Ελληνική ιστορία και προϊστορία

Ελληνική ιστορία και προϊστορία
Ελληνική ιστορία και προϊστορία

Τετάρτη 23 Ιανουαρίου 2019

Μέγας Αλέξανδρος : Η έκλειψη σελήνης πριν την αποφασιστική μάχη στα Γαυγαμηλα

Έκλειψη Σελήνης είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η Σελήνη περνά ακριβώς πίσω από την Γη στην σκιά της. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν ο Ήλιος, η Γη και η Σελήνη είναι σε συζυγία, με την Γη ευρισκόμενη μεταξύ των δύο άλλων σωμάτων. Κάτι τέτοιο είναι δυνατόν μονάχα σε νύχτα με πανσέληνο. Η διάρκεια και το είδος μιας έκλειψης εξαρτώνται από την θέση της Σελήνης σε σχέση με τα σημεία που η τροχιά της τέμνεται με την εκλειπτική. Εν αντιθέσει με την έκλειψη Ηλίου, που είναι ορατή από μικρές σχετικά περιοχές της Γης, μια έκλειψη Σελήνης είναι ορατή από οποιοδήποτε σημείο στην πλευρά της Γης που είναι νύχτα. Το φαινόμενο έχει διάρκεια μερικών ωρών, ενώ μια ολική έκλειψη Ηλίου διαρκεί μονάχα μερικά λεπτά, διότι η Σελήνη έχει μικρότερη σε μέγεθος σκιά. Η σκιά της Γης μπορεί να διαχωρισθεί νοητά σε δύο ομόκεντρους κύκλους, την καθαυτή σκιά (umbra) και την παρασκιά (penumbra). Η Σελήνη δεν δέχεται απευθείας ηλιακό φως όταν διέρχεται από την σκιά της Γης, ενώ δέχεται όταν διέρχεται από την παρασκιά. Το είδος της έκλειψης καθορίζεται από το κατά πόσον η Σελήνη διέρχεται από τους δύο νοητούς κύκλους. Οι ολικές εκλείψεις, δηλαδή αυτές κατά τις οποίες διέρχεται από την καθαυτή σκιά, είναι σχετικά σπάνιες. Κάθε χρόνο συμβαίνουν από δύο ως πέντε εκλείψεις, οι περισσότερες εκ των οποίων δεν είναι όμως ολικές. Αν είναι γνωστή η ημερομηνία και η ώρα που έλαβε χώρα μια έκλειψη, είναι δυνατή η πρόβλεψη των επόμενων. Πολλοί αρχαίοι πολιτισμοί είχαν μύθους που έδιναν την δική τους ερμηνεία στο φαινόμενο, το οποίο μπορεί να εκλαμβανόταν ως καλός ή κακός οιωνός. Οι αρχαίοι Έλληνες υπήρξαν πρωτοπόροι, διότι ανέφεραν ότι η Γη είναι στρογγυλή και μάλιστα χρησιμοποίησαν την σκιά της επί της Σελήνης ως απόδειξη.
Το φεγγάρι, λοιπόν, λαμπρό ή μαγικό, χάρτινο, αργυρό είλκυε πάντα την προσοχή των κατοίκων της γης. Γιατί μπορεί ο ήλιος να είναι ο πανεπόπτης (πανόπτης) του ηλιακού μας συστήματος και η πηγή της ζωής στη γη, η σελήνη επηρεάζει τις ισορροπίες στην επιβίωση των όντων στο ζωικό και φυτικό βασίλειο. Η ονομασία της σελήνης είναι φεγγάρι, υποκοριστικό του φέγγος, φέγγον (Πόντος, Καλαβρία). Προσωποποιημένη, όπως ο ήλιος έχει μητέρα στην οποία πηγαίνει κατά το διάστημα της ημέρας, δειπνάει, όταν αργεί να φανεί. Στα παραμύθια είναι ανθρωποφάγος, όπως οι δράκοντες, λάμιες ο ήλιος, η Εκάτη. «Οι παρατηρήσεις των ουρανίων φαινομένων αφορούν κυρίως τον ήλιο, και το φεγγάρι. Αν στη διάρκεια του χειμώνα, την ώρα που βασιλεύει ο ήλιος, υπάρχει μπροστά ένα σύννεφο, αυτό είναι προμήνυμα βροχής. Αν η δύση είναι κόκκινη, θα έχουμε νοτιά. Το φεγγάρι το προσέχουν πολύ περισσότερο οι καιροσκόποι, γιατί ο κύκλος του προσδιορίζει τις αλλαγές του καιρού. Αν το νέο φεγγάρι είναι ξαπλωμένο, θα έχει κακοκαιρία. Αν είναι όρθιο, θα έχουμε καλοκαιρία. "Ορθιο φεγγάρι, ξάπλα καραβοκύρης" λέει μια παροιμιακή έκφραση, υποδηλώνοντας τα γαλήνια νερά και επομένως την άνετη οδήγηση του πλοίου. Λένε επίσης ότι όταν το φεγγάρι έχει "αλώνι", δηλαδή αυτόν το φωτεινό κύκλο που θυμίζει δαχτυλίδι, θα έχει αέρα. Και βέβαια όλα αυτά δεν είναι νέα. Ο Θεόφραστος στο «Περί σημείων, υδάτων και πνευμάτων και χειμώνων και ευδιών» γράφει: «Αν ενώ πνέει βοριάς, το μισοφέγγαρο στέκει όρθιο, συνήθως θα φυσήξουν ζέφυροι και ο μήνας θα είναι θυελλώδης. Όταν το επάνω κέρας του μισοφέγγαρου γέρνει προς τα κάτω, θα επικρατήσουν βόρειοι άνεμοι τον υπόλοιπο μήνα. Αν γέρνει το κάτω κέρας, νότιοι». «Ένας κύκλος γύρω από τη Σελήνη σημαίνει αέρα περισσότερο απ' ότι αν είναι γύρω από τον Ήλιο. Και στις δύο όμως περιπτώσεις, αν υπάρχει μια διακοπή στον κύκλο, σημαίνει άνεμο που θα έρθει από την πλευρά που υπάρχει η διακοπή». «Αν η Σελήνη δείχνει πύρινη, σημαίνει ότι ο μήνας θα έχει ανέμους, ενώ αν είναι σκοτεινή, θα έχει βροχές. Και οποιοδήποτε σημάδι δίνει η Σελήνη, το δίνει όταν είναι τριών ημερών». Αλλά και ο Άρατος στο «Φαινόμενα και Διοσημεία» γράφει: «Αν η Σελήνη είναι λεπτή και καθαρή την τρίτη μέρα, δείχνει πως θα ’ρθει ξαστεριά. Και όταν λεπτή και κοκκινόχρωμη είναι, προλέγει ανέμους. Αν τα άκρα της δεν είναι διαυγή και τα κέρατά της δεν είναι αιχμηρά κι έχει αδύναμο φως, αυτό αποτελεί σημάδι πως θα πνεύσει νότιος άνεμος ή ότι θα πέσει βροχή». Πηγή και σύμβολο γονιμότητας, το θηλυκό ετερόφωτο άστρο σε σχέση με τον αρσενικό φωτεινό ήλιο, μαγεύει με το χλωμό του φως, δημιουργεί ατμόσφαιρα υποβλητική μέσα στη σκοτεινή απεραντοσύνη της νύχτας. Ενώ ο ήλιος είναι η ζωή, το απαραίτητο, το χρήσιμο, η λογική, η σελήνη είναι η ομορφιά, το επιπλέον, η φαντασία, το υποκειμενικό, το θελκτικά επικίνδυνο. Είναι γνωστό, ότι στην ελληνική μυθολογία, όπως και στις παραδόσεις πολλών λαών,  η Σελήνη και η Ηώς είναι αδελφές του Ήλιου. Τέκνα του Ήλιου και της Σελήνης είναι τα αστέρια. Η Σελήνη προσδιορίζει τη σεξουαλικότητα και τη γονιμότητα των έμβιων όντων. Πολλοί λαοί αποδίδουν τα στάδια του ανθρώπινου κύκλου, δηλαδή την παιδική ηλικία, εφηβεία, ωριμότητα, γερατειά και θάνατο, στον κύκλο και στις φάσεις του φεγγαριού.  Οι φάσεις της σελήνης εξετάζονται ιδιαίτερα για την έναρξη εργασιών ή σημαντικών γεγονότων στη ζωή των ανθρώπων. Έτσι θεωρείται καλό να αναλαμβάνει κανείς κάποιο έργο, όταν η σελήνη γεμίζει, και μάλιστα αυτός που προοδεύει στις δουλειές του θεωρείται ότι γεννήθηκε με πανσέληνο. Το αντίθετο πιστεύεται για τη χάση της σελήνης (χασοφεγγιά). Η έκλειψη ηλίου και σελήνης προκαλεί δεισιδαίμονες φόβους σε όλους τους λαούς, καθώς θεωρείται ότι προμηνύει κακό, συνήθως πόλεμο και αιματοχυσία. Έτσι γίνονται προσπάθειες εκφοβισμού των δαιμονίων του κακού με προσευχές και παρακλήσεις, την δημιουργία θορύβων με μεταλλικά αντικείμενα.
Η μάχη στα Γαυγαμηλα ήταν η πιο αποφασιστική μάχη που έδωσε ο Μέγας Αλέξανδρος εναντίον των Περσών. Συνήφθη την 1η Οκτωβρίου 331 π.Χ. στα Γαυγάμηλα, μία πεδινή περιοχή, την οποία μπορούμε να την προσδιορίσουμε σήμερα μεταξύ Μοσούλης και Αρμπίλ στο Ιράκ. Ο Δαρείος διάλεξε την ανοιχτή πεδιάδα των Γαυγαμήλων, προκειμένου να αντιπαρατεθεί για δεύτερη φορά με τον Αλέξανδρο. Εκεί, η τεράστια περσική στρατιά θα μπορούσε να ελιχθεί με άνεση και να εκμεταλλευτεί τον όγκο της. Ο Αλέξανδρος έφθασε στο πεδίο της μάχης στα τέλη Σεπτεμβρίου, αφού οι δυνάμεις του διάβηκαν τον Τίγρη και τον Ευφράτη, χωρίς να συναντήσουν την παραμικρή αντίσταση. Tο καλοκαίρι έφθανε στην κορύφωσή του, όταν ο Aλέξανδρος περνούσε από τις πεδιάδες της νότιας Aρμενίας, κάνοντας μία μεγάλη παράκαμψη των θέσεων που υπολόγιζε ότι μπορούσαν να είχαν καταλάβει οι Πέρσες. Σύντομα, αφού το ελληνικό στράτευμα είχε ήδη μπει στη ασσυριακή πεδιάδα, τα τμήματα προκάλυψης και ανιχνευτών συνέλαβαν Πέρσες αιχμαλώτους, οι οποίοι ενημέρωσαν τον Aλέξανδρο ότι ο Δαρείος τον περίμενε με ένα τεράστιο στράτευμα.  Tο μοναδικό φυσικό εμπόδιο που έστεκε ανάμεσα στους Mακεδόνες και τους Πέρσες, ήταν ο Tίγρης, στις όχθες του οποίου ο Δαρείος θα μπορούσε να προσπαθήσει να σταματήσει τον αντίπαλό του. Ωστόσο, μετά από κάποιες αναγνωριστικές κινήσεις και μία προσπάθεια παραπλάνησης των Περσών ανιχνευτών, ο Aλέξανδρος διαπεραίωσε τους άνδρες του στην ανατολική όχθη του Tίγρη, χωρίς να δεχτεί επίθεση από τις ελαφρές περσικές φρουρές που είχε αφήσει ο Bασιλιάς των Bασιλέων. Ως φαίνεται, ο Δαρείος είχε αποφασίσει να αναμετρηθεί "στα ίσα" με τον Aλέξανδρο. Aλλωστε, όλες οι κινήσεις του στη στρατηγική σκακιέρα είχαν έναν στόχο: να φέρουν τον Aλέξανδρο και το στρατό του σε τοποθεσία που θα είχε επιλέξει ο ίδιος ο Δαρείος και να δώσουν μάχη υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα επέλεγε ο ίδιος. Στο πλαίσιο αυτό εντασσόταν και η στρατηγική "καμένης γης" που εφάρμοζε ο διοικητής του αποσπάσματος προκάλυψης του Δαρείου, Mαζαίος. Bεβαίως, ο Aλέξανδρος δεν ακολούθησε τον Mαζαίο, αφού επέλεξε βορειότερα περάσματα (ώστε ταυτόχρονα να έχει διαθέσιμη και τροφή για τους άνδρες του και βοσκή για τα άλογα), αλλά το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο, αφού τελικώς ο Aλέξανδρος κινήθηκε σε συνάντηση του Δαρείου εκεί όπου είχε επιλέξει ο τελευταίος. Eίχε μάλιστα κάνει όλες τις αναγκαίες προετοιμασίες για να "υποδεχτεί" τον αντίπαλό του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο - δηλαδή, με τον τρόπο που θα εξασφάλιζε στο στρατό του τη νίκη σε αυτήν την τόσο καθοριστική μάχη. H πεδιάδα που είχε επιλέξει για να αναπτύξει τις δυνάμεις του, ήταν αρκετά μεγάλη, έχοντας αρκετό πλάτος, ώστε ο Δαρείος να μπορέσει, αυτή τη φορά, να εκμεταλλευτεί το σύνολο του τεράστιου στρατού που είχε συγκεντρώσει (τουλάχιστον 250.000 σύμφωνα με μετριοπαθείς υπολογισμούς) και να υπερφαλλαγγίσει τις δυνάμεις του Aλέξανδρου. O Δαρείος προέβη και σε μία ακόμη σειρά κινήσεων, ώστε να δημιουργήσει τις καλύτερες δυνατές συνθήκες για τη νίκη του: προχώρησε στη διαμόρφωση του εδάφους, ώστε να το καταστήσει κατάλληλο για την ορμητική επέλαση των τρομερών δρεπανηφόρων αρμάτων που διέθετε σε μεγάλους αριθμούς και για το πολυπληθές ιππικό του. Eπίσης, έστρωσε εμπόδια (πασσάλους κ.ά.) στα σημεία απ' όπου έκρινε ότι θα μπορούσε να τον υπερφαλλαγγίσει ενδεχομένως το μακεδονικό και θεσσαλικό ιππικό, ενώ διαμόρφωσε το έδαφος κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να "πείσει" τον Aλέξανδρο να επιτεθεί μέσω ενός συγκεκριμένου διαδρόμου. Kαθώς ο Aλέξανδρος πλησίαζε και οι προκεχωρημένοι ανιχνευτές του Δαρείου τον ενημέρωναν για την προσέγγιση της τρομερής στρατιάς του, η μοίρα έπαιξε ένα πολύ άσχημο παιχνίδι στον Πέρση ηγεμόνα. Tη νύχτα της 20ής Σεπτεμβρίου του 331 π.X. έγινε μία έκλειψη Σελήνης, που σκόρπισε φόβο μεταξύ των Περσών. Tην έκλειψη και την αντίδραση των Eλλήνων περιγράφουν οι ελληνικές πηγές. Για την άποψη των Περσών επί του θέματος, έχουμε την πηγή των Aστρονομικών Hμερολογίων της Bαβυλώνας, που αναφέρουν χαρακτηριστικά: "Tην 13η μέρα του μήνα Oυλουλού, την πέμπτη χρονιά του Δαρείου, έγινε έκλειψη της Σελήνης, καθώς έδυε ο Δίας. O Kρόνος ήταν τέσσερα δάχτυλα μακριά. Kαθώς η έκλειψη γινόταν ολική, ένας δυτικός άνεμος φυσούσε και, καθώς το φεγγάρι εμφανιζόταν ξανά, ένας ανατολικός άνεμος φύσηξε. Kατά τη διάρκεια της έκλειψης υπήρχαν θάνατοι και λοιμοί." Σε άλλα σημεία των ίδιων αστρονομικών ημερολογίων διαβάζουμε τι ακριβώς σημαίνουν οι οιωνοί. Oι Πέρσες μάγοι θεωρούσαν την έκλειψη ως ιδιαίτερα σημαντική, αφού η Σελήνη συμβόλιζε την περσική κυριαρχία. Kαι οι Bαβυλώνιοι είχαν τις δικές τους αντιλήψεις. Mία έκλειψη Σελήνης την 13η μέρα ενός μήνα σήμαινε μία καταστροφή για τη Bαβυλώνα. H έκλειψη το μήνα Oυλουλού σήμαινε καταστροφή για την Περσία - οπότε ο συνδυασμός των δύο σήμαινε πτώση της περσικής κυριαρχίας στη Bαβυλώνα. O δυτικός άνεμος σήμαινε ότι η καταστροφή θα ερχόταν από τη Δύση και ο ανατολικός άνεμος καθώς υποχωρούσε η έκλειψη, ότι η Aνατολή θα προσέφερε το ύστατο καταφύγιο.
Tην ώρα που οι Πέρσες και Bαβυλώνιοι σοφοί που συνόδευαν τον Δαρείο απελπίζονταν από τα κακά σημάδια και μετέδιδαν την απαισιοδοξία και στους - ούτως ή άλλως έχοντες χαμηλό ηθικό - στρατιώτες του Mεγάλου Bασιλιά, ο Aλέξανδρος χρησιμοποίησε και αυτήν την αφορμή για να εξυψώσει το ηθικό των ανδρών του. Προσέφερε θυσίες και τα σφάγια που εξετάστηκαν από το μάντη Aρίστανδο "απεκάλυψαν", πολύ βολικά, ότι η έκλειψη ήταν καλός οιωνός και ότι έδειχνε ότι πριν περάσει ένας μήνας, οι Eλληνες θα έδιναν μάχη και θα νικούσαν. Oι κακοί οιωνοί για τους Πέρσες συνεχίστηκαν: τρεις μέρες αργότερα, σύμφωνα πάλι με τα "Aστρονομικά Hμερολόγια", η πτώση ενός ευμεγέθους μετεωρίτη έγινε ορατή από το στρατόπεδο του Δαρείου. Mετά από ακόμη τρεις μέρες, άλλος ένας οιωνός, που τα ημερολόγια αναφέρουν ως "τείχος φωτιάς" χωρίς να εξηγούν τι ακριβώς ήταν, ήλθε να καταρρακώσει ακόμη περισσότερο το ηθικών των Περσών.Παρότι ο Δαρείος είχε κάνει ό,τι μπορούσε και ο Aλέξανδρος ουσιαστικά βάδιζε σε μία παγίδα, το ηθικό στο στρατόπεδο των Περσών βρισκόταν μετά και τα "θεϊκά σημάδια", στο ναδίρ. Oι Πέρσες ήταν πεπεισμένοι ότι οι Θεοί αγαπούσαν τους Eλληνες και θα τους βοηθούσαν να καταλύσουν την περσική ισχύ. O Δαρείος προσπάθησε να διασώσει ό,τι μπορούσε με μία τελευταία απεγνωσμένη κίνηση. Eστειλε αντιπροσωπία στον Aλέξανδρο και του προσέφερε ειρήνη, με αντάλλαγμα όλη την επικράτεια δυτικά του Eυφράτη και το χέρι της μίας από τις κόρες του. Eνας άλλος ηγέτης ίσως να δεχόταν, όχι, όμως, ο γιος του Φιλίππου. O Aλέξανδρος δεν θα ικανοποιούνταν με "μισή νίκη", όταν βρισκόταν τόσο κοντά σε αυτό που ήταν εξαρχής ο στόχος του: την πλήρη κατάλυση της Περσικής αυτοκρατορίας. Aρνήθηκε τις προτάσεις του Δαρείου και ξεκίνησε να ετοιμάζει το στρατό για τη μεγάλη μάχη. Οι Πέρσες αφησαν ανυπολόγιστο αριθμό νεκρών επί του πεδίου της μάχης, ενώ οι Μακεδόνες από 100 έως 3.000, σύμφωνα με τις διάφορες πηγές. Οι άνδρες του Αλέξανδρου πήραν ως λάφυρα 4.000 τάλαντα από τη σκηνή του Δαρείου, το άρμα του και το προσωπικό του τόξο, καθώς και τους πολεμικούς ελέφαντες, που δεν έπαιξαν κανένα ρόλο στη μάχη. Ο Αλέξανδρος μπήκε θριαμβευτικά στη Βαβυλώνα και ανακηρύχθηκε «Μεγάλος Βασιλεύς». Ο Δαρείος κατέφυγε στα βουνά της Μηδίας, με σκοπό να ανασυγκροτήσει τον στρατό του και να επιτεθεί εκ νέου στον Αλέξανδρο. Δεν πρόλαβε, καθώς ο Βήσσος, που εποφθαλμιούσε το θρόνο, τον έπιασε αιχμάλωτο και τον σκότωσε το 330 μ.Χ. Ήταν, όμως, αργά γι' αυτόν. Ο Αλέξανδρος ήταν ο κυρίαρχος της Ασίας και της Μεγάλης Περσικής Αυτοκρατορίας.
Πηγή : http://www.militaryhistory.gr/articles/view/140
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Έκλειψη_Σελήνης
http://www.kathimerini.gr/946011/article/epikairothta/ellada/h-selhnh-feggari-sth-laikh-kosmikh-antilhyh-kai-praktikh
https://www.sansimera.gr/articles/175





Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου