Ελληνική ιστορία και προϊστορία

Ελληνική ιστορία και προϊστορία
Ελληνική ιστορία και προϊστορία

Κυριακή 5 Αυγούστου 2018

Θέρμες : Τα εντυπωσιακά λουτρά της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας

Οι Θέρμες, τα τεράστια συγκροτήματα λουτρών, εμφανίζονται στις ρωμαϊκές επαρχίες κατά το τελευταίο τέταρτο του 1ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για κατασκευές μεγάλων διαστάσεων, που ανταποκρίνονται καταρχήν σε μία κοινωνική ανάγκη, καθώς οι πολίτες μπορούσαν να περάσουν εκεί ευχάριστα τις ελεύθερες ώρες τους με σωματική άσκηση, αλλά και με διαλέξεις ή και διάβασμα. Οι χώροι διαθέτουν θολωτές μορφές στέγασης (θολοδομία μεγάλης κλίμακας), που γεφυρώνουν τεράστια ανοίγματα. Οι Θέρμες αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας στη Ρώμη και στις ρωμαϊκές επαρχίες. Αποτελούσαν τρόπον τινά τις λέσχες της εποχής εκείνης και ήταν κομμάτι της καθημερινής ζωής όχι μόνο των εύπορων κοινωνικών στρωμάτων αλλά και των φτωχότερων τάξεων. Υπήρχαν δημόσιες Θέρμες και η είσοδος αντιστοιχούσε σε ένα μικρό χρηματικό ποσό, καθώς και ιδιωτικές σε αστικές βίλες αριστοκρατών. Οι δημόσιες θέρμες λειτουργούσαν από το πρωί και συγκεκριμένες ώρες δέχονταν και γυναίκες.
Οι κύριοι χώροι των κτισμάτων ήταν οι εξής: Το spogliatoio (αποδυτήριο). Το caldarium, που χαρακτηρίζονταν από καμπύλα στοιχεία, ήταν μία «θερμή αίθουσα», απαραίτητο στοιχείο της οποίας ήταν η ύπαρξη πισίνας. Προσανατολισμένο στα νοτιοδυτικά, ώστε να εκμεταλλεύεται την θερμότητα του μεσημεριανού ήλιου.Το tepidarium, εφοδιασμένο με εγκαταστάσεις που παρείχαν μία σχετική θέρμανση, μπορούσε να έχει μία ή περισσότερες πισίνες με χλιαρό νερό.Το frigidarium, το οποίο δεν αποτελούσε ανεξάρτητο χώρο. Χαρακτηριζόταν από τη μεγάλη αίθουσα τύπου «Βασιλικής», που διαιρείτο σε τρεις επιμέρους χώρους. Αποτελούσε πέρασμα και σημείο συναναστροφής για τους λουόμενους. Ήταν εφοδιασμένο με δεξαμενές κρύου νερού και επικοινωνούσε μέσω ενός ανοιχτού πλεύρου με το natatio, μαζί με τα οποία συμπλήρωνε το λειτουργικό τμήμα του κρύου λουτρού. Το natatio ήταν ένας ορθογωνικός ακάλυπτος χώρος που περιελάμβανε την πισίνα.Η παλαίστρα, το γυμναστήριο, ήταν συνήθως ένας ανοιχτός χώρος. Περιμετρικά της ήταν τοποθετημένοι κίονες και σε αυτούς εφάπτονταν οι βοηθητικοί χώροι για την άθληση των επισκεπτών του λουτρού. Οι επισκέπτες ακολουθούσαν μία κυκλική πορεία, περνώντας διαδοχικά από τους κύριους στους δευτερεύοντες χώρους.
Οι Θέρμες του Καρακάλλα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα συγκροτήματα λουτρών στην Αρχαία Ρώμη. Κατασκευάστηκαν στο νότιο τμήμα της πόλης, κοντά στην Αππία οδό, με πρωτοβουλία του αυτοκράτορα Καρακάλλα και εγκαινιάστηκαν το 216 μ.Χ. Φημίζονταν για τον πλούσιο διάκοσμο και τα λαμπρά έργα τέχνης που τις κοσμούσαν. Στην αρχαιότητα ήταν γνωστές ως Αντωνεινιανές Θέρμες, υιοθετώντας ένα από τα επίσημα ονόματα του αυτοκράτορα Καρακάλλα, που ήταν Αντωνίνος. Η κατασκευή τους ξεκίνησε το 212 μ.Χ., όπως αποδεικνύουν οι σφραγίδες των πλίνθων και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 216. Για την κατασκευή τους απασχολήθηκαν 9.000 εργάτες. Για την υδροδότησή τους κατασκευάστηκε μια ειδική διακλάδωση του υδραγωγείου Άκουα Μάρτσια, που πήρε το όνομα Αντωνεινιανό Υδραγωγείο. Ο εξωτερικός περίβολος κατασκευάστηκε από τους αυτοκράτορες Ηλιογάβαλο και Αλέξανδρο Σεβήρο. Επισκευές έγιναν επί Αυρηλιανού, Διοκλητιανού και Θεοδωρίχου. Το 537, εξαιτίας της καταστροφής των υδραγωγείων από τους Γότθους, οι θέρμες σταμάτησαν να λειτουργούν. Οι διαστάσεις του εξωτερικού περιβόλου ήταν 337 x 328 μ. ενώ του κυρίως συγκροτήματος ήταν 220 x 114 μ. Μόνο οι Θέρμες του Διοκλητιανού (306 μ.Χ.) ξεπέρασαν αυτά τα μεγέθη. Η τοιχοποιία ακολουθεί τη συνήθεια της εποχής, δηλαδή οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από ρωμαϊκό σκυρόδεμα (opus caementicium) και επενδεδυμένοι με κόκκινους πλίνθους. Έχει υπολογιστεί ότι τα λουτρά μπορούσαν να εξυπηρετήσουν ταυτόχρονα 1.500 άτομα, ενώ ημερησίως τα επισκέπτονταν κατά μέσο όρο 8.000 άτομα. Η κάτοψη του κυρίως κτίσματος είναι παρόμοια με αυτή άλλων αρχαιότερων λουτρών, όπως είναι οι Θέρμες του Τραϊανού. Ο προσανατολισμός τους, επίσης κοινός σε όλα τα αρχαία συγκροτήματα λουτρών, ήταν τέτοιος ώστε να πέφτει επάνω τους ο απογευματινός ήλιος για να θερμαίνει τους χώρους. Όπως στον περίβολο, έτσι και στο κυρίως συγκρότημα είναι εμφανής η προτίμηση των Ρωμαίων για τα καμπυλόγραμμα αρχιτεκτονικά στοιχεία (αψίδες, καμάρες, θόλοι). Οι τοίχοι των κύριων χώρων είχαν μαρμάρινη επένδυση και διάκοσμο από επιχρυσωμένο μπρούτζο. Τις οροφές στόλιζαν πιθανόν νωπογραφίες και όλα τα δάπεδα είχαν ψηφιδωτά. Ο μπανιέρες ήταν από τα πιο πολύτιμα μάρμαρα ή οι μικρότερες από βασάλτη, γρανίτη, πορφυρίτη και αλάβαστρο. Οι γυμνοί από την μαρμάρινη επένδυσή τους τοίχοι, που υψώνονται για πάνω από 30 μέτρα, μας δίνουν μόνο μια πολύ μικρή ιδέα για την επιβλητική εμφάνιση των λουτρών στην αρχαιότητα. Στη μεγαλοπρέπεια των κτιριακών εγκαταστάσεων θα πρέπει, η φαντασία του σημερινού επισκέπτη, να προσθέσει τα εκατοντάδες γλυπτά που κοσμούσαν τον χώρο, τα πολύχρωμα ψηφιδωτά και τους φροντισμένους κήπους.
Στη Ρώμη βρίσκονται οι αρχαιότερες γνωστές θέρμες, του Αγρίππα μεταξύ 25 και 12 π.Χ. και του Τραϊανού. Ωστόσο θέρμες εντοπίζονταν σε κάθε ρωμαϊκή πόλη και επαρχία. Συγκροτήματα θερμών βρέθηκαν επίσης στη Γόρτυνα, στη Θεσσαλονίκη, στην Επίδαυρο, στους Δελφούς, στους Φιλίππους, στα Ίσθμια, στον Μαραθώνα, στην Κόρινθο, την Βέροια, την Ολυμπία, την Κέρκυρα και την Κεφαλονιά. Οι Θέρμες του Αγρίππα (Thermae Agrippae) ήταν δημόσια λουτρά στην αυτοκρατορική πόλη της Ρώμης. Κατασκευάστηκαν από το Μάρκο Αγρίππα και αποτέλεσαν τις πρώτες θέρμες της πόλης. Στην αρχική τους μορφή κατασκευάστηκαν την ίδια περίοδο με το Πάνθεον και στην ίδια ευθεία με αυτό. Κατά πάσα πιθανότητα επρόκειτο για ένα είδος σάουνας (το πυριατήριον το Λακωνικόν). Σε θέρμες μετατράπηκε όταν ολοκληρώθηκε η κατασκευή της Άκουα Βίργκο, ενός υδραγωγείου που επίσης κατασκεύασε ο Αγρίππας το 19 π.Χ.. Οι Θέρμες διακοσμήθηκαν με ψηφιδωτά και έργα τέχνης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο «Αποξυόμενος» του Λυσίππου, ένα άγαλμα που στεκόταν στον περιβάλλοντα χώρο τους και που σήμερα φιλοξενείται στα Μουσεία Βατικανού. Μετά το θάνατό του, το 12 π.Χ., ο Αγρίππας κληροδότησε τις Θέρμες του στο λαό της Ρώμης. Μια μεγάλη φωτιά το 80 μ.Χ. οδήγησε στην καταστροφή τους, ωστόσο αποκαταστάθηκαν και επεκτάθηκαν από τον Τίτο ή το Διομητιανό και αργότερα υπό τον Αδριανό και τους διαδόχους του. Κατά τον 7ο αιώνα αποσπάστηκαν πολλά κομμάτια τους ώστε να χρησιμοποιηθούν για οικοδομικά υλικά, ωστόσο μεγάλο μέρος τους έστεκε ακόμη τον 16ο αιώνα όταν αποτυπώθηκαν σε σχέδια διάφορων καλλιτεχνών της εποχής. Οι Θέρμες του Τραϊανού (Thermae Traiani) ήταν ένα ογκώδες σύμπλεγμα λουτρών της αυτοκρατορικής Ρώμης, η οικοδόμηση του οποίου ξεκίνησε το 104 μ.Χ. και ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 109 μ.Χ. Το οικοδόμημα αυτό πιστεύεται πως κατασκεύασε ο περίφημος αρχιτέκτων Απολλόδωρος από τη Δαμασκό, ενώ εγκαινιάστηκε από τον Αυτοκράτορα Τραϊανό. Βρισκόταν νότια του Mons Oppius (Όππιου Λόφου), στα περίχωρα της πόλης, ωστόσο εντός του Σερβίου Τείχους. Γενικά αναγνωρίζονται ως εξαίρετο παράδειγμα της πρώιμης αυτοκρατορικής αρχιτεκτονικής. Το σύμπλεγμα αυτό, το πρώτο από μια σειρά τέτοιων κολοσσιαίων οικοδομημάτων, χτίστηκε πάνω σε μια πλατφόρμα που με τη σειρά της σκέπαζε τα υπολλείματα του κολοσσιαίου Χρυσού Οίκου του Νέρωνα, καλύπτοντας μια έκταση 330 x 315 μέτρα το μέγιστο. Δεν φιλοξενούσε απλά εγκαταστάσεις λουτρών, αλλά αποτελούσε ένα πραγματικό κέντρο αναψυχής και κοινωνικών συναντήσεων, με γυμναστήρια, κήπους, εκθέσεις τέχνης και βιβλιοθήκη. Το κυρίως κτίσμα περιστοιχιζόταν από μια μεγάλη έκταση με γρασίδι. Τα ίδια τα λουτρά αποτελούνταν από δεξαμενές νερού που περιελάμβαναν ένα tepidarium (χλιαρής θερμοκρασίας πισίνα την οποία επισκέπτονταν μάλλον πρώτη οι επισκέπτες), ένα caldarium (ζεστή πισίνα και σάουνα), ένα frigidarium (κρύες πισίνες όπου οι επισκέπτες πήγαιναν ακολούθως), καθώς επίσης γυμναστήρια και αποδυτήρια. Εκτός από τις αίθουσες με τα λουτρά που χρησιμοποιούσε το κοινό, υπήρχε ένα σύστημα υπόγειων περασμάτων και κατασκευών που χρησιμοποιούσαν οι σκλάβοι και άλλοι εργαζόμενοι στα λουτρά για να εξυπηρετούν τις εγκαταστάσεις. Επίσης υπογείως βρισκόταν μια υπερμεγέθης δεξαμενή γνωστή σήμερα με την ονομασία «Sette Salle» - σημαίνει «Επτά Αίθουσες» - όπου αποθηκευόταν το νερό που χρησιμοποιούσαν στα λουτρά. Η τελευταία είχε χωρητικότητα μεγαλύτερη των 8 εκατομμυρίων λίτρων. Υπολογίζεται πως οι Θέρμες του Τραϊανού βρισκόταν σε χρήση μέχρι τις αρχές του 5ου αιώνα, ενώ η ευρύτερη περιοχή είχε εγκαταληφθεί όταν οι Γότθοι εισέβαλαν στη Ρώμη το 537 Μ.Χ.
Πηγή : https://el.m.wikipedia.org/wiki/Θέρμες
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Θέρμες_του_Τραϊανού
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Θέρμες_του_Αγρίππα
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Θέρμες_του_Καρακάλλα

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου