Βυζαντινή Στρατηγική- Το εγχειρίδιο του στρατηγου Κατακαλων Κεκαυμενου

Το Στρατηγικόν του Κατακαλων Κεκαυμενου
Συγγραφέας τού έργου είναι, κατά πάσα πιθανότητα, ο Βυζαντινός στρατηγός Κατακαλών Κεκαυμένος (δύο που μαρτυρούνται με αυτό το όνομα), μικρασιατικης καταγωγής, ο οποίος μετά την αποστρατεία του ζούσε στα κτήματά του στη Β. Ελλάδα.
Το κείμενο τοποθετείται χρονικά μετά την καταστροφική για την αυτοκρατορία μάχη του Μαντζικέρτ (1071) και περιέχει πλήθος οδηγιών, που αντανακλούν τη μακρά πείρα τού συγγραφέα ως στρατηγού και κυβερνήτη θέματος («επαρχίας»). Επειδή ο τελευταίος αυτοκράτορας που μνημονεύεται στο κείμενο ως ανάσσων βασιλιάς είναι ο Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας (1071-1078), σημειώνεται δε ότι ο πατριάρχης Ιωάννης Ξιφιλίνος είχε αποβιώσει (1075), τεκμαίρεται ότι το εγχειρίδιο γράφτηκε μεταξύ των ετών 1075 και 1078.
Το Στρατηγικόν εντάσσεται σε σειρά εγχειριδίων που ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα εκείνη την εποχή και πραγματεύονταν διάφορες πτυχές τού βίου: Γεωπονικά, Ιατροσοφία, Τακτικά κ.ά. Το Στρατηγικόν, εφόσον γράφτηκε ως κείμενο παρακαταθήκης ενός πατέρα προς τα παιδιά, δεν προοριζόταν για δημοσίευση, οφείλει δε τον τίτλο του σε σημείωση μεταγενέστερου αντιγραφέα στην πρώτη σελίδα τού κειμένου.
Διαιρείται σε έξι τμήματα:
Μέρος Α΄ (1-8): Η αρχή του δεν έχει σωθεί. Περιέχει συμβουλές για τον τρόπο αποδόσεως υπηρεσίας τού υφισταμένου προς τον άρχοντα.
Μέρος Β΄ (9-34): Πρόκειται για το κυρίως Στρατηγικόν. Περιέχει συμβουλές προς στρατηγό (ή επί κεφαλής στρατιωτικού σώματος) και είναι το μεγαλύτερο από τα τμήματα.
Μέρος Γ΄ (35-71): Περιέχει συμβουλές ιδιωτικής φύσεως σχετικά με την οικογένεια, την ανατροφή παιδιών, τη διαχείριση του σπιτικού και τη συμπεριφορά προς τους άλλους.
Μέρος Δ΄ (72-76): Περιέχει νουθεσίες για την ενδεδειγμένη αντίδραση, όταν συμβεί επανάσταση κατά του αυτοκράτορα. Χρησιμοποιούνται πρόσφατα παραδείγματα, για να καταδείξουν την αξία τής αφοσίωσης στον αυτοκράτορα.
Μέρος Ε΄ (77-88): Περιέχει νουθεσίες προς αυτοκράτορα, τις οποίες ο Κεκαυμένος ονομάζει «γραφὴ πρὸς τοὺς μετέπειτα βασιλεῖς» και αποσκοπούν στη διατήρηση της συνοχής τής αυτοκρατορίας.
Μέρος Στ΄ (89-91): Περιέχει συμβουλές προς τοπάρχη, στον οποίο είχε παραχωρηθεί κάποιος βαθμός αυτονομίας από την κεντρική εξουσία, προκειμένου να διατηρήσει την ανεξαρτησία του και να μην πέσει στη δυσμένεια του αυτοκράτορα.