Με την ονομασία Κάστρο της Ωριάς (και με διάφορες παραλλαγές όπως Ωριάς κάστρο ή Ωργιάς ή Ωραιόκαστρο, καθώς και με άλλες παραλλαγές όπως Συριάς, Σουριάς, Ζουριάς, Οβριάς και Βριόκαστρο) είναι γνωστοί οχυρωματικοί περίβολοι, που συνδέονται με την λαϊκή παράδοση μιας τραγικής γυναίκας, της Ωριάς, δηλαδή της Ωραίας. Το όνομα Ωριά ή Ωργιά σύμφωνα με τις ελληνικές παραδόσεις και τα δημοτικά τραγούδια σημαίνει αφενός μεν ηρωίδα αφετέρου ως παράγωγο όνομα ωραίας (γυναίκας), ωριάς. Κατά τον επικρατέστερο τύπο των δημοτικών τραγουδιών η Ωριά φέρεται άλλοτε ως Βασίλισσα, και άλλοτε ως Πριγκίπισσα κάστρου που πολιορκούμενη από Οθωμανούς ή Σαρακηνούς υπεραμύνθηκε για πολλά χρόνια μέχρις ότου κάποιος από τους πολιορκητές κατάφερε να εισέλθει στο κάστρο. Μάλιστα λέγεται πως αυτός ήταν από ελληνίδα μάνα ο οποίος μηχανεύτηκε το εξής (επικρατέστερο) τέχνασμα, προκειμένου να πετύχει την κατάληψη του απόρθητου κάστρου: Μεταμφιέστηκε σε γυναίκα εγκυμονούσα, (ή κατ΄ άλλες παραλλαγές σε μοναχό), και φθάνοντας στη πύλη του κάστρου ικέτευε ν΄ ανοίξουν για να γεννήσει (ή να ξεκουραστεί από την ασκητεία ή για καταφυγή μεταξύ των ομοθρήσκων του).Έτσι παραπεισθείσα η ευσπλαχνική Βασίλισσα (ή Πριγκίπισσα) διέταξε ν΄ ανοίξει η Πύλη για να εισέλθει ο ικέτης, αλλά "όσο ν΄ ανοίξη η πόρτα, χίλιοι εμπήκαν, κι όσο να μισανοίξη γέμισ΄ η αυλή, κι όσο να καλοκλείση η Χώρα πάρθηκε". Αυτός δε που μηχανεύτηκε την εκπόρθηση κατά προηγούμενη συμφωνία με τον επικεφαλής των πολιορκητών έσπευσε να συλλάβει την Ωριά προκειμένου να την πάρει γυναίκα του πλην όμως εκείνη αλλόφρων από την απελπισία ρίφθηκε από τους προμαχώνες του κάστρου και σκοτώθηκε. Από την εξιστόρηση αυτή επισημαίνονται τα ακόλουθα λαογραφικά σημεία: η Ωριά είναι μια όμορφη ηρωίδα, υψηλόβαθμη (Βασίλισσα ή Πριγκίπισσα), που κατέχει κάστρο, δηλαδή περιτείχιο οικοδόμημα που όμως είναι πολύ σημαντικό αφού δέχεται συνεχείς πολιορκίες που καταλήγουν άκαρπες. Αυτός που μηχανεύτηκε τη εκπόρθηση φέρεται ως γιος Ελληνίδας και ειδικότερα χριστιανής (αφού κατέφυγε ένας μοναχός), ενώ στο τέλος της αφήγησης το κάστρο αναφέρεται ως Χώρα.
«Εις πλείστους ελληνικούς τόπους υπάρχουν φρούρια καλούμενα Κάστρα της Ωριάς ή της Σουριάς, και προς τα φρούρια ταύτα συνάπτονται παραδόσεις περί αλώσεως αυτών διά δόλου υπό των Τούρκων και αυτοκτονίας της βασιλοπούλας, η οποία επί πολλά έτη ηρωικώς ανθίστατο εγκεκλεισμένη…» Νικολάου Γ. Πολίτη «Δημοτικά Τραγούδια» Ακριτικά. Όσα κάστρα κι αν είδα και περπάτησα, σαν της Ωριάς το κάστρο δεν ελόγιασα. Κάστρο θεμελιωμένο, κάστρο ξακουστό, σαράντα οργιές του ψήλου, δώδεκα πλατύ, μολύβι σκεπασμένο, μαρμαροχυτό, με πόρτες ατσαλένιες κι αργυρά κλειδιά και του γιαλού η πόρτα στράφτει μάλαμα. Τούρκος το τριγυρίζει χρόνους δώδεκα, δεν μπόρει να το πάρει το ερημόκαστρο… «Πρόδηλον είναι», τονίζει ο Νικόλαος Πολίτης, «ότι το αρχέτυπον άσμα απηρτίσθη εκ στοιχείων μυθικών και ιστορικών, κοινών και εις την δημώδη ελληνικήν ποίησιν και εις τους αρχαίους μύθους».
Η Άμφισσα κατοικείται από τους πανάρχαιους χρόνους όπως μαρτυρούν τα "Κυκλώπεια Τείχη" της Ακρόπολης. Αποτελούσε μεγάλη πόλη-κράτος και πρωτεύουσα των Εσπερίων ή Οζολών Λοκρών. Ο Ηρόδοτος την αναφέρει ως "ύπερθεν του Κρισαίου πεδίου". Το 338 π.Χ. η Άμφισσα καταστράφηκε από τον Φίλιππο Β' της Μακεδονίας, ο οποίος ως επικεφαλής του Αμφικτυονικού Συνεδρίου των Δελφών, κατά τον Δ΄ Ιερό Πόλεμο, κατέφθασε στη Φωκίδα με 30000 πεζούς και 2000 ιππείς και την κατέσκαψε εκ θεμελίων γκρεμίζοντας την ακρόπολή της. Η Άμφισσα είχε θεωρηθεί βέβηλος πόλις και της είχε επιβληθεί πρόστιμο που οι Φωκείς αρνήθηκαν να πληρώσουν. Όλα αυτά, επειδή θέλησαν να βάλουν χέρι στην περιουσία του Μαντείου των Δελφών που το θεωρούσαν «Φωκική Κώμη». Η πόλη ανοικοδομήθηκε και αποτέλεσε μέρος της πανίσχυρης Αιτωλικής Συμπολιτείας. Το 190 π.Χ. ο Ρωμαίος ύπατος Μάνιος Ακίλιος Γλαβρίωνας απέτυχε να εκπορθήσει την πόλη, ενώ αργότερα, η Άμφισσα συνήψε ειρήνη με τη Ρώμη και παρέμεινε ανεξάρτητη χωρίς να πληρώνει φόρους. Κατά την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο, διάφοροι βάρβαροι επιδίδονται σε σκληρές επιδρομές στη Στερεά Ελλάδα. Η Άμφισσα κυριεύεται και καταστέφεται από τους Βησιγότθους του Αλάριχου ( το 396) και αργότερα και από τους Ούννους του Αττίλα, το 448. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός τον 6ο αιώνα, στο πλαίσιο των οχυρωματικών του έργων σε ολόκληρη την αυτοκρατορία, επισκεύασε και το Κάστρο της Άμφισσας. Το 10ο μ.Χ. αιώνα η Άμφισσα και η ακρόπολή της υπέστη μεγάλη καταστροφή από τους Βούλγαρους που υπό την ηγεσία του τσάρου Σαμουήλ, την πολιόρκησαν και την κατέλαβαν, εξαιτίας της προδοσίας ενός ντόπιου με το όνομα Κουτσοθόδωρος (996 μ.Χ). Ακολούθησε σφαγή με λίγους διασωθέντες που κατέφυγαν στα γύρω βουνά. Κάτι παρόμοιο συνέβη και το 1059 σε επιδρομή των Πετσενέγκων. Το 1204 ήρθαν οι Φράγκοι, και αυτή ήταν η αρχή μιας περιόδου γρήγορων και δραματικών αλλαγών που διήρκεσε πάνω από δυο αιώνες. Στις αρχές του 13ου αιώνα ξεκινά η περίοδος της Φραγκοκρατίας και η πόλη κυριεύθηκε από τον "Βασιλιά της Θεσσαλονίκης", Βονιφάτιο Μομφερατικό. Οι Φράγκοι μετονόμασαν την Άμφισσα σε La Sole ιδρύοντας την Αυθεντία των Σαλώνων. Πρώτος αυθέντης ορίστηκε ο Θωμάς Α΄ ντ' Ωτρεμενκούρ (Thomas d'Autremencourt), ο οποίος έχτισε το πανίσχυρο Κάστρο των Σαλώνων πάνω στα θεμέλια της αρχαίας ακρόπολης. Ο Ωτρεμενκούρ είναι γνωστός εκ παραφθοράς και σαν ντε Στρομονκούρ. Το 1210, προσπάθησε να επεκτείνει τη βαρονία του προς τα δυτικά και επιτέθηκε στο λιμάνι του Γαλαξιδίου. Οι κάτοικοί του τότε ζήτησαν τη βοήθεια του Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Α΄ Κομνηνού Δούκα ο οποίος άρπαξε την ευκαιρία. Ο στρατός του Δεσποτάτου κατέλαβε τα Σάλωνα το 1210 και ο Ωτρεμενκούρ σκοτώθηκε σε μάχη το 1212. Το 1215 ο γιος του, Θωμάς Β' Ωτρεμενκούρ, κατόρθωσε να ανακαταλάβει τα Σάλωνα. Σημειωτέον ότι η Αυθεντία των Σαλώνων ήταν αρχικά υπό την επικυριαρχία του Πριγκιπάτου της Αχαΐας, αλλά από το 1278 εμφανίζεται να υπάγεται στο Δουκάτο των Αθηνών. Τελευταίος Φράγκος αυθέντης των Σαλώνων ήταν ο Θωμάς Ωτρεμενκούρ ο Γ' που σκοτώθηκε στη μάχη του Κηφισού, το 1311 μ.Χ., μεταξύ Φράγκων και Καταλανών. Η μάχη του Κηφισού σήμανε την κατάλυση του Δουκάτου των Αθηνών από τους Καταλανούς, ενώ ο θάνατός του Θωμά σήμανε το τέλος της δυναστείας των Φράγκων ιπποτών στα Σάλωνα. Το 1311 λοιπόν, η Αυθεντία των Σαλώνων περνάει στα χέρια των Καταλανών. Πρώτος Καταλανός Κόμης ήταν ο Ρογήλο Ντε Λορ, που πήρε τα Σάλωνα σαν φέουδο και τη χήρα του Ωτρεμενκούρ για γυναίκα. Μετά το θάνατο του Ντε Λορ, αυθέντης των Σαλώνων έγινε ο Αλφόνσος Φαντρίκ ή Φαδρίγος (Alfonso Federico de Sicilia) ένας από τους πιο ισχυρούς άντρες της εποχής του, που είχε διατελέσει αρχηγός της Καταλανικής Εταιρείας, τριτημόριος της Εύβοιας και Γενικός Βικάριος του Δουκάτου των Αθηνών. Αυτός οργάνωσε την κομητεία και επισκεύασε -ξανά- το κάστρο. Το 1362 η κομητεία περνά στον Λουδοβίκο Φαδρίγο ( Lluís Frederic d'Aragó) , εγγονό του Αλφόνσο που έμελλε να είναι ο τελευταίος κόμης.Το Μάιο του 1380, το κάστρο καταλήφθηκε από την Εταιρεία των Ναβαρραίων για λίγο, αλλά ο Φαδρίγος το ανακατέλαβε σύντομα. Ο Λουδοβίκος Φαντρίκ φαίνεται να ήταν αγαπητός στους Έλληνες. Παντρεύτηκε την Ελληνίδα πριγκίπισσα Ελένη Καντακουζηνή με την οποία απέκτησε μια κόρη, τη Μαρία Φαντρίκ. Πέθανε νέος, το 1382, και η διοίκηση της κομητείας πέρασε στη χήρα Ελένη Φαντρίκ - Καντακουζηνή, που ασκούσε καθήκοντα επιτρόπου της θυγατέρας της Μαρίας, και στην αρχή τα πήγαινε πολύ καλά. Η κόμισσα όμως ερωτεύτηκε παράφορα κάποιον παπά-Στράτο, ο οποίος δεν άργησε να πάρει de facto στα χέρια του την εξουσία. Ο παπα-Στράτος, άπληστος, ακόλαστος και τυραννικός, άρπαξε το 1394 την Αρετή, ανιψιά του δεσπότη των Σαλώνων, Σεραφείμ, γεγονός που δημιούργησε το επεισόδιο που περιγράφηκε πιο πάνω στα περί ονόματος για το κάστρο της Ωριάς, και έγινε αφορμή να καλέσει ο Σεραφείμ τους Τούρκους σε βοήθεια. Έτσι το 1397 η κομητεία πέρασε στα χέρια του Τούρκου σουλτάνου Βαγιαζήτ Α΄. Η Ελένη Καντακουζηνή οδηγήθηκε στο χαρέμι του Σουλτάνου ενώ η κόρης πήδησε από το κάστρο. Το 1402 έγινε νέα αλλαγή φρουράς: το κάστρο περιήλθε στον Δεσπότη του Μυστρά, Θεόδωρο Α' Παλαιολόγο, ο οποίος όμως δεν είχε τη δύναμη να το κρατήσει και το πούλησε στους Ιωαννίτες Ιππότες. Τέλος, το 1410 περιήλθε οριστικά στους Οθωμανούς Τούρκους.
Πηγή: https://el.m.wikipedia.org/wiki/Κάστρο_της_Ωριάς_(αποσαφήνιση)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Ωριά
http://diastixo.gr/kritikes/efivika/1408-kastro-orias
http://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=amfisa
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου