Η ιστορία της Μεγάλης Ελλάδας απο την Αρχαιότητα εως και τον Μεσαίωνα

Η Μεγάλη Ελλάδα ή Μεγάλη Ελλάς, Magna Graecia στα λατινικά, Magna Grecia (ή, σπανιότερα, Grande Ellade) στα ιταλικά, ήταν η επικράτεια των διαφόρων αρχαίων Ελληνικών αποικιών στην Σικελία και νότια Ιταλία. Στις αποικίες υπήρχαν πολιτικές διαμάχες που βοήθησαν στη γέννηση της ρητορικής, η οποία, κατόπιν, από τους σοφιστές μεταφέρθηκε στην κυρίως Ελλάδα. Εκτός απ' αυτήν καλλιεργήθηκαν η φιλοσοφία, τα μαθηματικά και η πολιτική επιστήμη. Οι φιλοσοφικές σχολές του Πυθαγόρα και του Ξενοφάνη του Κολοφωνίου, είχαν πολλούς μαθητές. Ακόμη άνθισαν οι τέχνες, στις οποίες επικράτησε ο δωρικός ρυθμός με τον όγκο και την πολυτέλεια του κολοσσιαίου. Οι κυριότερες αποικίες της Κάτω Ιταλίας ήταν η Κύμη, η Σύβαρις, ο Κρότων και ο Τάρας. Η Κύμη ήταν η πρώτη αποικία και αντιμετώπισε το διαρκή κίνδυνο των βαρβάρων Τυρρηνών. Αργότερα ήλθε σε επαφή μαζί τους και με τους Λατίνους και τους δίδαξε πολλά. Ο Κρότων, άλλη αποικία, διατήρησε το χαρακτήρα των Αχαιών. Έγινε πολύ πλούσια πόλη, αλλά δεν παρασύρθηκε από τη χλιδή. Πολλοί Κροτωνιάτες διακρίθηκαν στους Ολυμπιακούς αγώνες. Ονομαστός Ολυμπιονίκης ήταν ο Μίλων ο Κροτωνιάτης. Άλλη αποικία ήταν ο Τάρας. Η εργατικότητα των κατοίκων του τον έκανε πλούσιο και ισχυρό. Ονομαστά ήταν τα υφαντουργεία του. Αλλά η πλουσιότερη αποικία της Κάτω Ιταλίας ήταν η Σύβαρις. Το έδαφός της ήταν καταπληκτικά γόνιμο και απέκτησε πολύ γρήγορα πλούτο και δύναμη. Δυστυχώς όμως η χλιδή παρέσυρε τους κατοίκους της και πήραν κακό όνομα ανάμεσα στους άλλους Έλληνες. Αργότερα ήρθαν σε ρήξη με τους Κροτωνιάτες, υπέκυψαν, και η πόλη τους πυρπολήθηκε. Στη Σικελία οι σπουδαιότερες αποικίες ήταν οι Συρακούσες, η Σελινούς, η Γέλα και ο Ακράγας. Οι Συρακούσες έγιναν η πλουσιότερη πόλη του νησιού. Ανέπτυξαν τρομερά το εμπόριο, τη βιομηχανία, τη ναυτιλία και τις τέχνες. Οι ναυτικοί της διέσχιζαν όλη τη Μεσόγειο. Ήταν ονομαστή πόλη για τους ναούς της, τα θέατρά της και τα γυμναστήρια. Επίσης τα νομίσματά της είχαν θαυμάσιες παραστάσεις. Το πολίτευμά της ήταν τυραννία και ονομαστότεροι τύραννοι ήταν ο Γέλωνας και ο Ιέρωνας. Η Σελινούς είχε διπλό λιμάνι, διπλή ακρόπολη και ένα από τα πιο θαυμάσια αποχετευτικά συστήματα. Η πιο μεγάλη οικονομική της ακμή ήταν γύρω στον 5ο αιώνα π.Χ. Άλλη πόλη-αποικία ήταν η Γέλα. Αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα με τη γεωργία της. Ο Ακράγας είχε μεγάλη καλλιέργεια αμπελιών και ελιάς. Ακόμη και η Καρχηδόνα έπαιρνε κρασί και λάδι από τον Ακράγαντα. Κατάληξε να γίνει η ισχυρότερη πόλη μετά τις Συρακούσες. Το 272 π.χ οι Ρωμαίοι κατακτούν τον Ταραντα της Κάτω Ιταλιας και το 212 π.χ. τις Συρακουσες της Σικελιας. Μετά από 6 αιώνες ρωμαϊκής κυριαρχίας η Ιταλια καταλαμβάνεται από βαρβαρικά φύλα, Βησιγοτθους, Ουννους, Ερουλους και Οστρογοτθους. Μετά τη Στάση του Νίκα το 532 μ.Χ., ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας καταπιάνεται με έναν από τους βασικούς του στόχους:των δυτικών επαρχιών. Ο Βελισάριος, επικεφαλής του ρωμαϊκού στρατού (magister militum), εκστρατεύει κατά του βασιλείου των Βανδάλων της Βόρειας Αφρικής, κατακτά την Καρχηδόνα το 533, και προετοιμάζεται για την απόβαση στην Ιταλική χερσόνησο. Με τον θάνατο του βασιλιά των Οστρογότθων Θεοδώριχου ο 526, τη διακυβέρνηση αναλαμβάνει η φιλόδοξη γυναίκα του Αμαλασούνθα, κηδεμόνας του διαδόχου Αθαλάριχου, την οποία όμως εκθρονίζει και θανατώνει ο Θεϋδάτος. Αυτή είναι και η αφορμή που ζητά η Ανατολική Αυτοκρατορία για να επιτεθεί. Άμεσα ο Βελισάριος καταλαμβάνει τη Νάπολη και τη Ρώμη. Ο αρχηγός των Γότθων Ουίτιγις υποχωρεί στη Ραβέννα, αλλά σύντομα επιστρέφει για να πολιορκήσει τη Ρώμη. Ο Βελισάριος, ενισχυμένος από την πρωτεύουσα καταλαμβάνει τη γύρω περιοχή και υποχρεώνει τους Γότθους σε τελική υποχώρηση το 538, σε μάχη κοντά στη γέφυρα της Μουλβίας, στην ίδια περίπου θέση όπου ο Μέγας Κωνσταντίνος νίκησε τον Μαξέντιο. Κατόπιν σειράς ασυνεννοησιών και αμφισβήτησης της πρωτοστρατηγίας του Βελισάριου από τους απεσταλμένους του αυτοκράτορα, Ναρσή και Ιωάννη, οι Γότθοι ανακαταλαμβάνουν το Μιλάνο, εξοντώνοντας τους 300.000 κατοίκους του. Χρονικά την ίδια στιγμή περίπου, η Αυτοκρατορία δέχεται και την επίθεση του Χοσρόη και των Περσών στα ανατολικά. Ενώ λοιπόν ο Ιουστινιανός είναι έτοιμος να ανακαλέσει το Βελισάριο για ενίσχυση στα ανατολικά, ο ιδιοφυής αυτός στρατηγός με δόλιο τέχνασμα καταλαμβάνει τη Ραβέννα, συλλαμβάνει τον Ουίτιγι και την οικογένειά του, δίνοντας τέλος στην εκστρατεία και ολοκληρώνοντας φαινομενικά για λογαριασμό του Ιουστινιανού την ανακατάληψη της Ιταλίας. Μετά την επιστροφή του στην πρωτεύουσα το 539, ο Βελισάριος φεύγει σύντομα για να συναντήσει το Χοσρόη. Μετά από δύο χρόνια μαχών (και υπό το ψυχολογικό βάρος των απιστιών της γυναίκας του Αντωνίνας), ο Βελισάριος με τέχνασμα και πάλι εξουδετερώνει τον Χοσρόη. Το 542 ξεσπά η επιδημία βουβωνικής πανώλης, η οποία πλήττει και τον Αυτοκράτορα. Ο Βελισάριος επιστρέφει στην Ιταλία, η οποία λόγω της ανικανότητας των ορισμένων από τον Ιουστινιανό διοικητών της έχει περιέλθει εκ νέου στους Γότθους. Δυστυχώς, υπό την πίεση της Θεοδώρας ο Ιουστινιανός πείθεται ότι ο Βελισσάριος έχει τάσεις σφετερισμού, και έτσι τον εξοπλίζει δυσανάλογα φτωχά σε σχέση με τη φιλόδοξη αποστολή που του αναθέτει. Στην αντιπαράθεσή τους με τον ικανό Γότθο βασιλιά Τωτίλα, οι Ρωμαίοι δεν μπορούν να κυριαρχήσουν. Ο Γότθος αρχηγός καταλαμβάνει τη Ρώμη το 546. Μετά από 5 χρόνια ατελέσφορων μαχών και διπλωματικών προσπαθειών, ο Βελισάριος ανακαλείται στην Πόλη το 549, χωρίς να έχει επιτύχει την επανάκτηση της Ιταλικής χερσονήσου, έχοντας όμως αναχαιτίσει του Γότθους σε βαθμό που δεν θα μπορέσουν ποτέ να εδραιώσουν την κυριαρχία τους. Έτσι, θα μπορέσει εύκολα ο Ναρσής, που τον αντικαθιστά το 551, με πολλαπλάσιο μάλιστα εξοπλισμό και μέσα, να ολοκληρώσει το έργο του Βελισάριου. Η επιστροφή του στρατηγού στην πρωτεύουσα το 549 συμπίπτει χρονικά με τον θάνατο της Θεοδώρας. Το γεγονός αυτό επιτρέπει τη συμφιλίωση των δύο ανδρών. Εν τω μεταξύ, στην Ιταλία, ο Ναρσής επικρατεί των βαρβάρων, καταφέρνοντας δύο συντριπτικές νίκες στην Μάχη των Βουσταγαλλώρων και στη Μάχη του Βεζουβίου, σκοτώνοντας τον Τωτίλα και τερματίζοντας την οστρογοτθική αντίσταση. Το Εξαρχάτο της Ραβέννας ήταν διοικητική διαίρεση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην Ιταλική χερσόνησο από το 568 έως και το 751 όταν ο τελευταίος έξαρχος δολοφονήθηκε από τους Λομβαρδούς. Το Εξαρχάτο οργανώθηκε από τον αυτοκράτορα Μαυρίκιο, ο οποίος συνένωσε τις προηγούμενες επαρχίες σε μια. Διοικητικά χωριζόταν σε υποδιαιρέσεις, τα δουκάτα (δηλαδή Δουκάτο της Ρώμης, Δουκάτο της Βενετίας, Δουκάτο της Καλαβρίας, Δουκάτο της Νάπολης, Δουκάτο της Περούτζια, Δουκάτο της Πενταπόλεως, Δουκάτο της Λευκανίας, Δουκάτο του Σορέντο κ.λπ.), αποτελούνταν δηλαδή κυρίως από τις παράκτιες περιοχές της ιταλικής χερσονήσου, δεδομένου ότι οι Λομβαρδοί είχαν κατακτήσει σχεδόν όλη την ενδοχώρα. Ο πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης αυτών των αυτοκρατορικών κτήσεων, ήταν ο Έξαρχος, ο εκπρόσωπος στην Ραβέννα του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης. Κατά τον 6ο και 7ο αιώνα, η αυξανόμενη απειλή από τους Λομβαρδούς και Φράγκους, και ο διαχωρισμός της χριστιανοσύνης σε ανατολική και δυτική που προκλήθηκε από την εικονομαχία και την οξεία αντιπαλότητα μεταξύ του πάπα και του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, έκανε τη θέση του εξάρχου όλο και περισσότερο αδύναμη. Η Ραβέννα παρέμεινε η έδρα του έξαρχου μέχρι την εξέγερση του 727 κατά της εικονομαχίας. Ο Ευτύχιος, ο τελευταίος έξαρχος Ραβέννας, σκοτώθηκε από τους Λομβαρδούς το 751. Το Εξαρχάτο αναδιοργανώθηκε ως Κατεπανάτο της Ιταλίας με έδρα το Μπάρι. Όταν το 756 οι Φράγκοι επιτέθηκαν στους Λομβαρδούς, ο Πάπας Στέφανος Β΄ διεκδίκησε το Εξαρχάτο. Ο σύμμαχός του Πιπίνος ο Βραχύς, ο βασιλιάς των Φράγκων, δώρισε τις κατακτημένες περιοχές του Εξαρχάτου στον πάπα το 756. Από την δωρεά αυτή, η οποία επιβεβαιώθηκε από το γιο του Καρλομάγνο το 774, άρχισε η κοσμική εξουσία των παπών επί της λεγομένης Κληρονομιάς του Αγίου Πέτρου Patrimonium Sancti Petri. Έτσι, το Εξαρχάτο εξαφανίστηκε, και τα μικρά υπολείμματα των αυτοκρατορικών κτήσεων στην ηπειρωτική χώρα, της Νάπολης και της Καλαβρίας, πέρασαν υπό την εξουσία του κατεπάνω της Ιταλίας. Όταν η Σικελία κατακτήθηκε από τους Άραβες τον 9ο αιώνα τα εναπομείναντα εδάφη αναδιαρθρώθηκαν ως θέματα της Καλαβρίας και Λογγοβαρδίας. Η Ίστρια προσαρτήθηκε στην Δαλματία. Κατεπανάτο Ιταλίας ονομάστηκε η ένωση των τριών Ιταλικών θεμάτων του Βυζαντίου (Λογγοβαρδίας, Καλαβρίας και Λουκανίας) από τον Ιωάννη Τζιμισκή, περίπου το έτος 975. Ο διοικητής του κατεπανάτου ονομάστηκε κατεπάνω. Παρόλο που δε βρισκόταν στα πλαίσια των τριών παλιών θεμάτων, στο κατεπανάτο υπάγονταν επίσης η Νάπολη και το Αμάλφι. Η σημερινή ιταλική επαρχία Καπιτανάτα, πήρε το όνομά της από παραφθορά της λέξης "κατεπανάτο". Το κατεπανάτο διοικούνταν από έναν κατεπάνω. Στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ο Κατεπάνω ήταν ανώτατος πολιτικός και στρατιωτικός άρχοντας. Η υπ'αυτόν διοικητική περιφέρεια (καθώς και το αξίωμα και η δικαιοδοσία του) ονομάζονταν κατεπανάτο ή κατεπανίκιον. Πριν τη διοικητική μεταρρύθμιση των Κομνηνών ο όρος «κατεπανίκιο» δήλωνε το «μέγα θέμα» και στην ιεραρχική κλίμακα ο «κατεπάνω» βρισκόταν αμέσως μετά τον «δούκα»(δουξ > κατεπάνω >στρατηγός), ενώ αργότερα ο «κατεπάνω» εκπίπτει στο ισοδύναμο ενός «κόμητος», όντας ενίοτε απλά τοποτηρητής στο όνομα του αυτοκράτορα και τίθεται πλέον στην ιεραρχία μετά τον «στρατηγό» αλλά και μετά τους κατώτερούς του. Ο όρος συναντάται σε περιοχές της αυτοκρατορίας, όπως στην Τραπεζούντα, έως και τον 14ο αιώνα. Ο πάπας Νικόλαος ο Β΄ θα θεωρήσει ότι η συμμαχία με τους Νορμανδούς είναι προς το συμφέρον του: τον Αύγουστο του 1059 θα συναντηθεί με τον Ροβέρτο στη Βενόζα και με κάθε επισημότητα θα τον αναγνωρίσει ως δούκα Απουλίας και Καλαβρίας, νόμιμο κύριο όλων των βυζαντινών εδαφών που κατέχει (νόμιμα και παράνομα), αλλά και αυτών που θα κατακτήσει σε βάρος των απίστων. Η κατάκτηση της Σικελίας είναι ο επόμενος στόχος. Η νορμανδική κατάκτηση της μεγαλονήσου ξεκινά υπό συνθήκες παρόμοιες αυτών της αραβικής κατάκτησης, δυόμισι αιώνες νωρίτερα. Το 827 οι Άραβες πάτησαν πόδι στη Σικελία ύστερα από «πρόσκληση» του Βυζαντινού στρατηγού Ευφήμιου, ο οποίος είχε στασιάσει κατά του αυτοκράτορα Μιχαήλ του Β΄. Το 1061, η μικρή νορμανδική δύναμη που αποβιβάζεται κοντά στη Μεσσήνη με επικεφαλής τον Ρογήρο, αδελφό του Ροβέρτου και δωδέκατο και νεότερο γιο του Τανκρέδου της Ωτβίλλ, φθάνει στη Σικελία με τυπικό σκοπό να ενισχύσει τον Ιμπν Αλ Τουμνά, εμίρη Κατάνης και Συρακουσών, ο οποίος βρίσκεται σε σύγκρουση με τον Ιμπν Αλ Χαουάς, εμίρη του Ακράγαντα και της Έννας. Η κατάκτηση θα αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολη: μετά από την αραβική αντεπίθεση του χειμώνα του 1062-1063, ο Ρογήρος θα βρεθεί πολιορκημένος στην Τρόινα. Η στρατιωτική του ιδιοφυία θα τον βγάλει από τη δύσκολη θέση: όχι μόνο θα καταφέρει να σπάσει την πολιορκία, αλλά λίγους μήνες μετά θα πετύχει μια σαρωτική νίκη στο Τσέραμι, η οποία θα του ανοίξει τον δρόμο για την τελική επικράτηση. Ωστόσο, η ολοκλήρωση της σικελικής εκστρατείας θα πρέπει να περιμένει. Ο Ροβέρτος, η βοήθεια του οποίου είναι απαραίτητη, θα δώσει προτεραιότητα σε ένα άλλο σχέδιο. Επιδιώκοντας να εξαφανίσει τη βυζαντινή παρουσία στην Κάτω Ιταλία θα πολιορκήσει το Μπάρι, τελευταία σημαντική κτήση που έχει μείνει στα χέρια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η πολιορκία θα αρχίσει το 1068 και θα κρατήσει σχεδόν τρία χρόνια. Στις 16 Απριλίου 1071 το Μπάρι θα παραδοθεί στον Ροβέρτο (τρεις μήνες πριν την καταστροφή του Μαντζικέρτ). Η επιτυχία αυτή θα επιτρέψει στον Ροβέρτο να τρέξει σε βοήθεια του αδελφού του που πολιορκεί το Παλέρμο. Στις 10 Ιανουαρίου 1072, τα δύο αδέλφια κάνουν την επίσημη είσοδό τους στη σικελική πρωτεύουσα που συνθηκολόγησε. Βάσει της μεταξύ τους συμφωνίας, ο Ροβέρτος θα κρατήσει τη διοίκηση του Παλέρμου, της μισής Μεσσήνης και του βόρειου τμήματος του νησιού. Τα υπόλοιπα (όσα κατακτήθηκαν και όσα πρέπει να κατακτηθούν) ανήκουν στον Ρογήρο, ο οποίος θα λάβει τον τίτλο του κόμη της Σικελίας. Ο Ροβέρτος Γισκάρδος μπορούσε πλέον να αφοσιωθεί στον ύψιστο στόχο του, την αυτοκρατορία του Βυζαντίου.
Πηγή: https://el.m.wikipedia.org/wiki/Μεγάλη_Ελλάδα
http://www.hellenica.de/Griechenland/Geo/GR/MegaliEllada.html
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Ιουστινιανός_Α´
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Εξαρχάτο_της_Ραβέννας
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Κατεπανάτο_της_Ιταλίας
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Κατεπάνω
https://rogerios.wordpress.com/2009/10/25/οι-νορμανδοι-στην-κατω-ιταλια-–-μέρος/