Ελληνική ιστορία και προϊστορία

Ελληνική ιστορία και προϊστορία
Ελληνική ιστορία και προϊστορία

Δευτέρα 17 Σεπτεμβρίου 2018

Το τέλος του βυζαντινού Δεσποτάτου της Ηπείρου και η τουρκική κατάκτηση

Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος θα προσαρτήσει το Δεσποτάτο στην αυτοκρατορία, διορίζοντας κυβερνήτη στην Άρτα. Η Ήπειρος γίνεται θέατρο πολεμικών συγκρούσεων - εμφυλίων πολλές φορές με το ομόδοξο Βυζάντιο - αρχίζει δε να αποδυναμώνεται ο ρόλος της Άρτας ως διοικητικού κέντρου, γιατί επισκιάζεται απ' τα Γιάννενα που όλο και πιο πολύ προβάλλουν τώρα στο προσκήνιο της ιστορίας. Οι δυο "φυσικοί" κληρονόμοι του θρόνου του Δεσποτάτου, η Άννα Παλαιολογίνα - η Δέσποινα της Ηπείρου- για 2 χρόνια (1341 και 1342), και ο γιος της Νικηφόρος Β' Orsini ή Άγγελος Κομνηνός, για 18 περίπου χρόνια εναλλάσσονται - σχεδόν πάντα όχι ομαλά - στην εξουσία με βυζαντινούς και ξένους ηγεμόνες. Το 1342 το Δεσποτάτο καταλαμβάνεται απ' το βυζαντινό διοικητή της Θεσσαλίας Ιωάννη Άγγελο τον Πιγκέρνη (πρώην διοικητή της Άρτας) και αποτελεί με τη Θεσσαλία μια επικράτεια, μέχρι το 1347. Και ενώ η κατάσταση του κράτους είναι τόσο ρευστή, νέος εχθρός αναφαίνεται απ' το βορρά, που έμελλε να κατευθύνει τις τύχες του Δεσποτάτου για περισσότερο από μισό αιώνα: Είναι ο τσάρος των Σέρβων Στέφανος Δουσάν που έκανε επιδρομές στο νότο και κατέλαβε το 1349 όλη τη Β.Δ. Ελλάδα και τη Θεσσαλία, πήρε την προσωνυμία "Δεσπότης της Άρτας και Κόμης της Θεσσαλίας" τοποθέτησε δε τον ετεροθαλή αδερφό του Συμεών Ουρώς ή Ούρεση -που αυτοαποκαλούνταν και Παλαιολόγος - ως διοικητή της Ηπείρου με έδρα την Άρτα, δίνοντας του και τον τίτλο του Δεσπότη. Μετά το θάνατο του Δουσάν βρήκε την ευκαιρία ο Νικηφόρος Β' που υπηρετούσε ως διοικητής στη Θράκη, κινήθηκε γρήγορα και ανακατέλαβε την πατρική κληρονομιά στην Ήπειρο το 1356, αλλά μετά από λίγο (το 1359) σκοτώθηκε σε πόλεμο κατά των Αρβανιτών. Αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν το ουσιαστικό τέλος του Δεσποτάτου, αφού στο εξής ξενοκρατείται πλήρως. Οι Σέρβοι έκαναν έδρα τους τα Τρίκαλα και χώρισαν το Δεσποτάτο σε 2 τμήματα: στο Δεσποτάτο Ιωαννίνων με δεσπότη το Θωμά Πρελιούμποβιτς και στο Αρβανίτες της Άρτας, όπου ο Ουρώς έστειλε ως διοικητές τους συμμάχους του Αρβανίτες φυλάρχους Πέτρο Λιόσα (1359 - 1374) και Γκίνο (Ιωάννη) Μπουά Σπάτα (1374 - 1392) στη συνέχεια δε τους Μουρίκη Σπάτα(1399 - 1414) και Γιακούμπ (Ιάκωβο) Σπάτα (1414 - 1416). Οι Αρβανίτες κυβέρνησαν 57 χρόνια (1359 - 1416) με διακοπή ενός έτους - του 1399 - που διοικητής ήταν ο Μπογκόης. (Οι πηγές αναφέρουν ότι στην περίοδο της σερβοκρατίας, και συγκεκριμένα το 1361, εκδηλώθηκε στην Άρτα τεράστια πυρκαγιά - οφειλόμενη σε εμπρησμό - που αποτέφρωσε μεγάλο μέρος της πόλης και τα καλύτερα δημόσια κτίρια της). Σύμφωνα με τους περισσότερους ερευνητές η βυζαντινή φυσιογνωμία της πόλης των Ιωαννίνων διατηρήθηκε κατά την εποχή του Σέρβου και των Ιταλών ηγεμόνων της, καθώς εκείνοι αναλάμβαναν τα καθήκοντα τους μετά από διαπραγματεύσεις με την τοπική αριστοκρατία και λάμβαναν τον τίτλο του δεσπότη από το βυζαντινό αυτοκράτορα. Επίσης η πόλη δεν γνώρισε την Αρβανιτικη κατοχή, όπως αναφέρει το Χρονικό των Ιωαννίνων: «.. μόνη δε η των Ιωαννίνων πόλις μη υποκύψασα τη των Αλβανιτών επικράτεια » . Η καστρινή αριστοκρατία έχει στην ιδιοκτησία της χωριά και γαίες. Τη δεκαετία του 1370 τα Γιάννινα πολιορκήθηκαν επανειλημμένα από Αρβανίτες και ερημώθηκε η γύρω περιοχή. Στις πολεμικές επιχειρήσεις του ο Σέρβος ηγεμόνας Θωμάς συνεργάστηκε με Τούρκους με αποτέλεσμα τουρκικές εγκαταστάσεις στην Ήπειρο.
Ο Κάρολος Τοπιας (1331 - 1388) ήταν Βυζαντινός πρίγκιπας της Βορείου Ηπείρου. Ήταν φεουδάρχες, ηγεμόνας και πολέμαρχος με φιλικές σχέσεις με το Βατικανό.
Πρόγονος του ήταν ο Αθανάσιος Τοπιας το 1329 επί βυζαντινής κυριαρχίας και αναφέρεται σαν κόμης, αξίωμα φεουδαρχικό. Το 1338 ο Αθανασιος ήταν κόμης του Μάτια, το Μάτι είναι περιοχή στην κεντρική Αλβανία στην παραμεθόριο με την Σερβία. Ήταν γιος του Ανδρέα Τόπια και η μητέρα του ήταν κόρη του Ροβέρτου του Σοφού της Νάπολης. Ο Κάρολος Τόπια υπήρξε ο ιδρυτής του Πριγκιπάτου της Αλβανίας (1368), το οποίο προέκυψε από τη διάλυση του γαλλικού  Βασιλείου της Αλβανίας, που είχε ιδρύσει ο Κάρολος ο Ανδεγαυός μετά την κατάληψη του Δυρραχίου. Ο Κάρολος Τοπιας θα παραμείνει στην εξουσία του Πριγκιπάτου μέχρι το 1382. Τότε το Δυρράχιο θα καταληφθεί από τους Σέρβους του Μπάλσα Β΄ του οίκου των Μπάλσιτς, κυβερνήτη του Πριγκιπάτου της Ζέτα, Μαυροβουνίου. Μετά από επέμβαση των Οθωμανών Τούρκων, όμως, ο Μπάλσα Β΄ θα σκοτωθεί στην Μάχη της Σαβρας, οπότε ο Κάρολος Τοπιας θα καταφέρει να καταλάβει ξανά το Δυρράχιο το 1385. Παρέμεινε στην εξουσία μέχρι τον θάνατό του το 1388. Κατά την δεύτερη θητεία του ακολούθησε πολιτική φιλική προς την Δημοκρατία της Βενετίας, με την οποία υπέγραψε συμμαχία το 1386, με αντάλλαγμα προστασία από τους Οθωμανούς. Το 1381 ο Κάρολος Τοπιας έχτισε την Εκκλησία του Αγίου Gjon (Ιωάννη) Vladimir (Βλαδιμηρου) κοντά στο Elbasan, όπου σώζονται τα λείψανα του Gjon (Ιωάννη) Vladimir (Βλαδιμηρου) μέχρι το 1995. Ο Κάρολος Τοπιας εμφανίζεται στην εικόνα του Αγίου Βλαντιμίρ, ζωγραφισμενος από τον Onufri (Ονούφριο), φορώντας στέμμα και στέκεται δίπλα από την Εκκλησία του Αγίου. Η καλλιγραφικη επιγραφή είναι στα ελληνικά και λέει : : "ΚΑΡΛΑ ΘΕΩΠΙΑϹ ΚΑΙ ΚΤΗΤΩΡ ΤΗϹ ΑΓΙΑϹ ΜΟΝΗϹ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ". Μία άλλη επιγραφή στα ελληνικά στο κτήριο τον αναφέρει ως : "... ο πανυψηλώτατος πρώτος Κάρλας Θεωπίας ανεψιός δε και αίματος ρύγας της Φραγγίας... οικοδόμησεν τον πάνσεπτον ναόν τούτον του αγίου Ιωάννου του Βλαδιμήρου ...". Μία ακόμη επιγραφή  στα ελληνικά λέει : ετούτα τα σιμάδηα αυθέντου μέγα ... Κάρλα Θοπήα. Η αρχική μονή ήταν αφιερωμένη στον γαμπρό του Τσάρου Σαμουήλ της Βουλγαρίας Ιωάννη Βλαδιμηρου, ηγεμόνα της Διοκλειας (Μαυροβούνιο). Ο πρώτος αυτός ναός ήταν η αρχαιότερη και μεγαλύτερη ορθόδοξη βασιλική από εκείνη την εποχή. Ανακατασκευάστηκε από τον Βυζαντινό ηγεμόνα Κάρολο Τοπία. Ένα ορθόδοξο μοναστήρι αναπτύχθηκε γύρω από την εκκλησία. Από το 1948 είναι πολιτιστικό μνημείο της Αλβανίας.
Στις αρχές του 15ου αιώνα εμφανίζονται απειλητικοί οι Τούρκοι οι οποίοι φτάνουν ως τα νότια της Αλβανίας. Ωστόσο οι εξελίξεις ήρθαν απ' τη δύση: Ο Ιταλός δούκας της Λευκάδας Κάρολος A' Tocco έκανε επιδρομές στην Ήπειρο, έδιωξε τους Αρβανίτες και επανένωσε τα 2 τμήματα του Δεσποτάτου κάνοντας έδρα του τα Γιάννενα, στην Άρτα δε έστειλε ως διοικητή τον αδελφό του Λεονάρδο Tocco (1416 - 1419) και μετά τον Ματθαίο Λανδόλφο (1419 - 1429). Ο ανεψιός του Καρόλου Α' ο Κάρολος Β' Tocco που τον διαδέχτηκε, έκανε και πάλι πρωτεύουσα του Δεσποτάτου την Άρτα, μετά την κατάληψη των Ιωαννίνων απ' τους Τούρκους το 1430. Οι προσωπικές διενέξεις των Tocco προλείαναν το έδαφος για την εύκολη επικράτηση των Τούρκων. Έτσι το 1449 (στις 24 Μαρτίου) καταλήφθηκε η Άρτα, γεγονός που σήμανε και το τυπικό πια τέλος της πολυκύμαντης ιστορίας του ιδιότυπου όσο και ισχυρού Δεσποτάτου της Ηπείρου. Το 1430 οι Οθωμανοί, υπό τον Σινάν Πασά με την είσοδό τους στην πόλη δεσμεύτηκαν με έγγραφη συμφωνία (ορισμός) να γίνουν σεβαστά πολλά προνόμια των κατοίκων, κυρίως περιουσιακά και εκκλησιαστικά. Η πόλη των Ιωαννίνων παραδόθηκε μετά από διαπραγματεύσεις στον πολιορκητή της Σινάν πασά το 1430. Αξιόπιστη περιγραφή της κατάληψής τους δίνει ο ιστορικός Λαόνικος Χαλκοκονδύλης. Με αυτοκρατορική διαταγή από το Σουλτάνο Μουράτ Β΄, γνωστή ως «Ορισμός του Σινάν πασά», διατηρήθηκε το προηγούμενο προνομιακό καθεστώς και οι κάτοικοί της εξασφάλισαν φορολογικές απαλλαγές, ελεύθερη διακίνηση του εμπορίου και απαλλαγή από την αιχμαλωσία και το παιδομάζωμα.
Στις αρχές της εγκαθίδρυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, το γεωπολιτικό σκηνικό χαρακτηριζόταν από διάσπαρτα βασίλεια μικρών πριγκιπάτων. Οι Οθωμανοί είχαν στήσει τις φρουρές τους σε όλη τη νότια Αλβανία το 1415 και κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της Αλβανίας το 1431. Εντούτοις το 1443 ξέσπασε μια μεγάλη και μακροχρόνια εξέγερση υπό την ηγεσία του εθνικού ήρωα Γεωργίου Καστριώτη, που διήρκεσε μέχρι το 1479, νικώντας πολλές φορές μεγάλους Οθωμανικούς στρατούς υπό τους σουλτάνους Μουράτ Β΄ και Μωάμεθ Β΄. Παντρεύεται τη βυζαντινή Ανδρονίκη Κομνηνή, κόρη του Γεωργίου Αριανιτη Τοπια Κομνηνού, ηγεμόνα της Κεντρικής Αλβανίας. Η σημαία της Αλβανίας είναι ένας δικέφαλος αετός, χρώματος μαύρου στη μέση της σημαίας. Το φόντο είναι κόκκινο και συμβολίζει το αίμα που χύθηκε για την ανεξαρτησία της χώρας. Ο δικέφαλος αετός προέρχεται από το θυρεό του εθνικού ήρωα της χώρας, Γεωργίου Σκεντέρμπεη ή Καστριώτη. O δικέφαλος αετός χρησιμοποιείται ως ενωτικό σημείο αναφοράς ενός πληθυσμού με χριστιανούς και μουσουλμάνους.Σημειώνεται ότι η σημαία της χώρας είναι παρόμοια με τη πολεμική σημαία της πάλαι ποτέ πανίσχυρης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η οποία ήταν επίσης κόκκινη με μαύρο δικέφαλο αετό και την οποία υιοθέτησε ο Γεώργιος Καστριώτης αγωνιζόμενος εναντίον του Σουλτάνου, μετά την Άλωση της Πόλης, υψώνοντάς την στο κάστρο του στην Κρούγια της Αλβανίας. Ο Γεώργιος Καστριώτης συνένωσε αρχικά τους Βυζαντινούς ηγεμόνες και κατόπιν εγκαθίδρυσε μια κεντρική εξουσία στο μεγαλύτερο μέρος των μη κατακτημένων εδαφών και έγινε Άρχοντας της Αλβανίας. Προσπάθησε επίσης ακατάπαυστα αλλά μάλλον ανεπιτυχώς να δημιουργήσει ένα συνασπισμό των Ευρωπαίων κατά των Οθωμανών. Ματαίωσε κάθε προσπάθεια των Οθωμανών να ανακτήσουν την Αλβανία, που την οραματίζονταν ως εφαλτήριο για την εισβολή στην Ιταλία και στη Δυτική Ευρώπη. Ο άνισος αγώνας του κατά της ισχυρότερης δύναμης της εποχής κέρδισε την εκτίμηση της Ευρώπης. Το 1463 συμμάχησε με τη Βενετική Δημοκρατία ενώ υποστηρίχτηκε και από το Βασίλειο της Νάπολης και το Βατικανό, το οποίο του έδωσε τον τιμητικό τίτλο του στρατηγού της Αγίας Έδρας. Πέθανε to 1468, στο βενετοκρατούμενο Αλεσιο (Λισσος) Επιτυχίες ανάλογες με τις δικές του, δεν υπήρξαν μετά τον θάνατό του. Το 1478, η Κρούγια (Κρήνη), το προπύργιο του Καστριώτη, έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Μέχρι το 1506, ολόκληρη η περιοχή, η οποία σήμερα ανήκει στην Αλβανία, περιήλθε και πάλι στην κατοχή τους.
