Ο Σωκράτης στον πόλεμο : Ένας αρχαίος φιλόσοφος ως πρότυπο στρατιώτη

Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, που είχε διάρκεια από το 431 π.Χ. μέχρι το 404 π.Χ., διεξάχθηκε μεταξύ των πόλεων της Αθηναϊκής συμμαχίας από τη μία πλευρά και της Σπάρτης με τους συμμάχους της από την άλλη. Εξαιτίας του σχετικά μεγάλου αριθμού των πόλεων που ενεπλάκησαν στις συγκρούσεις, ο πόλεμος επεκτάθηκε στη Στερεά Ελλάδα, ενώ μεγάλες επιχειρήσεις έγιναν και στα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους, στις ακτές της Μακεδονίας, της Θράκης, της Μικράς Ασίας και στη Σικελία. Η κυριότερη πηγή για τον Πελοποννησιακό πόλεμο είναι η Ιστορία του Θουκυδίδη -γραμμένη σε οκτώ βιβλία- όπου εξιστορούνται τα γεγονότα από την αρχή του πολέμου μέχρι το 411/0 π.Χ., δηλαδή έως τη νίκη των Αθηναίων στο Κυνός σήμα και την επαναφορά της Κυζίκου στην Αθηναϊκή συμμαχία. Τα γεγονότα από το 411/0 π.Χ. μέχρι τη λήξη του πολέμου το 404 π.Χ. συνεχίζει ο Ξενοφώντας στα δύο πρώτα βιβλία των Ελληνικών του. 

Ο Θουκυδίδης εκτίμησε ότι επρόκειτο για εξελίξεις με παγκόσμιο ενδιαφέρον, που άξιζε τον κόπο να καταγραφούν με κάθε δυνατή σχολαστικότητα. Χάρη στις οξυδερκείς του παρατηρήσεις, είναι γνωστές πολλές από τις λεπτομέρειες του πολέμου. Στην αρχή κιόλας της αφήγησής του ο ιστορικός βάζει στο στόμα του Σπαρτιάτη βασιλιά Αρχίδαμου Β' (περ. 469-427) μια γενική επισκόπηση της κατάστασης: Οι Σπαρτιάτες όφειλαν να συνειδητοποιήσουν ότι ο πόλεμος που αναλάμβαναν ήταν δύσκολος. Για έναν στρατό που μπορούσε να μετακινηθεί κυρίως διά ξηράς, η Αθήνα βρισκόταν μακριά. Επιπλέον, οι Αθηναίοι ήταν άριστα προετοιμασμένοι. Διέθεταν μεγάλο πλούτο (ιδιωτικό και δημόσιο), ναυτικό, ιππικό, όπλα, εφεδρείες και συμμάχους που κατέβαλλαν φόρους. Ακόμη και αν οι Σπαρτιάτες λεηλατούσαν τη γη τους με συχνές επιδρομές, αυτοί είχαν τον τρόπο να προμηθεύονται ό,τι χρειάζονταν από τη θάλασσα. Η λύση ίσως βρισκόταν στην αποστασία των συμμάχων τους, αλλά, για να επιτευχθεί αυτό, οι Σπαρτιάτες χρειάζονταν ισχυρό ναυτικό, το οποίο δεν διέθεταν. Εκτός από στόλο, οι Σπαρτιάτες έπρεπε να εξασφαλίσουν νέους συμμάχους, πέρα από τους Πελοποννήσιους, Έλληνες αλλά και βαρβάρους, δηλαδή Πέρσες. Ο Αρχίδαμος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι την έκβαση του συγκεκριμένου πολέμου θα καθόριζαν περισσότερο τα χρήματα και λιγότερο τα όπλα. Αυτό ήταν κάτι που έδινε ασφαλώς προβάδισμα στην Αθήνα.

Στον Σωκράτη δεν άρεσε να ταξιδεύει όπως συνήθιζαν οι φιλόσοφοι, και έλεγε ότι δεν θα τον ωφελήσει σε τίποτα το να βλέπει δένδρα. Λάτρευε την Αθήνα, και εκαυχάτο ότι είχε βγει έξω από αυτήν λιγότερες φορές από τους κουτσούς, τυφλούς και ανάπηρους. Όσες φορές βγήκε ήταν για σοβαρούς λόγους, μια φορά στους Δελφούς, στον Ισθμό, εξ αιτίας του Πελοποννησιακού, και σε άλλες μάχες.

Ο Σωκράτης ήταν σκληραγωγημένος. Ο Αλκιβιάδης στο Πλατωνικό συμπόσιο ανάφερε ότι ο Σωκράτης άντεχε περισσότερο από όλους τις κακουχίες και την βαρυχειμωνιά. Μάλιστα οι άλλοι οπλίτες όταν τον έβλεπαν να περπατά άνετα ξυπόλητος πάνω στους πάγους τον στραβοκοίταζαν γιατί υπέθεταν ότι τους κορόιδευε. Στην μάχη της Ποτίδαιας, ο Σωκράτης έδειξε αξιοθαύμαστη ανδρεία, και κατόρθωσε να σώσει τον Αλκιβιάδη. Μετά την νίκη των Αθηναίων οι Αθηναίοι στρατηγοί παρασημοφόρησαν τον Αλκιβιάδη ο οποίος είπε να δοθεί το παράσημο στον Σωκράτη, πράγμα που ο φιλόσοφος δεν δέχθηκε, και γενικώς δεν ήθελε κάτι που του έφερε μεγάλη διάκριση όπως μας ενημερώνει ο Αριστοτέλης.

Ο Σωκράτης απασχολούσε τους συμπολεμιστές του με την συμπεριφορά του. Μια μέρα από τα χαράματα μέχρι το άλλο πρωί στεκότανε όρθιος και ακίνητος για να βρει λύση σε κάτι που τον απασχολούσε. Μαζί του ξενύχτησαν και οι υπόλοιποι από περιέργεια να δουν αν θα κοιμηθεί. Κατόπιν πολέμησε στην σφοδρή μάχη του Δηλίου. Ο W. K. Guthrie στην κλασική μονογραφία του για τον Σωκράτη γράφει: «Κοιτούσε τους άλλους μ’ έναν εντελώς ιδιαίτερο τρόπο, που τους έμενε αξέχαστος, αλλά που δύσκολα περιγράφεται. Διαβάζουμε ότι «συνήθιζε να τους ατενίζει με ορθάνοιχτα μάτια», «έριχνε, όπως ήταν η συνήθειά του, γρήγορες ματιές με χαμηλωμένο το κεφάλι σαν ταύρος» και «ότι κοιτούσε λοξά».

Στην καταστροφική για τους Αθηναίους μάχη του Δηλίου (424 π.Χ) ο έφιππος Αλκιβιάδης παρακολουθεί την άτακτη υποχώρηση των Αθηναίων. Το βλέμμα του αναζητά και πέφτει πάνω στον Σωκράτη που υποχωρεί με τάξη μέσα στον γενικευμένο πανικό. Πλέκοντας λοιπόν το εγκώμιο του Σωκράτη ο μεθυσμένος Αλκιβιάδης στο Συμπόσιο του Πλάτωνα (221b) διηγείται ως εξής την εντύπωση που προκαλούσε σε φίλους και εχθρούς το σωκρατικό βλέμμα: « Έπειτα μου έδινε την εντύπωση [ο Σωκράτης], όπως αναφέρεις και συ, Αριστοφάνη, ότι και εκεί βάδιζε το δρόμο του ακριβώς όπως και εδώ, περήφανος και με τα μάτια ριγμένα πότε εκεί και πότε εδώ. Ατάραχος κοίταζε δεξιά κι αριστερά φίλους και εχθρούς και φανέρωνε από μεγάλη απόσταση στον καθένα ότι αν κανείς άπλωνε το χέρι πάνω του, θα αντισταθεί ο άνθρωπος αυτός με σθένος. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και υποχωρούσε με ασφάλεια και αυτός [ο Σωκράτης] και ο άλλος [ο Λάχης]».

Ο Σωκράτης πολέμησε θαρραλέα σε 3 εκστρατείες του Πελοπονησιακού Πολέμου. Στην πολιορκία της Ποτίδαιας (432–429 π.Χ) στη μάχη του Δηλίου (424 π.Χ) και στην μάχη της Αμφίπολης (422 π.Χ) όπου επέδειξε ανδρεία, αυταπάρνηση και αντοχή στις κακουχίες. Απόδειξη του πόσο ηθικός και δίκαιος χαρακτήρας ήταν, ήταν αισθητό σε πολλές φάσεις στη ζωή του. Χαρακτηριστικά, το 406 π.Χ όπου ήταν επιστάτης των πρυτάνεων (πρόεδρος της Βουλής), όρθωσε το ανάστημά του παρά τις πιέσεις και τις απειλές, ενώ ήταν ο μόνος που αντιτάχθηκε στην άδικη και παράνομη ψηφοφορία απόφασης της θανάτωσης των νικηφόρων στρατηγών στην Ναυμαχία των Αργινουσών, που εξαιτίας της θαλασσοταραχής, δεν κατάφεραν να περισυλλέξουν και να τιμήσουν τα πτώματα των νεκρών.

Πηγή : 

https://ellinonfilosofia.blogspot.com/2011/03/blog-post_06.html?m=1

https://divinequest.medium.com/%CF%83%CF%89%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BF-%CE%B2%CE%AF%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CE%B1-%CE%B5%CE%BD%CF%8C%CF%82-%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CF%85-%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%83%CF%8C%CF%86%CE%BF%CF%85-c63e32194560

https://www.dimitrisvlachos.gr/%CF%84%CE%BF-%CE%B2%CE%BB%CE%AD%CE%BC%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%83%CF%89%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B7-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%AE%CF%84%CF%81%CE%B7%CF%82-%CE%B2%CE%BB%CE%AC%CF%87%CE%BF%CF%82/