όπου υπάρχουν τα ερείπια του ναϋδρίου του Άϊ-Γιώργη. Μικρής έκτασης ανασκαφική έρευνα στη δεύτερη θέση απέδωσε πλήθος από σπαράγματα αρχιτεκτονικών μελών, τα οποία προέρχονται από δύο τουλάχιστο κτίρια, ένα δωρικού και ένα ιωνικού ρυθμού. Όμως, τα ερείπια της Αρχαίας Πόλης, η οποία είχε κατοίκους μέχρι τα βυζαντινά χρόνια, είναι στο μεγαλύτερό τους μέρος θαμμένα κάτω από την πυκνή βλάστηση, που καλύπτει σημαντικό τμήμα της έκτασής της, κρύβοντας τα μυστικά τους.
Αναμφισβήτητα, το σπουδαιότερο αρχαιολογικό αξιοθέατο της Σαμοθράκης είναι το Ιερό των Μεγάλων Θεών, δίπλα στην Παλαιόπολη, την αρχαία πόλη. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν ήδη από τον 19ο αιώνα και συνεχίστηκαν μέχρι το τέλος του 20ού. Το Ιερό των Μεγάλων Θεών καταλαμβάνει έκταση περίπου 50 στρεμμάτων και περιλαμβάνει μια σειρά από κτίσματα που βεβαιώνουν την σημαντικότητά του κατά την κλασσική και ελληνιστική κυρίως, αρχαιότητα. Βλέπουμε το Ανάκτορο, που αποτελούσε το χώρο του πρώτου σταδίου της μύησης στα Καβείρια Μυστήρια, το Ιερό των Μεγάλων Θεών, όπου τελούνταν το δεύτερο στάδιο, την Στοά που δημιουργήθηκε για να στεγάσει τους επισκέπτες των Μυστηρίων και τον Ιερό Κύκλο, το χώρο από όπου οι θεατές παρακολουθούσαν την μύηση ή άλλα δρώμενα.
Στον αρχαιολογικό χώρο του Ιερού των Μεγάλων Θεών όμως, βλέπουμε ακόμη την Θόλο της Αρσινόης, το μεγαλύτερο κλειστό κυκλικό οικοδόμημα που διασώζεται και ήταν αφιέρωμα της βασίλισσας Αρσινόης της Θράκης στους Μεγάλους Θεούς, το Τέμενος που αποτελούσε το πρωιμότερο και μεγαλύτερο μαρμάρινο κτίριο του αρχαιολογικού χώρου, την Αυλή του Βωμού, το Νεώριο, το Πρόπυλο του Πτολεμαίου Β΄, τον Ιερό Βράχο, το Ανάθημα του Φιλίππου Γ’ και Αλεξάνδρου Δ’, τη Δωρική Θόλο, το Κτίσμα με τους Ορθοστάτες, την Ιερή Οικία, την Αίθουσα των Αναθημάτων, το Θέατρο και το Ανάθημα της Μιλησίας. Αυτό που ξεχωρίζει όμως στο Ιερό των Μεγάλων Θεών και που έκανε την Σαμοθράκη ξακουστή σε όλο τον κόσμο είναι το Μνημείο της Νίκης, η Κρήνη, πάνω στην οποία μαρμάρινες πλάκες με κυματιστή επιφάνεια στήριζαν την μαρμάρινη πλώρη του πλοίου που έφερε περίφημο άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης, από τα σημαντικότερα εκθέματα στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι. Ένα λιθόστρωτο μονοπάτι μας οδηγεί στην καρδιά της τέλεσης των Καβείριων Μυστηρίων, των Μυστηρίων των Μεγάλων Θεών όπως λέγονται επίσης. Τελούνταν στο Ιερό των Μεγάλων Θεών κατά την περίοδο της ελληνικής αλλά και της ρωμαϊκής αρχαιότητας, ενώ ακόμα δεν έχει εξακριβωθεί πλήρως ποιοι ήταν ακριβώς οι «Μεγάλοι Θεοί» που λατρεύονταν εδώ. Τα Καβείρια Μυστήρια τελούνταν για να μυηθούν οι υποψήφιοι στη λατρεία των θεών αυτών, που αλλιώς ονομάζονταν «Κάβειροι».
Πηγή : https://greece.terrabook.com/el/samothrace/page/iero-ton-megalon-theon/
http://www.samothraki-tourism.gr/cgs.cfm?areaid=1&id=114
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου