Ο εξελληνισμός της Ασίας την Ρωμαϊκή περίοδο (Μέρος Α') : Η περίπτωση του Παρθικού Βασιλείου

Μετά την μάχη των Γαυγαμήλων, που έκρινε την τύχη της Περσικής αυτοκρατορίας (331 π.Χ.), ο Μ. Αλέξανδρος θα κατακτήσει την Περσία. Η Παρθία θα κατακτηθεί και σατράπης της θα επανατοποθετηθεί ο Φραταφέρνης, που ο Μ. Αλέξανδρος διατήρησε στην θέση του μετά την δήλωση υποταγής του και ο οποίος θα παραμείνει πιστός μέχρι τον θάνατο του μεγάλου Μακεδόνα στρατηλάτη. Η εκστρατεία του Σέλευκου Α΄ στην Ανατολή, που κράτησε πέντε χρόνια θα εδραιώσει την υπαγωγή της Βακτρίας στην αυτοκρατορία των Σελευκιδών. Ο Σέλευκος Α΄ θα πάρει μέρος σε πολλούς πολέμους, εναντίον ή υπέρ των άλλων Επιγόνων, για να δολοφονηθεί τελικά το 281 π.Χ.. Το σημαντικό γεγονός για τις εξελίξεις στο Βασίλειο των Σελευκιδών, αποτελεί η ίδρυση το 247/246 π.Χ. του Βασιλείου των Πάρθων από τους Πάρνους, μια νομαδική Ιρανική φυλή, η οποία παρέμενε στο περιθώριο της Ιστορίας. Οι Πάρνοι δεν θα απομακρυνθούν από την κοιτίδα τους, στα ανατολικά εδάφη της Κασπίας, μέχρι την οργάνωσή τους κάτω από τη Δυναστεία των Αρσακιδών. Γύρω στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. ο Αρσάκης, ηγεμόνας των Πάρνων (φυλές Δάαι), άρχισε τους αγώνες του εναντίον των Σελευκιδών εισβάλλοντας στην επικράτειά τους. Επωφελούμενος της αναταραχής που επικρατούσε στο Κράτος των Σελευκιδών λόγω των Συριακών πολέμων, θα εισβάλλει στην Παρθία και θα καταφέρει να εξοντώσει τον Σελευκίδη σατράπη της Ανδραγόρα. Οι Πάρνοι καταλαμβάνουν την περιοχή (247 π.Χ.), όπου εγκαθίστανται μόνιμα. Οι Πάρνοι θα πάρουν το όνομα της χώρας και του συγγενικού τους φύλου των Πάρθων, που σήμαινε «εξόριστοι» και με το οποίο θα συγχωνευθούν. Ο Αρσάκης στέφεται και βασιλεύς της Παρθίας (Αρσάκης Ι, 260-247 ή 260-211 π.Χ.), ιδρύοντας έτσι την Δυναστεία των Αρσακιδών, αλλά η κατάκτηση της χώρας δεν θα ολοκληρωθεί πριν από το 211 π.Χ. Οι Αρσακίδες υπήρξαν ικανοί ηγεμόνες συνδυάζοντας πολλά στοιχεία περσικά και ελληνικά από τους Σελευκίδες της Συρίας. Βοήθησαν στην ανάπτυξη ελληνιστικών πόλεων ενώ διατήρησαν την οργάνωση της χώρας τους σε Σατραπείες. Ενίσχυσαν το εμπόριο και ανέπτυξαν ισχυρό στόλο. Συνέπεια αυτών ήταν η μεγάλη οικονομική αλλά και οικοδομική ανάπτυξη όλης της χώρας τους. Κέντρο της χώρας τους ήταν η Μηδία και πρωτεύουσα το μεν καλοκαίρι είχαν τα Εκβάτανα, τον δε χειμώνα την Κτησιφώντα. Κλάδος της δυναστείας αυτής βασίλευσε και στην Αρμενία μέχρι του Αρδάση ή Αρδασίρ Δ΄, επί της βασιλείας του οποίου και η Αρμενία προσαρτήθηκε στη Περσία από τους Σασσανίδες. Ο Αρσάκης Α’ συγκυβέρνησε με τον αδελφό του Τιριδάτη επειδή δεν είχε δικούς του γιους όρισε διάδοχο του τον Αρσάκη Β’ γιο του Τιριδάτη. Την εποχή του Αρσάκη Β’ ο βασιλιάς των Σελευκιδών Αντίοχος Γ' ο Μέγας ανακατέλαβε την Παρθία. Οι Σελευκίδες εξασθένησαν σύντομα λόγω των αλλεπάλληλων ηττών του Αντίοχου Γ’ από τους Ρωμαίους και των αποζημιώσεων που ζήτησαν οι Ρωμαίοι από τους Σελευκίδες, αυτό έδωσε την ευκαιρία στους Αρσακίδες να αναδιοργανωθούν. Ο Μιθριδάτης Α’ εγγονός του Αρσάκη Β’ ανακατέλαβε ολόκληρη την Περσία από τους Σελευκίδες, αφού συνέλαβε αιχμάλωτο τον βασιλιά τους Δημήτριο Β’ Νικάτωρα πήρε τον τίτλο του «βασιλέως των βασιλέων». Ο Φραάτης Β’ γιος του Μιθριδάτη Α’ συντρίβοντας τον Σελευκίδη βασιλιά Αντίοχο Ζ’ τον Σιδίτη αδελφό του Δημητρίου Β’ έθεσε οριστικά τέρμα στην κυριαρχία των Σελευκιδών ανατολικά του Ευφράτη. Ο ανιψιός του Μιθριδάτη Α’ και δισέγγονος του Αρσάκη Β’ Μιθριδάτης Β’ ο Μέγας έφτασε το αρχαίο Παρθικό βασίλειο των Αρσακιδών στο μέγιστο της ισχύος του, ξεκίνησε και διαπραγματεύσεις με την Ρώμη. Ο Ελληνολάτρης βασιλιάς Ορόντης Β’ γιος του Φραάτη Γ’ αφού δολοφόνησε τον αδελφό του Μιθριδάτη παρέμεινε μόνος βασιλιάς, είχε σημαντικές επιτυχίες με τους Ρωμαίους διασπάζοντας την συμμαχία τους με τον βασιλιά της Αρμενίας Αρταβάσδη. Ο Ορόντης Β΄ της Παρθίας ήταν βασιλιάς των Πάρθων από την δυναστεία των Αρσακιδών και κυβέρνησε από το 57 π.Χ. έως το 37 π.Χ.. Ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά των Πάρθων Φραάτη Γ΄ τον οποίο διαδέχτηκε αφού δολοφόνησε με τον αδελφό του Μιθριδάτη Γ'. Παντρεύτηκε μια Ελληνίδα πριγκίπισσα, την Λαοδίκη από το βασίλειο της Κομμαγηνής, κόρη του βασιλιά της Κομμαγηνής Αντίοχου Α΄ Θεού, γι’ αυτό μιλούσε καλά τα Ελληνικά σύμφωνα με τον Πλούταρχο. Ο αδελφός του Μιθριδάτης αμέσως όταν έγινε ο Ορόντης βασιλιάς ανακηρύχθηκε βασιλιάς της Μηδίας, ο Ορόντης τον έδιωξε αναγκάζοντας τον να καταφύγει στην Συρία. Ο Μιθριδάτης επανήλθε και επιτέθηκε ξανά στο βασίλειο του αδελφού του το 55 π.Χ. έγινε κάποιο σύντομο χρονικό διάστημα βασιλιάς αλλά σύντομα συνελήφθη από τον Ορόντη και εκτελέστηκε το 54 π.Χ. Ο σπουδαίος Ρωμαίος στρατηγός Μάρκος Λικίνιος Κράσσος έκανε μια προσπάθεια να επεκτείνει την Ρωμαϊκή κυριαρχία στα ανατολικά αλλά ηττήθηκε και σκοτώθηκε το 53 π.Χ. στην μάχη τών Καρρων από τον στρατηγό του Ορόντη Σιρένα. Ο Ορόντης στην συνέχεια επιτέθηκε στην Αρμενία εξαναγκάζοντας τον βασιλιά Αρταβάσδη, γιο του Τιγράνη του Μεγάλου να εγκαταλείψει την συμμαχία του με τους Ρωμαίους. Το 51 π.Χ. ο Ορόντης μαζί με τον γιο του Πακώρη δολοφόνησαν τον στρατηγό Σιρένα, επειδή θεώρησαν ότι η διαρκώς αυξανόμενη ισχύς του ήταν απειλή για τον θρόνο τους. Κατά την διάρκεια του Ρωμαϊκού εμφυλίου πολέμου οι Πάρθοι συμμάχησαν αρχικά με τον Πομπήιο, στην συνέχεια με τον Βρούτο και τον Κάσσιο, το 38 π.χ. ο γιος του Ορόντη Πακώρος επιτέθηκε στην Συρία, αλλά σκοτώθηκε από τον Βεντίδιο το 38 π.Χ. Ο Ορόντης απογοητευμένος από τον θάνατο του αγαπημένου του γιου όρισε διάδοχο του τον άλλο του γιο Φραάτη Δ΄ αλλά σύντομα δολοφονήθηκε από εκείνον. Ο Ορόντης Β’ δολοφονήθηκε από τον γιο του Φραάτη Δ’ ο οποίος τον διαδέχτηκε, αρχικά ήταν πολέμιος των Ρωμαίων βοηθώντας τον φανατισμένο εχθρό τους Αρταξέρξη γιο του Αρταβάσδη να γίνει βασιλιάς της Αρμενίας. Συμφιλιώθηκε αργότερα με τον Οκταβιανό Αύγουστο παίρνοντας σύζυγο μια Ελληνίδα από τις παλλακίδες του την Μούσα με την οποία απέκτησε τον διάδοχο του Φραάτη Ε’ αλλά τελικά δολοφονήθηκε από την Μούσα και τον γιο τους. Η Μούσα παντρεύτηκε τον γιο της Φραάτη Ε’ το 4 μ.χ. και συμβασίλευσε μαζί του αλλά οι Πάρθοι εξεγέρθηκαν, τους δολοφόνησαν και τους δύο παραδίδοντας το στέμμα στον Ορόντη Γ’. Ο Βολογέσης Α’ της Παρθίας ήταν βασιλιάς τηςΠαρθίας από το 51μ.χ. ως τον θάνατο του το 78μ.χ. από την δυναστεία των Αρσακιδών, ένας από τους 5 γιους και διάδοχος του βασιλιά της Παρθίας Βορώνη Β’ και της Ελληνίδας συζύγου του. Με την άνοδο του στον θρόνο έδωσε το πατρικό του βασίλειο της Μηδίας Ατροπατήνης στον μεγαλύτερο αδελφό του Πακώρο και το βασίλειο της Αρμενίας στον αδελφό του Τιριδάτη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μακροχρόνιους πολέμους με τη Ρώμη. Η Ρώμη αντικατέστησε το 54 μ.χ. τον αδελφό του Τιριδάτη με τον Ιουδαίο πρίγκιπα Τιγράνη Στ’ δισέγγονο του Ηρώδη του Μέγα ο οποίος παρέμεινε βασιλιάς της χώρας ως το 63 μ.χ. Οι αψυχολόγητες ενέργειες του Τιγράνη, η εισβολή του στην Παρθική επαρχία της Αδιαβηνής τον οδήγησαν σε νέο πόλεμο με τους Πάρθους, στην ανατροπή του και στην επαναφορά τουΤιριδάτη Α’ στον θρόνο της Αρμενίας με την σύμφωνη γνώμη της Ρώμης. Η στέψη του Τιριδάτη ως βασιλιά της Αρμενίας έγινε το 66μ.χ. σε μεγαλοπρεπή τελετή στη Ρώμη από τον αυτοκράτορα Νέρωνα. Από τότε οι Ρωμαίοι με τους Πάρθους παρέμειναν σύμμαχοι. Δέχτηκε επιθέσεις από το ληστρικό φύλλο των Αλανών, παρά την βοήθεια που πήρε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Βεσπασιανό. Οι Αλανοί κατάφεραν να καταλάβουν πολλά εδάφη στα ανατολικά του κράτους του. Με πρωτοβουλία του Βολογέση Α’ οι Πάρθοι απαρνήθηκαν τον εξελληνισμό τους επαναφέροντας την Παρθία στα αρχαία Περσικά έθιμα και τον ζωροαστρισμό. Αντικατέστησε ακόμα και το Ελληνικό αλφάβητο με το Αραμαϊκό. Ο Βολογέσης Α’ πέθανε το 78μ.χ. και τον διαδέχθηκε ο γιος του Βολογέσης Β’. Το 224μ.χ. ο υποτελής βασιλιάς της πόλης Δαρέμπ Αρδασίρ εγγονός του ιερέα του Ζωροαστρισμού Σασσάν εξεγέρθηκε εναντίον της δυναστείας των Αρσακιδών, οι επαναστατικές δυνάμεις συνέτριψαν τον στρατό του Αρτάβανου. Η δυναστεία των Αρσακιδών ανατράπηκε ύστερα από 400 χρόνια βασιλείας στην Παρθία, νέος βασιλιάς θα ορκιστεί ο επαναστάτης Αρδασίρ ιδρυτής της δυναστείας των Σασσανιδών που βασιλεύσει για άλλα 400 χρόνια επαναφέροντας την Περσία στο αρχαίο της μεγαλείο. Ο Αρδασίρ Α΄ της Περσίας ήταν ο ιδρυτής της αυτοκρατορίας των Σασσανιδών της Περσίας. Η δυναστεία του βασίλευσε στην Περσία τέσσερις αιώνες μέχρι την ανατροπή της το 651 από τους μουσουλμάνους Άραβες του πρώτου Ισλαμικού χαλιφάτου. Καταγόταν από την Περσική επαρχία Φαρσί (Περσίς) και η οικογένεια του ήταν ιερείς του Ζωροαστρισμού. Εξεγέρθηκε εναντίον του μεγαλύτερου αδελφού του Σαπούρ τον οποίο ανέτρεψε από τον θρόνο το 208. Μετά την ανατροπή του αδελφού του έβαλε στόχο την ανατροπή της ίδιας της Παρθικής δυναστείας. Εξεγέρθηκε το 224 ύστερα από σκληρές μάχες που κράτησαν τρεις μήνες κατάφερε να ανατρέψει από τον θρόνο και να σκοτώσει τον τελευταίο βασιλιά της Παρθικής δυναστείας των Αρσακιδών Αρτάβανο Ε’. Κατόρθωσε να ιδρύσει την δική του δυναστεία, στέφτηκε το 226 μέγας βασιλιάς των Περσών διάδοχος των Αχαιμενιδών. Η Αρμενία παρέμεινε ανεξάρτητη υποτελής στους Ρωμαίους με βασιλείς που προέρχονταν από γόνους της προηγούμενης Περσικής δυναστείας των Αρσακιδών, αυτό τον οδήγησε σε σκληρούς πολέμους με την Ρώμη. Πρώτος στόχος η ισχυροποίηση της κεντρικής εξουσίας στην Περσία με απεριόριστες εξουσίες στον βασιλιά η οποία είχε εξασθενήσει με τους Αρσακίδες με αποτέλεσμα η εξουσία του βασιλείου να βρίσκεται σε επαρχιακούς γαιοκτήμονες. Μοίρασε το κράτος σε επαρχίες σύμφωνα με τα πρότυπα των αρχαίων Αχαιμενιδών βασιλέων τοποθετώντας κυβερνήτες με αποτέλεσμα να υποτάξουν τους γαιοκτήμονες. Δεύτερος στόχος η ενίσχυση της Ζωροαστρικής θρησκείας η οποία είχε επίσης εξασθενήσει την εποχή των Αρσακιδών με την παραχώρηση απεριόριστης εξουσίας στα ιερατεία. Η ενίσχυση του Ζωροαστρισμού έφερε την δυναστεία του στην συνέχεια σε σκληρές συγκρούσεις με την Ρώμη και την Δύση αν λάβουμε υπόψη ότι την εποχή των Αρσακιδών είχε εξελληνιστεί μεγάλο τμήμα των κατοίκων της Παρθικής Αυτοκρατορίας. Ο Εξελληνισμός είναι η ιστορική διάδοση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και, σε μικρότερο βαθμό, της γλώσσας, σε ξένους λαούς που κατακτήθηκαν από Έλληνες ή μπήκαν στη σφαίρα επιρροής τους, ιδιαίτερα κατά την Ελληνιστική περίοδο που ακολούθησε τις εκστρατείες του Μέγα Αλέξανδρου. Το αποτέλεσμα του εξελληνισμού ήταν στοιχεία ελληνικής προέλευσης να συνδυαστούν με διάφορες μορφές και σε διαφορετική έκταση με στοιχεία του τοπικού πολιτισμού. Τα ελληνικά αυτά στοιχεία εξαπλώθηκαν από τη λεκάνη της Μεσογείου, ως τα ανατολικά του Πακιστάν, στην Ινδία και την Κίνα. Ο εξελληνισμός είχε κέντρο τις ελληνικές πόλεις που είχαν ιδρύσει ο Μέγας Αλέξανδρος και το βασίλειο των Σελευκίδων στην Ασία. Οι πιό σημαντικές και σπουδαίες ελληνικές πόλεις του Παρθικού Βασίλειου ήταν στην πάνω σε κεντρικές εμπορικές οδούς, σε εύφορα εδάφη και φυσικά στην Μεσοποταμια. Η Κτησιφών ήταν πόλη στην καρδιά της αρχαίας Βαβυλωνίας η οποία ιδρύθηκε κατά την ελληνιστική εποχή, ήταν για μια ολόκληρη χιλιετία η διάσημη πρωτεύουσα του Παρθικού βασιλείου των Αρσακιδών και της Περσικής Αυτοκρατορίας των Σασσανιδών. Μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Μεσοποταμίας κτισμένη στην αριστερή όχθη του ποταμού Τίγρη απέναντι από την επί Τίγρητει Σελεύκεια και 35 χιλιόμετρα νοτιανατολικά της Βαγδάτης. Είτε κτίστηκε από τον Σέλευκο Α΄ (ταυτόχρονα με την ίδρυση της Σελεύκειας Τούρτα), είτε από κάποιον Κτησιφώντα, αμέσως μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ίσως η ονομασία της πόλης να υπήρξε εξέλιξη του παλαιότερου ελληνικού τύπου Θεσιφών ή Εθεσιφών. Κάτω από την Κτησιφώντα υπήρχε η παλαιότερη πόλη της Ώπιδος. Κατά την ελληνιστική περίοδο οι Σελευκίδες την έκαναν προάστιο της μεγαλούπολής τους Σελεύκειας. Κατά το 141 π.Χ. οι Πάρθοι κυρίευσαν την πόλη και την κατέστησαν θερινή πρωτεύουσά τους. Εξαίρεση απετέλεσε το διάστημα 131-129 π.Χ. που η πόλη ανακαταλήφθηκε από τον Αντίοχο Ζ΄ Σιδήτη. Γενικά οι Πάρθοι και στην συνέχεια οι Σασσανίδες Πέρσες κόσμησαν την πόλη, η οποία κατά τον 6ο αιώνα θεωρήθηκε η πολυπληθέστερη στον κόσμο. Οι Πάρθοι βασιλείς της δυναστείας των Αρσακιδών μετέφεραν από τα πρώτα χρόνια στην Κτησιφώντα την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας τους από την Εκατόμπυλο όταν κατέκτησαν την πόλη, κατάλαβαν από την αρχή τη μεγάλη σημασία της Κτησιφώντος λόγω της θέσης της στο σταυροδρόμι για τους δρόμους του μεταξιού στην Κίνα. Ανακηρύχθηκε κατοικία και διοικητικό κέντρο των Πάρθων βασιλέων από την εποχή του βασιλιά Μιθριδάτη Α' ώς την πτώση της Παρθικής δυναστείας από την αυτοκρατορία των Σασσανιδών το 224 μ.Χ., αλλά λεηλατήθηκε πολλές φορές στο διάστημα αυτό από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες.
Πηγή : https://el.m.wikipedia.org/wiki/Κτησιφών_(πόλη)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Εξελληνισμός
http://maiandrioi.blogspot.gr/2016/01/blog-post_25.html
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Αρδασίρ_Α΄_της_Περσίας
http://ethnologic.blogspot.gr/2010/05/parthians.html