Ας δούμε όμως τελικά ποιος ήταν ο Σκεντέρμπεης. Το πραγματικό του όνομα είναι Γεώργιος Καστριώτης. Το επίθετό του παρουσιάζει και την πραγματική του καταγωγή αφού ο παππούς του, Κων/νος Καστριώτης (1390), ήταν ηγεμόνας της περιοχής της Καστοριάς και της Ημαθίας. Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης Καστριώτης, ηγεμόνας της Κρόιας ενώ η μητέρα του καταγόταν από τη Σερβία (Βοϊσάβα). Ο Ι. Καστριώτης δέχτηκε τα παιδιά του να δώσει στον σουλτάνο αφού ασπάσθηκαν τον ισλαμισμό (ήταν χριστιανοί), βρέθηκαν να ανατρέφονται στη σουλτανική αυλή της Ανδριανουπόλεως παρέα με τον μετέπειτα Πορθητή της Πόλεως, Μωάμεθ τον Β’. Ο σουλτάνος Μουράτ, βλέποντας την εξαιρετική πρόοδο και τα χαρίσματα του ελληνόπουλου, του προσέδωσε την τουρκική ονομασία «Ισκεντέρ μπέη» (Σκεντέρμπεης) που σημαίνει «Αλέξανδρος ηγεμών». Παρόλη την οθωμανική ανατροφή του, ο Γεώργιος δεν ξεχνούσε τις ρίζες του. Ο ίδιος ο Καστριώτης ήταν ελληνομαθής και όλες του οι επιστολές προς τους ηγεμόνες της Δύσης και το Σουλτάνο γράφονταν στα ελληνικά, παρουσιαζόμενος μάλιστα ως απόγονος των Ηπειρωτών κι όχι των Ιλλυριών. Ο Τούρκος βιογράφος του Αλή Πασά, Αχμέτ Μουφίτ, γράφει για τον Καστριώτη: «το έτος 1443 δραπέτευσε από το οθωμανικό στρατόπεδο του Μοράβα ο Έλληνας ηγεμόνας Καστριώτης και πήγε στην έδρα των προγόνων του, την Κρόια». Ο Marini Barletii, πρώτος του Βιογράφος από την Σκόδρα (αρχές 16ου μ.Χ. αι.), τον αποκαλεί «Ηπειρώτη πρίγκηπα» και «Ηγεμόνα των Ηπειρωτών», ενώ ολόκληρη η βιογραφία αναφέρεται μόνο σε Ηπειρώτες και καθόλου σε Αλβανούς. Οι αγώνες των Ελλήνων κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας, από την Επανάσταση του 1821 ως και τα επαναστατικά κινήματα της Ηπείρου που ακολούθησαν, καθώς και οι προσπάθειες για ελληνοαλβανική συσπείρωση εναντίον των Τούρκων συνετέλεσαν ώστε η προσωπικότητα του Γεωργίου Καστριώτη, ενώ παρέμεινε άγνωστη στη δημοτική ποίηση, να απασχολήσει την ελληνική ιστοριογραφία και λογοτεχνία του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα.
Πηγή : https://el.m.wikipedia.org/wiki/Κάρολος_Τόπια
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Karl_Topia
https://en.m.wikipedia.org/wiki/St._Jovan_Vladimir%27s_Church
http://www.imartis.gr/πολιτισμός/ιστορία-μνημεία/δεσποτάτο-της-ηπείρου.html
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Ιωάννινα
http://travelioannina.com/el/node/130
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Σκεντέρμπεης
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Αλβανία
https://national-pride.org/2015/02/08/γεώργιος-καστριώτης-ο-eλληνας-που-έσωσ/
http://www.sfeva.gr/17365118.el.aspx
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Σημαία_της_Αλβανίας

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου