Catapani bizantini di Italia 998-1017 : La greca amministratione dela Magna Grecia medievale

Gregorio Tarcaniota (Gregorio Tracanioto o Tracamoto) fu il catapano d' Italia dal 998 fino al 1006. Di Gregorio Tarcaniota non sono note le origini, l'unica notizia che si conosce di lui prima che fosse catapano è che era protospatario presso la corte di Costantinopoli dell' impero bizantino. Nel 998 l' imperatore bizantino Basilio II (976-1025) lo nominò catapano d'Italia, creando così un nuovo titolo che raggruppava insieme tutte le province italiane. Nel 999 (o nel 1000) Gregorio soffocò le rivolte di Maraldo a Bari e di Teofilatto a Gravina e allontanò la minaccia saracena. Nel dicembre del 999 e nuovamente nel 2 febbraio 1002, ridistribuì e confermò i possedimenti dell' abbazia dei monaci di Montecassino ad Ascoli, concedendo così benefici al clero locale che era filoimperiale. Nel 1001 scacciò il rinnegato Loukas da Pietrapertosa per proteggere il kastron (città fortificata) di Tricarico. Da maggio a ottobre 1002 (o 1003) Bari fu assediata dai saraceni guidati da Loukas: l'intervento dei veneziani guidati dal doge Pietro II Orseolo, accanto ai bizantini, la salvò dall' assedio. Nel 1004 Gregorio fece fortificare e ampliare il castello di Dragonara sul Fortore, facendo innalzare tre torri circolari e una quadrata, successivamente fece rafforzare anche il castello di Lucera. Non si sa se morì nel 1006, quando gli successe Alessio Xifea (1006-1007). Alessio Xifea (Αλέξιος Ξιφίας) era il protospatharius e catapano d' Italia dal 1006 fino alla sua morte, poi divenne il segretario dell'ufficio di Gregorio Tarchaneiotes. Nel marzo del 1007, promulgò un diploma per Alessandro, abate del monastero di S. Giovanni in Lamis (oggi Convento di San Matteo, in agro di San Marco in Lamis), in cui si parla di "Castel Buzzano". Questo diploma è il primo documento che assoggetta gli uomini della terra San Giovanni Rotondo al monastero di San Giovanni in Lamis. Alessio fu ucciso in battaglia da ribelli nel 1007, gli succedette Giovanni Curcuas. Giovanni Curcuas (Ιωάννης Κουρκούας; Giovanni Antipati da Cusira, per il suo titolo di anthypatos;) fu strategos di Samos, poi catapano d'Italia dal 1008 fino alla sua morte. Giovanni Curacas era un generale bizantino di origini armene del quale si sa che era strategos del thema di Samos. Con la morte nel 1007 del catapano Alessio Xiphias, che fu ucciso in battaglia, Giovanni fu promosso dall' imperatore bizantino Basilio II (976-1025) a catapano d'Italia. Egli arrivò a Bari nel maggio 1008. Il 9 maggio 1009 ebbe inizio a Bari una rivolta normanna guidata da Melo di Bari, che si diffuse rapidamente nelle altre città del Catapanato d'Italia. Giovanni morì in battaglia contro i ribelli alla fine del 1009 (o, più probabilmente, all'inizio del 1010). Basilio Argiro, detto il Mesardonite (Basilios Argyros Mesardonites;), è stato un generale bizantino, stratega di Samo e poi catapano d' Italia dal 1010 al 1016. Era membro della famiglia imperiale degli Argiri e forse fratello dello stesso Romano III. Arrivò a Bari nel 1010, nel pieno della rivolta antibizantina di Melo di Bari, nel corso della quale era stato ucciso il catapano Giovanni Curcuas; dopo un lungo e cruento assedio, riconquistò con la forza la città (11 giugno 1011): molti baresi furono uccisi, mentre i capi degli insorti, Melo e Datto, riuscivano a fuggire. Basilio condusse a Bisanzio come prigionieri la moglie di Melo e Argiro, il suo giovane figlio. Per assicurare la fedeltà del Catapanato d'Italia a Bisanzio, pretese formale atto di vassallaggio a nome dell'imperatore da parte del principe Guaimario III di Salerno (ottobre 1011) e da Atenolfo, abate di Monte Cassino e fratello di Pandolfo IV di Capua: con questo riuscì ad ottenere anche che il fuggitivo Datto, fosse costretto a lasciare il sicuro ricetto dell'abbazia benedettina e trovare scampo nelle terre del papa. Morì a Bitonto nel 1017. A Basilio Mesardonite si deve la costruzione (o piuttosto il restauro e l'ampliamento) del palazzo del Catapano di Bari (sul luogo dove oggi è la basilica di San Nicola). Leone Tornicio o Contoleone è stato un generale bizantino che fu strategos di Cefalonia, poi catapano d'Italia dal maggio 1017 fino al settembre dello stesso anno, nel 1047 tentò di usurpare il trono dei basileis. Leone Tornicio nacque in una famiglia di origine armena, territorio che era stato conquistato dall' impero bizantino. Egli era figlio cadetto e fratello di Grigorio I, principe di Taron ed imparentato con la famiglia nobile dei Bagratidi. Entrò nell' esercito bizantino diventando generale bizantino, successivamente divenne strategos di Kephalenia. Nel 1010 accompagnò in Puglia il nuovo catapano Basilio Argiro il Mesardonite. Nel 1016 il catapano Basilio morì e l' imperatore bizantino Basilio II lo sostituì con Leone nominando questi catapano. Egli arrivò a Bari nel maggio del 1017 ma nel frattempo Melo di Bari, appoggiato dai Normanni, aveva organizzato una nuova rivolta. A maggio Leone diede il comando dell' esercito bizantino a Leone Passiano che si scontrò con Melo presso il fiume Fortore ad Arenula; la battaglia ebbe esito incerto, secondo Guglielmo di Puglia, o fu una vittoria per Melo, secondo Leone Ostiense. Visto comunque l'esito non positivo della battaglia, Tornicio Contoleone decise di prendere egli stesso il comando dell'esercito, che condusse presso Civita, dove ci fu una seconda battaglia contro Melo; quest'ultimo vinse, anche se Lupo Protospata e un cronista anonimo dicono che fu Melo a essere sconfitto. A giugno, nei pressi di Troia, Leone fu nuovamente sconfitto da Melo: secondo le fonti Tornicio avrebbe abbandonato ignominiosamente il campo di battaglia (fuit inde secutus Turnicius, sed terga dedit victusque recessit, scrive Guglielmo di Puglia). Melo si trovò così la strada aperta fino a Trani, dove arrivò a settembre. Vista l'inettitudine dimostrata, Basilio II depose Leone in favore di Basilio Boioannes. Su diversi anni della vita di Tornicio poco si sa ma nel 1047 egli tornò a fare notizia, guidando una rivolta armata dei themata occidentali. Fu nominato imperatore dai suoi soldati ed avanzò alla volta di Costantinopoli. L'imperatoreCostantino IX Monomaco, nonostante la sua cattiva salute, condusse di persona la difesa della capitale dell' impero bizantino radunando l' esercito dei themata orientali. Leone Tornicio diede l'assaltò alla città due volte, ma non ebbe successo e quindi ritirò l'esercito, ma le truppe fedeli all'imperatore lo sconfissero in campo aperto il 14 settembre. Leone fu catturato e accecato il 25 dicembre e da questo momento non ci sono più sue notizie.
Πηγή: https://it.m.wikipedia.org/wiki/Gregorio_Tarcaniota
https://it.m.wikipedia.org/wiki/Alessio_Xifea
https://it.m.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Curcuas_(catapano)
https://it.m.wikipedia.org/wiki/Basilio_Argiro_il_Mesardonite
https://it.m.wikipedia.org/wiki/Leone_Tornicio

Византииский император Иоанн III Дука Ваиац : Король под горой или Спящий герой Греков

Иоа́нн III Ду́ка Вата́ц (1192, Дидимотика  - 1254, Нимфей) никейский император в 1221—1254 годах. Сын Василия Ватаца, военачальника в правление Исаака II Ангела. Женился на старшей дочери Феодора I Ласкариса Ирине и был назначен наследником. Византийские авторы в целом с похвалой отзываются об Иоанне III не только как о правителе, но и как о человеке, отмечая его щедрость и милосердие. По словам Феодора Скутариота «император как никто другой проявлял милосердие». Георгий Акрополит пишет, что Иоанн «был кроток и всегда отличался человеколюбием», впрочем, сразу же добавляет, что «дары своим подданным давал редко, зато иноземцев (...) он одаривал более щедро, чтобы они хвалили его». В первую половину правления на Иоанна большое влияние оказывала жена — императрица Ирина, доставившая ему престол. Об этой маркизе, имя которой установить не удалось, пишут и другие авторы. По словам Никифора Григоры, она обладала «красотою лица и силою взгляда, который можно сравнить с сетью, из которой не выберешься». Никифор Влеммид в своей автобиографии рассказывает о случае, произошедшем с маркизой в день одного из церковных праздников. Когда она в сопровождении большой свиты, облаченная в императорский пурпур, отправилась в храм Григория Чудотворца в Эфесе, где настоятелем был Влеммид, последний приказал запереть двери храма, чтобы «эта бесстыдница не прошла своими преступными ногами по священному помосту». Вскоре Никифор Влеммид отправил императору «Открытое письмо», где выразил своё возмущение его любовной связью с маркизой. Ватац, видя, что его роман приобретает скандальный характер, был вынужден расстаться с фавориткой. На войне император старался действовать осторожно и методично, избегая решительных сражений. Иоанн III подобно императорам Зенону, Михаилам IV и V, а также Исааку I Комнину, страдал эпилепсией. В конце февраля 1254, когда Иоанн находился в Никее, у него произошёл инсульт. Через некоторое время он снова смог двигаться и приказал отвезти себя в Нимфей, где привык встречать День пальм (Вербное воскресенье). Там он и умер 3 ноября 1254 в шатре, поставленном в дворцовом саду. Похоронен он был в построенном им монастыре Спасителя в Сосандрах возле Магнесии. Во время наступления турок в начале XIV в. останки были перенесены в Магнесию, а монастырь вскоре был разрушен мусульманами. При осаде города турками сложилась легенда о защите Магнесии призраком Иоанна Ватаца, которого местные жители уже почитали как святого. После взятия Магнесии турки сбросили тело императора в овраг. В районе Смирны, Нимфея и Магнесии сложилось почитание Иоанна Ватаца как святого. Тем не менее, он не был официально канонизирован, так как Палеологи старались не вспоминать о достижениях Ласкаридов. Однако в Малой Азии, особенно в Эфесе, Иоанна почитали до начала XX века, то есть, пока там сохранялось греческое население. В XIV веке епископ Григорий Пелагонийский написал Житие Святого Иоанна Милостивого, а в XVIII веке Никодимом Святогорцем по просьбе эфесского митрополита была записана церковная служба святому императору Иоанну Ватацу Милостивому, которую до сих пор служат ноября.
Πηγή: https://ru.m.wikipedia.org/wiki/Иоанн_III_Дука_Ватац

King in the Mountain : The greek legends of the marble emperor of Byzantine Empire

A king in the mountain, king under the mountain, or sleeping hero is a prominent motif in folklore and mythology that is found in many folktales and legends. The Aarne-Thompson classification system for folktale motifs classifies these stories as number 766, relating them to the tale of the Seven Sleepers of Ephesus. King in the mountain stories involve legendary heroes, often accompanied by armed retainers, sleeping in remote dwellings, including caves on high mountaintops, remote islands, or supernatural worlds. The hero is frequently a historical figure of some military consequence in the history of the nation where themountain is located. The stories gathered by the Brothers Grimm concerning Frederick Barbarossa and Charlemagne are typical of the stories told, and have been influential on many told variants and subsequent adaptations. The presence of the hero is unsuspected, until some herdsman wanders into the cave, typically looking for a lost animal, and sees the hero. The stories almost always mention the detail that the hero has grown a long beard, indicative of the long time he has slept beneath the mountain. In the Brothers Grimm version, the hero speaks with the herdsman. Their conversation typically involves the hero asking, "Do the eagles (or ravens) still circle the mountaintop?" The herdsman, or a mysterious voice, replies, "Yes, they still circle the mountaintop." "Then begone! My time has not yet come." The herdsman is usually supernaturally harmed by the experience: he ages rapidly, he emerges with his hair turned white, and often he dies after repeating the tale. The story goes on to say that the king sleeps in the mountain, awaiting a summons to arise with his knights and defend the nation in a time of deadly peril. The omen that presages his rising will be the extinction of thebirds that trigger his awakening. A number of kings, rulers, fictional characters and religious figures have become attached to this story. They include some of the following: Constantine XI Palaiologos, the last emperor of the Eastern Roman Empire, said to have been turned into marble and thus was known as "Marmaromenos", "the Marble King". He was said to be hidden somewhere underground until his glorious return as the Immortal Emperor. Constantine XI Dragases Palaiologos, (1405 –1453) was the last reigning Byzantine Emperor, reigning as a member of the Palaiologos dynasty from 1449 to his death in battle at the fall of Constantinople. Following his death, he became a legendary figure in Greek folklore as the "Marble Emperor" who would awaken and recover the Empire and Constantinople from the Ottomans. His death marked the end of the Roman Empire, which had continued in the East for 977 years after the fall of the Western Roman Empire. A legend tells that when the Ottomans entered the city, an angel rescued the emperor, turned him into marble and placed him in a cave under the earth near the Golden Gate, where he waits to be brought to life again to conquer the city back for Christians. While serving as ambassador to Russia in February 1834, Ahmed Pasha presented Tsar Nicholas with a number of gifts, including a jewel-encrusted sword supposedly taken from Constantine XI's corpse. Constantine XI's legacy was used as a rallying cry for Greeks during their war for Independence with the Ottoman Empire. Today the Emperor is considered a national hero in Greece. During the Balkan Wars and the Greco-Turkish War, under the influence of the Megali Idea, the name of the then-Greek king, Constantine, was used in Greece as a popular confirmation of the prophetic myth about the Marble King who would liberate Constantinople and recreate the lost Empire. Constantine Palaiologos' legacy is still a popular theme in Greek culture. The well known contemporary composers Apostolos Kaldaras and Stamatis Spanoudakis have written elegies for the Marble King. Some Eastern Orthodox and Greek-Catholics consider Constantine XI a saint (or a national martyror ethnomartyr). However, he has not been officially canonized by either Church, partly due to controversy surrounding his personal religious beliefs and partly because death in battle is not normally considered a form of martyrdom by the Orthodox Church. An Orthodox martyr is one who voluntarily accepts death for his faith, typically in a situation where he has the option to give up Christianity and live, but chooses death instead. Emperor John III Doukas Vatatzes (also known as "Kaloyannis III'") of the Eastern Roman Empire, due to his kindness and ability, also known as "Marmaromenos" although this title might also be due to the post-mortem discovery of his intact body, the peculiar appearance of which was caused by a lifetime of medical treatment for epilepsy. (Greece, Cyprus). John III Doukas Vatatzes (1193, Didymoteicho – 1254, Nymphaion), was Emperor of Nicaea from 1222 to 1254. He was succeeded by his son, known as Theodore II Laskaris. John III Doukas Vatatzes was a successful ruler who laid the groundwork for Nicaea's recovery of Constantinople. He was successful in maintaining generally peaceful relations with his most powerful neighbors, Bulgaria and the Sultanate of Rum, and his network of diplomatic relations extended to the Holy Roman Empire and the Papacy, while his armed forces included Frankish mercenaries. John III effected Nicaean expansion into Europe, where by the end of his reign he had annexed his former rival Thessalonica and had expanded at the expense of Bulgaria and Epirus. He also expanded Nicaean control over much of the Aegean and annexed the important island of Rhodes, while he supported initiatives to free Crete from Venetian occupation aiming toward its re-unification with the Byzantine empire of Nicaea. Moreover, John III is credited with carefully developing the internal prosperity and economy of his realm, encouraging justice and charity. In spite of his epilepsy, John III had provided active leadership in both peace and war. A half-century after his death, John III was canonized as a saint, under the name John the Merciful, and is commemorated annually on November 4 in the Orthodox calendar. Alice Gardiner remarked on the persistence of Theodore's cult among the Ionian Greeks as late as the early 20th century, and on the contrast she witnessed where "the clergy and people of Magnesia and the neighbourhood revere his memory every fourth of November. But those who ramble and play about his ruined palace seldom connect it even with his name."
Πηγή: https://en.m.wikipedia.org/wiki/King_in_the_mountain
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Constantine_XI_Palaiologos
https://en.m.wikipedia.org/wiki/John_III_Doukas_Vatatzes

Η οικογένεια την περίοδο της Τουρκοκρατίας : Η οικογενειακή ζωή των υποδούλων Ελλήνων

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι Οθωμανοί είχαν χωρίσει τους πληθυσμούς σε δύο κατηγορίες. Σύμφωνα με το Κοράνι. Στην πρώτη περιλαμβάνονταν οι μουσουλμάνοι με πολλα δικαιώματα και προνόμια. Στην δεύτερη οι υπόλοιποι. Οι Μη Μουσουλμάνοι : περιλαμβάνονταν οι Έλληνες ως χριστιανοί και αποτελούσαν υπηκόους δεύτερης κατηγορίας. Δεν εντάσσονταν στο στρατό της αυτοκρατορίας, δε συμμετείχαν στη διοίκηση της χώρας και επωμίζονταν το μεγαλύτερο μέρος της φορολογίας και άλλων υποχρεώσεων. Υπάγονταν σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με τον τρόπο υποδούλωσής τους: οικειοθελής παράδοση, στρατιωτική ήττα, ή, ανάλογα με τη σημασία που είχε η περιοχή τους. Στην τελευταία περίπτωση, η οθωμανική διοίκηση παρείχε κάποια προνόμια που διέφεραν ανά περιοχή. Οι Έλληνες θεωρούνταν ζιμμί, οπαδοί μονοθεϊστικής θρησκείας, των οποίων τα ιερά βιβλία ήταν αποδεκτά από το Ισλάμ. Δεν υπήρχε σαφής προσδιορισμός των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των ζιμμί, εκτός από την καταβολή του ειδικού κεφαλικού φόρου. Όλα τα υπόλοιπα ήταν κατά περιοχή και ανά συνθήκες. Η κοινωνική ανωτερότητα των μουσουλμάνων ήταν απόλυτη. Ακόμη και προνομιούχοι χριστιανοί (Φαναριώτες) υστερούσαν έναντι ενός μουσουλμάνου σε περίπτωση αντιπαράθεσης. Σύμφωνα με τούρκους ιστορικούς, η υπεροχή αυτή προερχόταν από τη στρατεύσιμη ιδιότητά τους, ότι δηλαδή παρείχαν προστασία έναντι ξένης επιβουλής. Η οικογένεια για τους οθωμανούς, ήταν η βασική φορολογική μονάδα, στην οποία κατανέμονταν οι κύριοι φόροι. Υπεύθυνος για την πληρωμή τους ήταν ο άνδρας μετά τα 12 ή τα 13, καθώς τότε θεωρούνταν ικανός να κρατά όπλο. Έτσι ο έφηβος αντιμετωπιζόταν ως άνδρας, μπορούσε να εκλεγεί κοτσάμπασης, κλέφτης ή αρματολός. Για να προσδιορίσουν την ηλικία των εφήβων, οι τούρκοι χρησιμοποιούσαν μια ηλίθια διαδικασία με ένα σκοινί (δες περιγραφή), καθώς οι γονείς πολλές φορές ψεύδονταν για την ηλικία του παιδιού τους. Φυσικά υπήρχαν και οι αυθαιρεσίες, μην ξεχνιόμαστε. Τα παιδιά αντιμετωπίζονταν ως ενήλικοι και όταν επρόκειτο για αγοραπωλησία ακινήτου. Οι σκληρές συνθήκες διαβίωσης υποχρέωναν τα παιδιά να εργάζονται από πολύ μικρά στους αγρούς, σε σπίτια ευπόρων ή σε εργαστήρια, όπου πολλές φορές μάθαιναν την τέχνη. Σε περιπτώσεις που οι γονείς όφειλαν χρήματα που δεν μπορούσαν να πληρώσουν, έδιναν τα παιδιά τους ως ενέχυρο στη φυλακή, μέχρι να εξοικονομήσουν οι ίδιοι το απαραίτητο ποσό. Οι παραπάνω υποχρεώσεις αφορούσαν κυρίως τα αγόρια αν και σε εξαιρετικές δυσκολίες εργάζονταν και τα κορίτσια. Υπό ομαλές όμως συνθήκες, οι κανόνες ήταν διαφορετικοί, προκειμένου να μην κινδυνεύσει η τιμή των κοριτσιών, κάτι που ως κίνδυνος, περιόριζε τη χαρά για τη γέννηση κοριτσιού. Το κορίτσι χρειαζόταν προστασία και προίκα, πράγματα δύσκολα για την εποχή. Έτσι ήταν σύνηθες φαινόμενο ο αρραβώνας και ο γάμος από μικρή ηλικία, με αποτέλεσμα γυναίκες να γίνονται πολύτεκνες μητέρες πριν καν κλείσουν τα 20 χρόνια τους. Ακόμη όμως και στο πατρικό σπίτι, οι υποχρεώσεις τους δεν ήταν λίγες καθώς υποκαθιστούσαν τη μητέρα που βοηθούσε στα χωράφια. Τα παιδιά όφειλαν απόλυτη υπακοή στους γονείς και ιδιαίτερα στον πατέρα, η πατρική εξουσία του οποίου ήταν θεσμοθετημένη. Μπορούσε να διαχειρίζεται εν λευκώ την τύχη των παιδιών του. Αρματολοί και κοτσαμπάσηδες έδιναν τα παιδιά τους ενέχυρο για να εξασφαλίσουν ανακωχή ή συμμαχίες. Τα αρραβώνιαζαν για να ισχυροποιήσουν τη θέση τους και τα τιμωρούσαν αυστηρά αν αυθαδίαζαν. Αργότερα, μετά το τέλος της επανάστασης, όσοι είχαν ανδρωθεί στα χρόνια της δε μπορούσαν να ανεχτούν την ελευθεριότητα στις οικογενειακές σχέσεις. Θα ήταν εύκολο να αδικήσουμε τους γονείς εκείνης της εποχής. Αν σκεφτούμε όμως τις σκληρές συνθήκες ζωής, τα οικονομικά προβλήματα και τις αυθαιρεσίες του κράτους καθώς και την ευκολία που οι τούρκοι μπορούσαν να απαγάγουν, να κακοποιήσουν ή και να θανατώσουν ένα παιδί, μπορεί να κατανοήσουμε τις στάσεις τους. Οι όμορφοι νέοι και νέες ήταν εύκολο να βρεθούν έγκλειστοι σε χαρέμι. Επειδή όμως τα παιδιά είναι πάντα παιδιά, υπάρχουν πολλές αναφορές για ομαδικά παιχνίδια αγοριών ή κορίτσια που καμάρωναν υποτυπωδώς στολισμένα. Ας μην ξεχνάμε πως τα δικαιώματα του παιδιού ήταν κάτι άγνωστο τότε. Ακόμη κι έτσι όμως, η Εκκλησία υπερασπιζόταν καθοριστικά τα παιδιά. Η γονική αγάπη θεωρείται δεδομένη, όπως και οι στενοί δεσμοί της οικογένειας. «Βασίλη τίμα τον μπαμπά, κι εσύ μπαμπά, έχε γνώσιν». Παροιμία της εποχής που δίνει το στίγμα. Παραδόξως, η ελληνίδα είχε δικαιώματα ! Μπορούσε να κληρονομήσει την πατρική περιουσία, στην πράξη όμως, μόνον αν δεν υπήρχε αδελφός. Μπορούσε όμως να αξιώσει να προικιστεί. Θεωρητικά μπορούσε να μορφωθεί, στην πράξη όμως αυτό απαγορευόταν. Υπήρχαν γυναίκες που εργάζονταν ως μαμές ή γιάτρισσες, δε μπορούσαν όμως να καταλάβουν δημόσια αξιώματα. Φορολογικά υπαγόταν στον πατέρα ή τον άνδρα της – εκτός από τις χήρες που πλήρωναν όμως το μισό φόρο. Ο πατέρας της όφειλε να καταβάλλει το ‘δικαίωμα γάμου’, στον τιμαριούχο της περιοχής, έτσι ώστε να αντισταθμιστεί το δικαίωμα του τιμαριούχου να κοιμηθεί με τη νύφη την πρώτη νύχτα του γάμου (δυτικό φρούτο). Οι οθωμανοί μπορούσαν να συνάψουν σεξουαλικές σχέσεις ή και γάμο με χριστιανή, ακόμη και χωρίς τη θέλησή της, φτάνει τα παιδιά να ασπάζονταν το Ισλάμ. Απαγορευόταν ρητά ο γάμος χριστιανού με μουσουλμάνα. Με εξαίρεση τους πασάδες, η απαγωγή ή αποπλάνηση χριστιανής θεωρούνταν μεγάλο αδίκημα. Αν όμως η γυναίκα έμενε έγκυος, το παιδί παραδιδόταν στον πατέρα κι έτσι πολλές αναγκαστικά έμεναν με τους άνδρες αυτούς προκειμένου να μη στερηθούν το παιδί τους. Αυτές όμως ήταν οι εξαιρέσεις. Οι Ελληνίδες παντρευόντουσαν Έλληνες, με τον αρραβώνα να γίνεται πολύ νωρίς. Ο πατέρας επέλεγε το σύζυγο, που γινόταν ο φυσικός αφέντης της γυναίκας. Οι γάμοι σπάνια διαλύονταν. Λόγοι διαζυγίου ήταν η πνευματική ασθένεια, η άμβλωση και η ανακάλυψη πως η νύφη δεν ήταν παρθένα. Μετά το διαζύγιο, η γυναίκα μπορούσε να ζητήσει πίσω την προίκα της, καθώς και διατροφή, εκτός κι αν είχε η ίδια διαπράξει απιστία. Πάντως, καθώς τα κορίτσια περνούσαν σχεδόν όλη τη ζωή τους στο σπίτι, σπάνια σκεφτόντουσαν κάτι τέτοιο. Η υπακοή της συζύγου στο σύζυγο ποίκιλε ανά περιοχή. Εκεί που υπήρχε οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη, η σύζυγος απέκτησε εξουσία στην ανατροφή των παιδιών το σχεδιασμό του γάμου τους και στη διαχείριση της περιουσίας. Μπορούσε επίσης να διεκδικήσει τα παιδιά της αν έχανε το σύζυγό της πριν αυτά ενηλικιωθούν. Οι σύζυγοι και οι μητέρες απολάμβαναν σεβασμού από την κοινωνία, απαγορευόταν όμως οποιαδήποτε σεξουαλική σχέση εκτός γάμου που θεωρούνταν πορνεία. Πόρνες θεωρούνταν ακόμα και οι γυναίκες που είχαν βιαστεί. Όλες εξορίζονταν μέχρι να αποδείξουν πως άλλαξαν ζωή. Ο ελεύθερος χρόνος των πλούσιων είχε να κάνει με εργόχειρα, μουσική κι επίσκεψη στο δημόσιο λουτρό. Οι φτωχές γυναίκες που εργάζονταν συνέχεια, πήγαιναν στην εκκλησία ή σε κανένα πανηγύρι. Εξαίρεση αποτέλεσε ο Κοσμάς ο Αιτωλός που ήταν αντίθετος στην αντιμετώπιση των γυναικών ως υποδεέστερων.
Πηγή: http://eapilektoi.blogspot.gr/2011/03/20_27.html

Η οικογένεια στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία : Ο ρόλος της θρησκείας και του κράτους στις σχέσεις του ζευγαριού

Για τους Βυζαντινούς ο κοινωνικός σύνδεσμος που συνέθετε την κοινότητα ήταν η οικογένεια. Η οικογένεια, βασισμένη στο γάμο των γονέων και των παιδιών τους, δηλαδή η πυρηνική οικογένεια, ήταν ο κύριος κοινωνικός, πνευματικός αλλά και οικονομικός παράγοντας της τότε κοινωνίας. Η οικογένεια αποτελούσε το κύριο χαρακτηριστικό υπόστασης του σπιτικού και της διαιώνισης των Παραδόσεων από γενιά σε γενιά τόσο των λεγόμενων «δυνατών», όσο και των πτωχότερων αγροτικών στρωμάτων που αποτελούσαν την πλειοψηφία και τον κύριο κορμό της Βυζαντινής κοινωνίας. Επίσης, σαν μια μεγάλη μη εξ αίματος αλλ’ εκ πνεύματος οικογένεια, τα μοναστικά κοινόβια, που ήταν μεγάλο τμήμα της πνευματικής και οικονομικής παραγωγής του Βυζαντινού κράτους, συνέβαλλαν και αυτά στην Παράδοση της βυζαντινής ζωής, πολιτισμού, ήθους και εθίμων. Είναι συγκινητικό να βρίσκει κανείς σήμερα διεσπαρμένες σε όλη την Εγγύς Ανατολή, όπου η αραβική γλώσσα και το Ισλάμ κυριαρχούν, νησίδες μοναστικής ζωής που κρατούν ακόμα την Ελληνορθόδοξη Παράδοση του Βυζαντίου. Καθ’ όλην του την ιστορία το Βυζάντιο, κρατήθηκε στους Πυλώνες μιας οικογενειακής αξιοκρατίας, όπου το ήθος και η εντιμότητα των τέκνων γινόταν κίνητρο εξέλιξης και διαφύλασσαν το Άξιο και την Τιμή του γίγνεσθαι της οικογένειας, των συγγενών και των γονέων. Έτσι, η οικογένεια καθίστατο στην κοινωνία ως κάτι το ιερό. Η οικογένεια, δηλαδή, ήταν σύμβολο αξιοκρατίας, διότι μια ισχυρή οικογένεια εκτιμούνταν ως ο εκπρόσωπος των ισχυρών μελών της και όχι ως ο παράγων μιας ευνοιοκρατικής τάξης. Οικογένειες από όλα τα μήκη και πλάτη της αυτοκρατορίας επέλεγαν τις κόρες ή τους γιους τους να συμβάλλουν στη δομή του κράτους, τόσο για μια ενσωμάτωση στην ασφάλεια και τον πλούτο ενός αυτοκρατορικού συστήματος, όσο και για την τιμή που εξέπεμπε μια τέτοια θέση στην οικογένεια. Το πνεύμα ήταν να δείξουν ότι η ανατροφή των τέκνων τους είχε μια τέτοια επιτυχία, ώστε αυτά να χρίζουν εκτίμησης έως και να γίνουν μέλη της αριστοκρατίας, που για αιώνες βασιζόταν σε τίτλους μη κληρονομικούς με βάση της δυναμικής της προσωπικότητάς τους. Για παράδειγμα, η αυτοκρατορική αυλή δεχόταν στους κύκλους τους πολίτες της Αυτοκρατορίας από όλα τα μήκη και πλάτη της ανεξαρτήτως της καταγωγής τους. Τίτλοι ευγενείας, τους οποίους έδινε ο αυτοκράτωρ για να χρίσει τα νέα μέλη της αυτοκρατορικής αυλής, δεν ήσαν κληρονομικοί και επινοούνταν καινούριοι συχνά. Βασισμένοι στο ταλέντο και τις ικανότητες του κάθε υποψηφίου, ακόμη κι αν δεν συνέβαινε συχνά, δεν θα ήταν παράξενο ικανά άτομα να έχουν την ευκαιρία να μοιραστούν και αυτά λίγο από την αυτοκρατορική αίγλη και εξουσία. Ακόμη και νεαρές κόρες από επαρχιακές πόλεις κατάφεραν να φτάσουν τον «ανώτερο ρόλο που προοριζόταν για τις γυναίκες», δηλαδή σύζυγοι του αυτοκράτορα. Έτσι αποφευγόταν η ενδυνάμωση της κάστας των ευγενών από την κυριαρχία συγκεκριμένων οικογενειών στα πράγματα της αυλής, ενώ παράλληλα κινητοποιούσε ικανούς ανθρώπους να συμμετάσχουν στην ανεπτυγμένη γραφειοκρατία της Αυτοκρατορίας. Οι οικογένεια είναι αυτοδύναμη οντότητα, περιστοιχισμένη από ένα αόρατο τείχος που τη χωρίζει από τον υπόλοιπο κόσμο. Οποιοσδήποτε δεν είναι στενά δεμένος μαζί της, έστω και φίλος, μπορεί, εισχωρώντας στον εσωτερικό αυτό κύκλο, να ξελογιάσει τις γυναίκες, να μάθει τα οικογενειακά μυστικά και γενικά να διαταράξει την οικογενειακή τάξη. Μια καλή σύζυγος, είναι η μισή ζωή, η υπόσχεση για μια καλή τύχη. Οι σύζυγοι πρέπει να είναι πιστοί και να αποφεύγουν τον δεύτερο γάμο όταν χηρεύουν. Η ανατροφή των παιδιών αντιμετωπίζεται επίσης με μεγάλη σοβαρότητα. Τα παιδιά οφείλουν να φοβούνται και να σέβονται τον αρχηγό της οικογένειας, αλλά αυτή η στάση πρέπει να είναι απόρροια καλής ανατροφής και όχι τιμωρίας και ξυλοδαρμού. Τα ανύπαντρα  κορίτσια δεν επιτρέπεται, βέβαια, να εκτίθενται στο βλέμμα των ανδρών που δεν είναι συγγενείς. Αυτός ο περιορισμός των γυναικών, συζύγων και θυγατέρων, προκύπτει έμμεσα και από άλλα κείμενα της εποχής.H Άννα Κομνηνή αναφέρει ότι οι γυναίκες, όταν έβγαιναν στο δρόμο, κάλυπταν προσεκτικά το πρόσωπό τους. Η θέση της γυναίκας μέσα στην οικογένεια ήταν κατώτερη από αυτή του άνδρα. Ένα κορίτσι από τη γέννησή του ακόμα αντιμετωπιζόταν διαφορετικά, γιατί ταυτιζόταν με την υποχρέωση της οικογένειας να το προικίσει. Για την εκκλησία ο άνδρας και η γυναίκα ήταν ισότιμοι, όσον αφορά το σχηματισμό οικογένειας. Έτσι χάρη στην ιδιότητα της μητρότητας η γυναίκα καταξιωνόταν κοινωνικά. Ύστερα από την Εκλογή του Λέοντα Γ΄ του Ίσαυρου (726) μειώθηκε η παντοδυναμία του πατέρα, με  ισότητα στην οικογένεια. Οι Μακεδόνες επανέφεραν την πατρική εξουσία και η γυναίκα μόνο ως χήρα γινόταν αρχηγός της οικογένειας. Με το γάμο η γυναίκα γινόταν κύριος μιας περιουσίας. Ο ρόλος του πατέρα ήταν ο κυρίαρχος μέσα στην οικογένεια.Φρόντιζε για το μέλλον των παιδιών του και έπαιρνε όλες τις δύσκολες αποφάσεις.Ο λόγος του ήταν νόμος παρ'όλο που ο ίδιος έλειπε συχνά από το σπίτι για να ασχολείται με τα κοινά και την πολιτική ζωή. Η μοιχαλίδα γυναίκα μπορούσε να σκοτωθεί από το σύζυγό της. Αργότερα επί Λέοντος Σοφού η ποινή αυτή μετριάσθηκε σε κόψιμο της μύτης και διαπόμπευση. Εννοείται ότι η ποινή που ίσχυε για τις γυναίκες μοιχαλίδες δεν εφαρμοζόταν στους άνδρες μοιχούς. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος φωνάζει: "ου δέχομαι ταύτην την νομοθεσίαν, ουκ επαινώ την συνήθειαν".  Από την άλλη,ο άντρας θεωρείται μοιχός μόνο όταν έχει σχέση με παντρεμένη γυναίκα και μάλιστα μοιχός όχι έναντι της γυναικός του, αλλά μόνο έναντι του συζύγου της άλλης γυναίκας. Οι λόγοι διαζυγίου για τη γυναίκα ήταν:
1.Η μοιχεία. Σ’ αυτό το θέμα υπήρχε άνιση μεταχείριση, αφού οι εξωσυζυγικές σχέσεις του άντρα με γυναίκα άγαμη, διαζευγμένη ή χήρα συνιστούσαν πορνεία και όχι μοιχεία
2.Η κατηγορία για μοιχεία χωρίς απόδειξη.
3.Η  μη εκτέλεση των συζυγικών καθηκόντων για 3 χρόνια.
4.Οι ποινικά κολάσιμες πράξεις του άνδρα, όχι μόνο απέναντί της.
5.Η παραφροσύνη (επί Λέοντος ΣΤ΄)
 Οι λόγοι διαζυγίου για τον άνδρα ήταν:
1.Η ανάρμοστη συμπεριφορά της γυναίκας, κατηγορία για πορνεία.
2.Η επιβουλή της ζωής του.
3.Εάν ήταν λεπρή.
Πηγή: https://mountathostoday.wordpress.com/2014/01/26/βυζάντιο-και-ορθοδοξία-η-σημασία-της-ο/
http://mariachouta.blogspot.gr/2015/02/blog-post.html

Η οικογένεια στην Αρχαία Ελλάδα : Οι σχέσεις του ζευγαριού και οι απόγονοι του

Η πόλη είναι ένα πλήθος από οικογένειες και γη και ιδιόκτητες περιουσίες που παρέχει αυτάρκεια για την καλή ζωή. Έτσι συνόψιζε ένας συγγραφέας του ύστερου 4ου αιώνα την κυρίαρχη πολιτική άποψη των αρχαίων Ελλήνων. Και διευκρίνιζε: «μέρη του οίκου είναι οι άνθρωποι και τα αποκτήματα». Οικονομία κυριολεκτικά η διευθέτηση (νομή) του οικου σήμαινε την επιστήμη της ορθής διαχείρισης του νοικοκυριού. Στην αρχαιότητα οικος ήταν το σύνολο των έμβιων και άψυχων όντων που συναπάρτιζαν μια οικογένεια και την περιουσία της. Αυτός ήταν ο βασικός πυρήνας της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Στην περιουσία περιλαμβάνονταν όχι μόνο το σπίτι (οικία), τα έπιπλα, τα καλλιεργημένα κτήματα και τα ζωντανά, αλλά επίσης οι οικόσιτοι δούλοι. Όλα αυτά υπήρχαν προς χάριν της καλής ζωής των ελεύθερων μελών. Ελεύθερα μέλη του οίκου ήταν οι σύζυγοι και τα τέκνα - και όποιος παππούς ή γιαγιά τυχόν ζούσε μαζί τους. Αδιαμφισβήτητος όμως αρχηγός της οικογένειας ήταν ο άνδρας-πατέρας, που ονομαζόταν κύριος (σε σχέση με όλα τα μέλη) καιδεσπότης (σε σχέση ειδικά με τους δούλους). Η χρηστή διαχείριση του οίκου απαιτούσε καταμερισμό των εργασιών μεταξύ των συζύγων, επίβλεψη των τέκνων και εποπτεία του υπόδουλου υπηρετικού προσωπικού. Απαιτούσε, επίσης, την καθημερινή συντήρηση όλων των μελών με τροφή και την προστασία τους κάτω από μια στέγη. Στις σχετικά εύπορες οικογένειες, όπου ένας αριθμός δούλων αρκούσε για το μεγαλύτερο μέρος των χειρωνακτικών εργασιών, η πιο έμπιστη δούλη αναλάμβανε τον ρόλο της οικονόμου. Ονομαζόταν ταμία. Αυτή είχε την επιστασία των υπόλοιπων δούλων που έμεναν στο σπίτι, των οικετην άλλοι ακολουθούσαν τον άνδρα στα κτήματα ή έμεναν μόνιμα εκεί και αυτή φρόντιζε για την αποθήκευση και συντήρηση των προϊόντων στους χώρους της οικίας. Επιτηρήτρια της οικονόμου ήταν η σύζυγος. Αντίστοιχα, ο άνδρας μπορούσε να ορίσει κάποιον επίτροπον ως επιστάτη των δούλων στα κτήματα. Τα αγαθά έρχονται στο σπίτι, κατά κύριο λόγο, από του άντρα τις πράξεις, ενώ τα περισσότερα καταναλώνονται με τις μετρημένες ενέργειες της γυναίκας, γράφει ο Ξενοφών στον Οικονομικόν του, το πρώτο σωζόμενο σύγγραμμα οικιακής οικονομίας. Την έντονη διαφοροποίηση των ρόλων ανάμεσα στα φύλα ενδυνάμωνε η πεποίθηση ότι η κυριότερη κοινωνική λειτουργία της γυναίκας είναι η τεκνοποιία, ότι στον γάμο βρίσκει η ίδια την ολοκλήρωσή της και ότι η φύση την έχει φτιάξει έτσι, ώστε να προτιμά τον κλειστό και προφυλαγμένο χώρο του σπιτιού από την εκτεθειμένη σε κίνδυνους υπαίθρια χώρα. Ό,τι ήταν ο πόλεμος και η προετοιμασία του για τον άνδρα, ήταν για τη γυναίκα η εγκυμοσύνη, η γέννα και η ανατροφή των παιδιών. Στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας το δέρμα μιας ευυπόληπτης γυναίκας έπρεπε να είναι λευκό από τη σκιατραφία. Το ίδιο χαρακτηριστικό στον άνδρα ήταν δείγμα επονείδιστης θηλυπρέπειας και απολιτικής βαρβαρότητας. Στα αγγεία και στα επιζωγραφισμένα αγάλματα, η χρωματική διάκριση ήταν ιδιαίτερα τονισμένη: κατάλευκες οι γυναίκες (όπως και οι κάθε λογής βάρβαροι), μαυρισμένοι από την έκθεση στον μεσογειακό ήλιο οι άνδρες (και οι μεγάλοι ήρωες του παρελθόντος). Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς θεώρησαν τον άνδρα και τη γυναίκα ως συμπληρωματικά αντίθετα, η σωστή εναρμόνιση των οποίων παράγει οικογενειακή σταθερότητα και πολιτική ισορροπία. Ο διαχωρισμός των σφαιρών δράσης για τα δύο φύλα υπήρξε σαφέστατος: το μέσα, το κλειστό, το περιορισμένο, προστατευμένο και ιδιωτικό ήταν ο χώρος του θηλυκού, ενώ το έξω, το ανοιχτό, το υπαίθριο, δημόσιο και εντέλει πολιτικό ήταν ο χώρος του αρσενικού. Φυσικά η αντίθεση αυτή δεν ίσχυε πλήρως στην πραγματικότητα. Το ιδανικό της ελεύθερης γυναίκας που δεν βγαίνει από το σπίτι της παρά μόνο για να μετάσχει σε κάποια ιερά πανήγυρη ή εορτή μπορούσε να εφαρμόζεται μόνο στα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας. Οι πολλές άλλες γυναίκες, είτε πολίτιδες είτε μέτοικοι, ήταν αναγκασμένες να βοηθούν τους συζύγους τους στις αγροτικές και λοιπές εργασίες και να πωλούν διάφορα προϊόντα (λουλούδια, μέλι, οπωροκηπευτικά, άνθινα στεφάνια, κορδέλες) στη δημόσια αγορά. Από την άλλη μεριά, οι αστές των καλών οικογενειών, που μπορούσαν πράγματι να ανταποκρίνονται στο ιδανικό της κοινωνίας τους, είχαν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να εκλέγονται ιέρειες και να πρωτοστατούν στις θρησκευτικές τελετές των θηλυκών θεοτήτων. Νομίζω ότι οι θεοί, γυναίκα μου, δημιούργησαν με περίσκεψη μεγάλη αυτό το ζεύγος που αποκαλούμε θηλυκό και αρσενικό, για να επωφελείται στον μέγιστο βαθμό από τη συνύπαρξη. Και εξηγούμαι. Τα φύλα υπάρχουν για να δίνουν απογόνους και να μην εκλείπει το είδος. Επίσης, ο άντρας και η γυναίκα αποκτούν με τον τρόπο αυτό μέλη ικανά για να τους φροντίσουν στα γεράματα. Μάλιστα, επειδή η ζωή των ανθρώπων δεν είναι, όπως των άλλων ζώων, στο ύπαιθρο αλλά χρειάζεται στέγη, […] ο θεός, νομίζω, έφτιαξε ευθύς εξαρχής τη φύση της γυναίκας κατάλληλη για τα εσωτερικά έργα, ενώ του άντρα για τα εξωτερικά. Με άλλα λόγια, ο θεός διευθέτησε έτσι το σώμα και την ψυχή του άντρα ώστε να αντέχει τα κρύα και τις ζέστες και τις πεζοπορίες και τις εκστρατείες και του ανέθεσε αυτές τις υπαίθριες δραστηριότητες, ενώ στη γυναίκα έδωσε ασθενέστερο σώμα, της επέβαλε τις εσωτερικές δουλειές […] και της χάρισε μεγαλύτερη στοργή και αγάπη για τα βρέφη και […] περισσότερο φόβο. Στον άντρα, αντίθετα, έδωσε ο θεός μεγαλύτερο θάρρος, επειδή γνώριζε ότι όποιος είναι υπεύθυνος για τα εξωτερικά έργα θα χρειαστεί να υπερασπιστεί το δίκιο του απέναντι σε αυτόν που τον αδικεί. Με αυτά τα λόγια παρουσιάζει ο Ξενοφών έναν χρηστό Αθηναίο πολίτη να διαπαιδαγωγεί τη νεαρή σύζυγό του. Η τριήμερη τελετή του γάμου ήταν, εκτός από γιορτή, επίσης μια διαβατήρια τελετή για την ενηλικίωση της νύφης. Η κοπέλα δεν άλλαζε μόνο κύριον και τόπο κατοικίας. Άλλαζε πρωτίστως θέση στην κοινωνία. Από παρθένα και κόρη, που ήταν έως τότε, γινόταν τώρα γυναίκα, και σε λίγους μήνες θα φανέρωνε την ιδιότητα της μητέρας. Η στειρότητα ήταν η μεγαλύτερη μομφή για μια γυναίκα, γιατί σήμαινε αδυναμία να επιτελέσει τον κυριότερο ρόλο που της είχε αναθέσει η φύση και η πόλη. Η γέννηση, όπως και ο θάνατος, αντιμετωπιζόταν με δέος. Μια έκφραση του σεβασμού απέναντι στην ακατάληπτη δύναμη που φέρνει στο φως νέες υπάρξεις ήταν η θεώρηση του τοκετού και της λοχείας ως φάσεων που προκαλούν μόλυνση - ιδίως σε όσους δεν συμμετέχουν άμεσα στη διαδικασία. Οι άνδρες χρειάζονταν μεγαλύτερη προφύλαξη, διότι ήταν ευκολότερα θύματα της δυναμικής αυτής έξαρσης της ζωής. Η επαφή τους με το νεογέννητο και τη λεχώνα σύζυγο απαιτούσε τελετουργικούς καθαρμούς. Η τελετή ονομαζόταν Αμφιδρόμια, είχε τη μορφή υιοθεσίας και ήταν παρόμοια με αυτή που τελούσαν για να δεξιωθούν στο σπιτικό έναν νεοαποκτηθέντα δούλο. Το γεγονός σηματοδοτούσε την απόφαση των γονέων να αναθρέψουν το παιδί, αντί να το απορρίψουν εκθέτοντάς το στους δρόμους. Κατόπιν οι συγγενείς έφερναν γενέθλια δώρα. Σε μια άλλη ιδιωτική τελετή, που γινόταν πέντε μέρες μετά, οι γονείς έδιναν όνομα στο ανώνυμο νεογνό. Το πρώτο αγόρι της οικογένειας έπαιρνε κατά κανόνα το όνομα του παππού του. Έτσι έκλεινε ο τριμερής κύκλος φυσικής αναγέννησης (πατέρας-γιος-εγγονός), καθώς είχε αποδειχθεί η γονιμική δύναμη του γιου. Για τα επόμενα επτά χρόνια της ζωής του το παιδί θα συναναστρεφόταν σχεδόν αποκλειστικά γυναίκες: τη μητέρα του, τη βάγια-τροφό (αν υπήρχε) και τις δούλες του σπιτιού. Από την πλευρά των ανδρών, ο γάμος μπορούσε να διαλυθεί τόσο εύκολα όσο είχε ξεκινήσει. Χωρίς καμία ιδιαίτερη αιτιολόγηση της στάσης του, ο σύζυγος μπορούσε να αποπέμψει τη γυναίκα του, με την υποχρέωση να επιστρέψει την προίκα που είχε λάβει. Αυτή ήταν η συνηθέστερη μορφή διαζυγίου και ονομαζόταν εκπεμψις. Αλλά και ο πατέρας της κόρης μπορούσε να ζητήσει πίσω τη θυγατέρα του για τρεις λόγους: αν ο σύζυγος τη μεταχειριζόταν άσχημα, αν έφθειρε αδικαιολόγητα την προίκα της ή αν (συνηθέστερα) ήταν η μοναδική κληρονόμος της πατρικής περιουσίας και η ίδια δεν είχε γιο. Αυτή η περίπτωση διαζυγίου ονομαζόταν αφαίρεσις. Δικαίωμα είχε και η ίδια η σύζυγος να εγκαταλείψει τον οίκο της, αφού πρώτα ζητούσε σχετική άδεια από τον επώνυμο άρχοντα. Η διαδικασία ονομαζόταν απόλειψις. Η τελευταία δυνατότητα ήταν η πιο σπάνια και δεν κέρδισε την ανοχή της κοινωνίας. Η ανδρική νομοθεσία, πάντως, την είχε προβλέψει. Ο αρχαίος “Οίκος” δεν αφορούσε μόνο το οικοδόμημα που στέγαζε την αρχαία οικογένεια, αλλά ολόκληρο το ανθρώπινο και περιουσιακό της δυναμικό. Ο θεσμός αφορούσε το ζευγάρι και τα παιδιά του [τα δικά του και από προηγούμενους γάμους, φυσικά και υιοθετημένα], τους ηλικιωμένους γονείς, τα προστατευόμενα μέλη της ευρύτερης οικογένειας, τα εξαρτημένα άτομα [δούλους, απελεύθερους, κα.] τα κτήματα, τα ζώα κλπ. Η οικογένεια και τα προστατευόμενα και εξαρτημένα κάθε φορά άτομα συστεγάζονταν στην οικία. Οι κοιτώνες των δούλων, όταν υπήρχαν, φαίνεται ότι ήταν χωρισμένοι ανάλογα με το φύλο στους «ανδρωνίτες» και τους «γυναικωνίτες» των σπιτιών. Την κοινωνική στήριξη και οικονομική διαχείριση του Οίκου είχε ο οικοδεσπότης, που ήταν συνήθως απασχολημένος με τις δουλειές έξω από το σπίτι, τα κοινά και τις αντροπαρέες. Τα πολιτικά δικαιώματα ήταν επίσης αποκλειστικό προνόμιο των ανδρών. Στις φτωχότερες οικογένειες, οι γυναίκες έπρεπε να συμμετέχουν στην οικονομική στήριξη του Οίκου [πχ. πωλήτριες στις λαϊκές αγορές, μαμές τροφοί κλπ.] άρα και στη ζωή έξω από το σπίτι. Όμως σε έναν μεγάλο και εύπορο Οίκο η σύζυγος παρέμενε επόπτης των θεμάτων στο εσωτερικό του σπιτιού, προστατευμένη και αξιοσέβαστη, αλλά ταυτόχρονα και αποκλεισμένη από τον έξω κόσμο. Κύρια εκπαίδευση των κοριτσιών και βασική ενασχόληση της γυναίκας στην οικιακή οικονομία ήταν η κατασκευή των ρούχων και των άλλων υφασμάτων του Οίκου. Οι αγνύθες, τα πήλινα δηλαδή βάρη του όρθιου αργαλειού, είναι αναπόσπαστο εύρημα κάθε αρχαίας οικίας, και σύμβολο της γυναικείας παρουσίας στο σπίτι.  Δεν είναι συνήθως πολλά τα κινητά ευρήματα που σώζονται μέσα στα ερείπια των αρχαίων σπιτιών και ακόμη λιγότερα τα προσωπικά αντικείμενα των ενοίκων . Τα περισσότερα θα ήταν οργανικά υλικά [υφάσματα, δέρματα] και χάθηκαν, ή μεταλλικά [κοσμήματα, εξαρτήματα ρούχων, οπλισμός, κα.] και σώθηκαν μαζί με τους ιδιοκτήτες τους πριν από την καταστροφή της οικίας. Στις πρόσφατες ανασκαφές των αγροικιών Ολύμπου βρέθηκαν αρκετά δαχτυλίδια, πόρπες, αιχμές όπλων κ.α.
Πηγή: http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/arxaiotita/page_035.html
http://krasodad.blogspot.gr/2013/01/blog-post_2334.html