Η εκπληκτική ιστορία των 730 Μανιατών που μετανάστευσαν στην Κορσική και διατήρησαν για δυο αιώνες την ελληνική και ορθόδοξη συνείδηση τους, αλλά και την γλώσσα τους. Απομονωμένοι σε εχθρικό περιβάλλον που τους θεωρούσε σχισματικούς, σε συνεχή προστριβή και πολέμους με τους ντόπιους κορσικανούς, διατήρησαν με αξιοθαύμαστο τρόπο ήθη και έθιμα καθώς και την ανάμνηση της πατρίδας που άφησαν. Το 1675, ένα Γαλλικό πλοίο που ονομαζόταν «Σωτήρας», φόρτωσε από Οίτυλο της Μάνης 730 Μανιάτες και απέπλευσε για τη Δύση. Ήταν εθελοντές πρόσφυγες, που ένιωθαν ανήμποροι να παραμείνουν πια στον γενέθλιο τόπο τους καθώς το συνεχές κυνηγητό από τους Τούρκους, οι φοβερές βεντέτες ανάμεσα στις οικογένειες και ο υπερπληθυσμός σε μια πάμφτωχη γη που δε μπορούσε να θρέψει πολλούς, είχαν μετατρέψει τη ζωή τους σε κόλαση. Οι 730 έφυγαν μαζί με τους επικεφαλείς της οικογένειας των Στεφανόπουλων, με τον επίσκοπο Οιτύλου Παρθένιο Καλκανδή, πέντε παπάδες, δώδεκα μοναχούς και λίγες καλόγριες. Οι Στεφανόπουλοι είχαν έρθει σε συνεννόηση με τους Γενοβέζους, οι οποίοι υποσχέθηκαν να τους εγκαταστήσουν σε κάποιο ελεύθερο τόπο.
Στο ταξίδι από τη Μάνη στη Γένοβα πέθαναν 120 άτομα, ενώ οι υπόλοιποι μετά από μικρή παραμονή στη Γένοβα μεταφέρθηκαν στην Κορσική που ήταν Γενοβέζικη κτήση. Τους παραχώρησαν ένα ξερό και άνυδρο τόπο του νησιού που έμοιαζε καταπληκτικά με τη Μάνη, τον οποίον οι ίδιοι οι πρόσφυγες ονόμασαν Παόμια.
Η ιστορία της Παόμια και της κοινότητας αυτής των Μανιατών στην Κορσική, είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Οι σκληροτράχηλοι αυτοί άνθρωποι κράτησαν επί οκτώ γενιές την εθνική τους συνείδηση, τη γλώσσα, τη διαφορετικότητα τους καθώς και την Ορθόδοξη πίστη τους. Αν και όρος για να μεταναστεύσουν ήταν ν’ αποδεχτούν την καθολική εκκλησία και τα πρωτεία του Πάπα, πράγμα που έκαναν εξ’ ανάγκης, συνέχισαν να τηρούν το Ορθόδοξο τυπικό για δύο ολόκληρους αιώνες.
Οι ντόπιοι Κορσικανοί ήταν επίσης ένας σκληροτράχηλος και λιτοδίαιτος λαός, με τους οποίους οι λιγοστοί Μανιάτες από την πρώτη στιγμή ήρθαν σε αντιπαράθεση, που συνεχίστηκε στο διηνεκές. Μόλις στις αρχές του 20ου αιώνα οι δυο πληθυσμοί έγιναν ένα, καθώς μέχρι τότε οι περίκλειστες κοινωνικές δομές και των Μανιατών και των Κορσικανών δεν επέτρεπαν τον συγχρωτισμό μεταξύ τους, αντιθέτως έκαναν εύκολους τους πολέμους και τις αντιπαραθέσεις. Οι Κορσικανοί επαναστατούσαν τακτικά εναντίον των Γενοβέζων, αλλά οι Μανιάτες νιώθοντας ευγνωμοσύνη που οι Γενοβέζοι τους έσωσαν και τους παραχώρησαν γη, τάσσονταν πάντα με το μέρος τους. Η Παόμια κάηκε και λεηλατήθηκε από τους ντόπιους στην επανάσταση του 1729, τα γυναικόπαιδα μεταφέρθηκαν στην πρωτεύουσα του νησιού Αιάκειο, ενώ δυο χρόνια αργότερα 90 Μανιάτες αντιστάθηκαν σε 5.000 Κορσικανούς και σώθηκαν κάνοντας ηρωική έξοδο από ένα μικρό φρούριο όπου είχαν καταφύγει. Όταν η Κορσική πέρασε στους Γάλλους, τους παραχωρήθηκε ένα άλλο κομμάτι γης όπου χτίστηκε το Καργκέζε. Κι αυτό όμως κάηκε κατά το ήμισυ από τους ντόπιους το 1795, καθώς αυτή τη φορά οι Κορσικάνοι επαναστάτησαν εναντίον των Γάλλων, αλλά οι Μανιάτες δεν τους ακολούθησαν. Στα τέλη του 1700, για πρώτη φορά εγκαταστάθηκαν στο Καργέζε λίγες Κορσικανές οικογένειες και άρχισε ο εντονότερος συγχρωτισμός των δύο κοινοτήτων.
Όποιος σήμερα επισκεφθεί την πόλη θα διαπιστώσει ότι στην κεντρική της πλατεία έχει δύο εκκλησίες που βρίσκονται αντικριστά η μια στην άλλη: Η λατινική Κοίμηση της Θεοτόκου των ντόπιων Κορσικανών και η ελληνική του Αγίου Σπυρίδωνα. Τα πράγματα άρχισαν να εξομαλύνονται μετά το 1830, όταν η Γαλλική παιδεία ομογενοποίησε σιγά-σιγά το νησί, δημιουργώντας στους κατοίκους Γαλλική εθνική συνείδηση. Ο τελευταίος ελληνόφωνος της Κορσικής πέθανε το 1930. Παρά ταύτα, οι ντόπιοι δεν έπαψαν ποτέ να βλέπουν τους Μανιάτες ως ξένους και κυρίως ως σχισματικούς, καθώς αυτοί συνέχιζαν να θρησκεύονται κατά το Ορθόδοξο τυπικό. Η καθολική εκκλησία προσπαθούσε με μανία να τους προσηλυτίσει στον καθολικισμό, κάτι που επετεύχθη μόνο στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Σήμερα, μόνο κάποιες παλιές μνήμες των γερόντων και ονομασίες δρόμων στο Καργέζε θυμίζουν τους 600 Μανιάτες που έφθασαν κάποτε στο νησί και άντεξαν ολομόναχοι για δυο και πλέον αιώνες.
Το ΚΑΡΓΚΕΖΕ - το χωριό των Μανιατών, τόσο στην Κορσική, όσο και στην Γαλλία και στον κόσμο προβάλλεται ως ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΡΓΚΕΖΕ. Κάθε έντυπο σε όλες τις γλώσσες, του τοπικού γραφείου τουρισμού, των τοπικών υπηρεσιών και συλλόγων αναφέρεται στο « GARGESE la Grecgue »! Ως επί το πλείστον οι κάτοικοι – ντόπιοι και απόγονοι Μανιατών – ασχολούνται με τουριστικές επιχειρήσεις υψηλού επιπέδου, με στόχο προσέλευση απαιτητικών επισκεπτών κι όχι μεγάλου αριθμού, αμφιβόλου ποιότητας, τουριστών. Η υποδομή (μαρίνα, υπερσύγχρονα επιπλωμένα δωμάτια, μικρά πολυτελή ξενοδοχεία και εστιατόρια, ιπποτουρισμό κ.λ.π.) τους επιτρέπει κάτι τέτοιο. Μαζί βέβαια με την άριστα οργανωμένη υπηρεσία καθαριότητος, την ευγένεια και το – διόλου δουλικό – χαμόγελο. Και είναι εκπληκτικό το γεγονός της Ελληνικής ονομασίας στα Ξενοδοχεία και τις επιχειρήσεις τους: RESIDENCE ELLADA, MOTEL TA KLADIA, RESIDENCE D’ ITYLON, HOTEL – MOTEL HELIOS, RESIDENCE MAINA, HOTEL – RESTAURANT THALASSA κ.π.ά.!
Είναι εξαιρετικά συγκινητικό για τον Έλληνα επισκέπτη, σ’ έναν τόπο μακρινό – και ξεχασμένο!- απ’ την πατρίδα μας τόπο, εφτακόσιοι άνθρωποι και οι απόγονοι τους ως σήμερα – σ’ ένα εχθρικό περιβάλλον, να έχουν επιβάλλει την Ελληνική τους παρουσία και να έχουν θέσει τη σφραγίδα τους στην καθημερινή ζωή. Βαδίζει κανείς σήμερα, στο Ελληνικό Καργκέζε στην ….οδό Ελλάδος ( Rue de Greece ), στην οδό Μάνης( Rue de Magne ) στην οδό Οιτύλου ( Rue de Vitylon)! Οι σημερινοί απόγονοι των Ελλήνων έχουν κρατήσει τα παλαιά Μανιάτικα επώνυμά τους: Στεφανόπουλος, Φριμιγόκης, Τζαννετάκης, Δρακάκης, Βολιμάκης, Κορίτης, Βλαχοδημάκης, Κορώνας, Κοτσυφάκης, Παπαδάκης, Μαυροειδάκης κ.ά. Αρκετοί γνωρίζουν, και μαθαίνουν, νέα Ελληνικά, μόνο μια – δυο γερόντισσες όμως, γνωρίζουν το Μανιάτικο ιδίωμα όπως το έμαθαν πάππου – προπάππου. Όσο πάμε προς τα πίσω, οι γνωρίζοντες τα Μανιάτικα ήταν περισσότεροι - δυστυχώς δεν διατηρήθηκε η Μανιάτικη λαλιά στο Καργκέζε (δεν ήταν εξάλλου και εύκολο, χωρίς συνδρομή απ’ την Μάνη και την Ελλάδα).
Εκείνο όμως που ποτέ δεν εγκατέλειψε τους απογόνους των τσακισμένων Μανιάτικων αποίκων του 1675, ως σήμερα, είναι η συνείδηση του Ελληνικού τους αίματος, η συνείδηση της καταγωγής τους, η Ελληνική ψυχή τους (τα όσα ακολουθούν στις επόμενες σελίδες ελπίζω να αποδεικνύουν του λόγου το αληθές). Κορωνίδα βέβαια των Ελληνικών επιβιώσεων στο Καργκέζε είναι αναμφισβήτητα το γεγονός να ακούει κανείς την θεία λειτουργία, στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος, στην Ελληνική γλώσσα. Οι Θρησκευτικές γιορτές τους γίνονται κατά το Ορθόδοξο – Βυζαντινό τυπικό όπως και οι ακολουθίες που «χαρακτηρίζουν» τη ζωή του καθενός: βάπτιση, γάμος, κηδεία …… Το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΡΓΚΕΖΕ κρατάει γερά, σήμερα που ο κίνδυνος του ισοπεδωτισμού, του δυτικού πολιτιστικού ιμπεριαλισμού, οδηγεί στον εκφυλισμό τα πάντα – αυτήν την ίδια την Ελληνική μας Πατρίδα!- σήμερα αξίζει να ενισχύουμε και να αναβαπτίσουμε τη θέση και τη σχέση με αυτήν την μακρινή γωνιά της Ελλάδος! Επ’ ωφέλεια δική μας και του Γένους των Ελλήνων ……
Το 1672, ο Κωνσταντίνος Δ’ Στεφανόπουλος παντρεύτηκε μια κοπέλα προκαλώντας τη ζήλια της άλλης μεγάλης οικογένειας της Μάνης, των Γιατραίων ή Γιατράνων. Οι Στεφανόπουλοι φοβούμενοι ότι οι Γιατράνοι θα τους κατέδιδαν στους Τούρκους έφυγαν για τη Σικελία. Εκεί υπήρχε εμπόλεμη κατάσταση και πήγαν στη Γένοβα, για να βρουν τελικά καταφύγιο στην Κορσική. Στην Κορσική έζησαν ως Στεφανόπουλοι ώσπου ένας από αυτούς, ο Κωνσταντίνος ενημέρωσε το γιο του Δημήτριο για την καταγωγή τους από τους Κομνηνούς παρουσιάζοντάς του τα σχετικά τεκμήρια. Τον συμβούλευσε όμως να μην αποκαλύψει ποτέ την πραγματική τους ταυτότητα. Ο Δημήτριος όμως αφού συγκέντρωσε και άλλα στοιχεία, τα παρουσίασε στον Γάλλο βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ’. Αυτός εξέτασε τα σχετικά έγγραφα και συμπέρανε ότι ήταν γνήσια. Έτσι ο Δημήτριος Στεφανόπουλος έλαβε τις «les letters patentes» (επιβεβαιωτικές επιστολές) και έγινε εκ νέου πρίγκιπας Κομνηνός απολαμβάνοντας αμέσως όλα τα προνόμια της βασιλικής Αυλής. Ο πρίγκιπας Δημήτριος Κομνηνός βοήθησε τον Μέγα Ναπολέοντα να μπει στη στρατιωτική σχολή και ήταν κηδεμόνας του όταν αυτός φοιτούσε εκεί. Ο Ναπολέοντας αποκαλούσε τον Δημήτριο «θείο». Ο Μανιάτης πρίγκιπας ίδρυσε το «L’ Hotel de la Langue Grecque» που αποτελούσε προπομπό της Φιλικής Εταιρείας. Σε ηλικία 15 ετών ο Ναπολέοντας έγραψε ένα δοκίμιο για τη σπαρτιατική αγωγή των νεαρών Μανιατών και το έστειλε στον αρμόδιο Γάλλο υπουργό έτσι ώστε να εκπαιδεύονται με ανάλογο τρόπο και οι Γάλλοι στρατιώτες.
Είναι αναμφισβήτητο ότι ο Μέγας Ναπολέων ήταν επηρεασμένος από τον Δημήτριο Κομνηνό και έτρεφε βαθιά αγάπη για την Ελλάδα. Πώς όμως έχει διαδοθεί η άποψη ότι είχε ελληνική καταγωγή; Με βάση τα ντοκουμέντα της Άννας Κομνηνής, της δούκισσας Ντ’ Αμπραντές, του Υπουργού της Γαλλίας στη Βενετία Henin, του ερευνητή Λ. Κωνσταντινίδη, αλλά και το αρχείο της οικογένειας Στεφανόπουλων-Κομνηνών, όταν ο Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος-Κομνηνός βρέθηκε επικεφαλής της ελληνικής κοινότητας στην Κορσική το 1676 είχε μαζί του και τα παιδιά του. Ένα από αυτά ονομαζόταν Καλόμερος. Ο Καλόμερος στάλθηκε από τον πατέρα του σε μία εμπιστευτική αποστολή στον μεγάλο δούκα της Τοσκάνης, Κοσμά Μέδικο Γ’. Όταν τελείωσε η αποστολή του Καλόμερου έπρεπε να επιστρέψει στην Κορσική. Όμως τότε πέθανε ο πατέρας του και αποφάσισε να μείνει κοντά στον μεγάλο δούκα στην Τοσκάνη. Μετά από χρόνια ένας απόγονος του Καλόμερου αποφάσισε σύμφωνα με τις πηγές που αναφέραμε παραπάνω να επιστρέψει στην Κορσική. Ήταν ο Charles, που παντρεύτηκε τη Laetitia Ramolino. Το ζευγάρι απόκτησε 8 παιδιά ένα από τα οποία ήταν ο Μέγας Ναπολέων που γεννήθηκε το 1769. Το επώνυμο Καλόμερος μεταφράζεται στα ιταλικά ως Buonoparte. Ως «Καλημέρης» απαντά αυτό το επώνυμο ακόμα και σήμερα στη Μάνη. Άλλα στοιχεία που συνηγορούν στην ελληνική καταγωγή του Μεγάλου Ναπολέοντα. Το 1804-1807 κι ενώ ο Ναπολέων βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του, ο William Leake στο βιβλίο του «Travel in the Morea» (δημοσιεύθηκε το 1830) γράφει ότι στο Οίτυλο της Μάνης υπήρχαν άτομα με το επώνυμο Στεφανόπουλος που διακήρυτταν τη συγγένειά τους μ’ αυτόν και επιβεβαίωναν ότι η οικογένεια του προερχόταν από την Τοσκάνη όπου ο πρόγονος του Βοναπάρτη άλλαξε το επώνυμο του. Επίσης ο Μέγας Ναπολέων διατηρούσε αλληλογραφία με τον Ρήγα Φεραίο, ζήτησε από τον Κοραή να του μεταφράσει έργα του Στράβωνα, από τους συμβούλους του «θείου» του Στεφανόπουλου -Κομνηνού να προετοιμάσουν την Ελληνική Επανάσταση ξεκινώντας από τη Μάνη κ.ά. Δύο μήνες πριν το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης κι ενώ ήταν φυλακισμένος στην Αγία Ελένη, είπε στον στρατιωτικό Las Cases: «Ήθελα πάντα να απελευθερώσω την Ελλάδα από τους Τούρκους».
1673: Οχτακόσιοι Οιτυλιώτες αποφάσισαν να εκπατριστούν. Αρχίζουν διαπραγματεύσεις μεταξύ του Παρθένιου Καλκανδή, Επισκόπου του Οιτύλου, και της Κυβέρνησης της Γένοβας. Τελικά αποφασίστηκε να παραχωρηθεί στους πρόσφυγες η περιοχή της Παόμιας, 50 χλμ. από το Αιάκειο έναντι ενός μικρού αντίτιμου, με την προϋπόθεση ότι οι Έλληνες θα αναγνώριζαν την εξουσία του Πάπα.
1675: Καθώς η Επιτροπή των Στεφανοπουλαίων ικανοποιήθηκε με τους όρους των διαπραγματεύσεων, ένα συμβόλαιο υπογράφτηκε στις 25 Σεπτεμβρίου με τον καπετάνιο Ντανιέλ του γαλλικού πλοίου «Σωτήρας» το οποίο θα μετέφερε, σε 10 μέρες, 800 πρόσφυγες, είτε στο Λέγκεχορν (Leghorn) είτε στη Γένοβα, όπου θα παρέμεναν για λίγο. Το κόστος του ταξιδιού για τους Έλληνες κανονίστηκε στα 5 ρεάλια (1 ρεάλι = 25 σέντς). Οι Οιτυλιώτες επιβιβάστηκαν στις 3 και στις 4 Οκτωβρίου στο «Σωτήρα» όμως το πλοίο έφθασε στον προορισμό τους την 1η Ιανουαρίου 1676. Από τους 800 πρόσφυγες, οι 120 πέθαναν στην διάρκεια του ταξιδιού!
1676: Στις 13 Φεβρουαρίου οι αρχές της Γένοβας ανέκριναν τον Επίσκοπο Παρθένιο σχετικά με τους λόγους του εκπατρισμού τους. Πριν την αναχώρηση των Οιτυλιωτών για την Κορσική οι προαναφερόμενες αρχές ιταλοποίησαν όλα τα επίθετα αντικαθιστώντας τις καταλήξεις «-ΑΚΗΣ» των επιθέτων με το «ACCI». Για παράδειγμα ο Παπαδάκης έγινε Papadacci. Στις 14 Μαρτίου τρείς Γενοβέζικες γαλέρες προσάραξαν σ’ ένα σημείο απέναντι από την Παόμια, το οποίο ονομάστηκε Scala Greca ή Λιμάνι των καλογήρων, διότι πρώτοι απεβιβάσθηκαν οι μοναχοί. Η εγκατάστασή τους έγινε στην Παόμια (Paomia). Την Παόμια αποτελούσαν χωριουδάκια: Pancone, Corona, Rondolino, Salici & Monte Bosso που χτίστηκαν από τους Έλληνες σ’ ένα χρόνο.
1678: Στο Rondolino ολοκληρώθηκε η κύρια εκκλησία αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Χάρη στην σκληρή δουλειά η Παόμια μετατράπηκε στην πιο πλούσια και στην καλύτερη καλλιεργημένη περιοχή της Κορσικής ενώ για περίπου 50 χρόνια οι κάτοικοι είχαν καλές σχέσεις με τους ντόπιους γείτονές τους.
1729: Οι Κορσικανοί επαναστάτησαν εναντίον της Γένοβας. Οι Έλληνες αρνήθηκαν να πάρουν τα όπλα εναντίον των Γενοβέζων ευεργετών τους. Έτσι, οι Κορσικανοί λεηλάτησαν και κατέστρεψαν την περιουσία της Παόμιας επειδή οι Μανιάτες ήταν σύμμαχοι των Γενοβέζων. Τον επόμενο χρόνο οι Έλληνες δέχτηκαν επίθεση από τους Κορσικανούς όμως αντιστάθηκαν ηρωικά και νίκησαν. Εντούτοις, λόγω έλλειψης βοήθειας τους συνέστησαν να κατευθυνθούν στο Αιάκειο, μέσω της θάλασσας, αφήνοντας 90 άντρες πίσω για να προστατεύουν την Παόμια. Όμως, οι εναπομείναντες υπερασπιστές αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν στον πύργο της Ominia στο άκρο της χερσονήσου. Εξαιτίας της έλλειψης αγαθών και προμηθειών υποχρεώθηκαν την νύχτα να φύγουν κάνοντας ηρωϊκή έξοδο για το Αιάκειο (Ajaccio) όπου έφτασαν στα τέλη του Απρίλη 1731.
1731 – ’74: Για 44 χρόνια οι Έλληνες παρέμειναν στο Αιάκειο (την πρωτεύουσα της Κορσικής).
1768: Την 1η Ιουνίου η σημαία του βασιλιά της Γαλλίας αντικατέστησε εκείνη των Γενοβέζων. Οι Έλληνες οργάνωσαν ένα σύνταγμα το οποίο ενσωματώθηκε στα στρατεύματα που διοικούνταν από τον κόμη Marbeuf (πρώτου Γάλλου κυβερνήτη της Κορσικής).
1774: Με την μεσολάβηση του κόμη Marbeuf παραχωρήθηκε στους Έλληνες η περιοχή του Καργκέζε ως αποζημίωση για το χαμό της Παόμιας. Μετά από παράκληση του κόμη ο Γεώργιος Στεφανόπουλος (Stefanopoli)–Καπετάν Γιώργος–κατάφερε να πετύχει συμφωνία. Έτσι, ο κόμης Marbeuf έκανε τις κατάλληλες ενέργειες ώστε να χτιστούν 120 σπίτια όλα του ίδιου τύπου, 250 μέτρα μακριά από την θάλασσα. Αργότερα ο κόμης Marbeuf έγινε ο Μαρκήσιος του Καργκέζε.
1793: Η Γαλλική επανάσταση απλώθηκε σε όλο το νησί. Το κάστρο του Marbeuf στο Καργκέζε καταστράφηκε από τους Ιακωβίνους του Vico αλλά το χωριό δεν υπέφερε ιδιαίτερα. Στους άντρες που κατέφυγαν στους δύο πύργους, στις δύο πλευρές του όρμου Pero, επετράπηκε να επιστρέψουν στο Αιάκειο με τα παιδιά και τις γυναίκες τους όπου παρέμειναν για άλλον έναν χρόνο. Στην συνέχεια δόθηκε η άδεια να μεταφερθούν και πάλι στο Καργκέζε – τα 2/3 των Ελλήνων (περίπου 800) συμφώνησαν ενώ οι υπόλοιποι προτίμησαν να μείνουν στο Αιάκειο.
1804: Αυτή την εποχή υπήρχαν 1000 κάτοικοι στο Καργκέζε από τους οποίους 350 ήταν ντόπιοι Κορσικανοί. Αυτή η ανάμειξη επρόκειτο να εξασφαλίσει ειρήνη και ησυχία.
1814: Περισσότερες απειλές από τους ντόπιους του Vico (Vicolese), οι οποίοι υπό τις διαταγές του βασιλιά Καρόλου του 10ου επρόκειτο να επιστρέψουν τμήμα της περιουσίας που είχαν κατάσχει.
1830: Ένας αριθμός συμμαχιών και μικτών γάμων ανάμεσα στους Έλληνες και τους Κορσικανούς καταπράυνε τους ντόπιους κατοίκους οι οποίοι τελικά εγκατέλειψαν τις εχθρότητες.
1852: Αρχίζει να χτίζεται η σημερινή μεγάλη εκκλησία των Μανιατών του Καργκέζε, ο Άγιος Σπυρίδωνας. Το χτίσιμο που διήρκεσε είκοσι χρόνια, εγκαινιάστηκε το 1872.
Πηγή : https://www.mixanitouxronou.gr/kargkeze-to-chorio-tis-korsikis-poy-dimioyrgisan-maniates-poy-ithelan-na-xefygoyn-apo-ton-toyrkiko-zygo-kai-mia-venteta/#goog_rewarded
http://www.mani.org.gr/apodimoi/mankors/maniates_korsikis.htm
http://www.mani.org.gr/apodimoi/elkargk/elliniko_kargkeze.htm
https://www.messinialive.gr/maniates-tis-korsikis/
https://www.protothema.gr/stories/article/1351614/poia-itan-i-shesi-tou-megalou-napoleoda-me-tin-ellada/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου